Piše: Saud Grabčanović
Veliki bečki rat, tok ratnih operacija i mirovni pregovori
Katastrofa sultanove vojske pod Bečom uskoro je prerasla u sukob „porodičnih biznisa“ habsburgovaca i osmanske dinastije.Vidjevši zgodnu priliku, Habsburška monarhija, Venecija i Poljska, s papinim blagoslovom, sklapaju Svetu ligu, kako bi se pod nebeskim pokroviteljstvom Isusa Krista i njegove Blažene majke, izvršila preraspodjela osmanskih teritorija u Evropi, a, ako je moguće, i samoga Konstatinopolisa. 1684. godine je pod ingerencijom pape, svetog Inocenta XI (Benedetta Odescalchija) stvorena međunarodna vojna koalicija za borbu protiv Turaka, takozvana «Sveta Liga».Tu koaliciju su sačinjavali : Sveto rimsko – njemačko carstvo (Habzburška monarhija sa djelovima Njemačke ), Poljsko – litvanska unija i Mletačka presvijetla republika. U ovu su koaliciju nešto kasnije ušli i : Carska Rusija (tada zvana Moskovsko carstvo), Brandenburg, Bavarska i još neke njemačke države. U krstaški pohod protiv islama i Turaka pozvani su i svi ostali evropski kršćani koji žele da joj se pridruže. Toj su se vojsci pridružili i mnogi dobrovoljci: Nijemci, Englezi, Francuzi, Škoti. Sveta liga je, u stvari, bila moderni nasljednik krstaša. Ta armija je najprije bila pod komandom markgrofa Ludviga Badenskog i bavarskog izbornog kneza Maksimilijana II Emanuela. Kasnije će komandu nad tom armijom preuzeti po Turke fatalni princ Eugen Savojski. Turci su gubili bitku za bitkom od ove velike međunarodne koalicije. Veliko Osmansko carstvo se, pod udarima ove moćne armije, odjednom našlo u poziciji totalne propasti. Turcima je ubrzo prijetio gubitak svih teritorija osvojenih u Evropi, pa čak i mogući gubitak Istanbula! Već 1686. pada Budim, u kojem sedamdesetogodišnji Abdurahman-paša gine sa cjelokupnom vojskom. Naredne godine 12.08.1687. novi Veliki vezir Sulejman-paša poveo je preko Drave vojsku od 60.000 ljudi, ali mu je vojska koju je predvodio Karlo von Lotringer i kojom je zapovijedao i Eugen Savojski, nanijela katastrofalan poraz kod Mohača. Turci su izgubili blizu 10.000 ljudi i kompletnu ratnu opremu. Za samo tri godine Carstvo je izgubilo gotovo čitavu Ugarsku, Moreju, Jonske otoke i druge teritorije. Austrijanci su zatim proširili svoju vlast u južnoj Mađarskoj, akcijama markgrofa Ludviga Badenskog. Za kratko vrijeme, moćna udružena armija uspijeva osvojiti kompletnu osmansku Ugarsku. Težište borbi se tada prenosi na Slavoniju, Srem, Erdelj, Banat i Bačku. Ludvig Badenski je 4. novembra 1686. stigao do Osijeka iosvojio ga. Prethodno je spalio „osmo svjetsko čudo“, čuveni Sulejmanov most kraj Osijeka. Nestao je tako veliki arhitektonski podvig toga vremena, koji su Turci koristili za prijelaz svoje vojske. Badenski je, nakon zauzimanja grada Osijeka, nastavio osvajanje cijele Slavonije. I naredne 1687. godine koalicione snage nastavljaju rat protiv Osmanskog carstva. Ludvig Badenski sa svojim trupama zauzima kompletnu Slavoniju, osim Slavonskog Broda i nekoliko drugih turskih utvrđenih gradova uz Savu i Unu, kao što je Kostajnica. Sa druge strane, izborni bavarski knez Maksimilijan osvaja Banat, Srem, Bačku i Erdelj i dolazi do Zemuna. Nakon kraćeg zatišja, sljedeće 1688. godine trupe pod komandom markgrofa Ludviga Badenskog u više bitaka pobjeđuju Turke i osvajaju Kostajnicu, gdje bezuspješno pokušavaju preći Unu i ući u Bosnu. Badenski povlači svoje trupe nazad, naišavši na jak otpor turskih trupa koje su stigle iz pravca Banjaluke. Nakon trenutnog neuspjeha, koalicione snage, predvođene Austrijancima, nastavljaju osvajanje preostalih osmanskih «džepova» u Slavoniji, pa osvajaju Slavonski Brod i još nekoliko naselja uz Savu na slavonskoj strani. Krajem avgusta 1688. godine trupe koalicije, predvođene Austrijancima, prvi put prelaze rijeku Savu kod Bosanskog Kobaša i upadaju u Bosanski ejalet. Ratne operacije se prenose u Bosnu, gdje osmansko – bošnjačke trupe pružaju grčeviti otpor agresoru kojeg pokušavaju vratiti nazad. Kod Dervente 5. septembra 1688. godine odigrao se krvavi boj, u kojem su trupe, predvođene markgrofom Ludvigom Badenskim, porazile bošnjačku armiju. Tako je Ludvigu Badenskom bio potpuno otvoren put za akcije i osvajanja u dubini Bosne . S obzirom na to da se približavala zima, Badenski nije krenuo ka Banja Luci ili srcu Bosne i Sarajevu, kako će to učiniti njegov bratić princ Eugen Savojski 1697. godine , nego je krenuo u osvajanje Bosanske Posavine. On je za cilj imao da do zime stigne do Zvornika i da ga zauzme. Planirao je da će se povezati sa trupama koje su operisale u Bačkoj i prodirale u pravcu Beograda i Srbije. Na toj strani fronta operacije su tekle po planu i trupe bavarskog kneza Maksimilijana II Emanuela je su napale na Beograd i zauzele ga 6. septembra 1688. Godine. Trupe pod vođstvom markgrofa Ludviga Badeskog, nakon pobjede u bitci kod Dervente, nastavile su prodor kroz Bosansku Posavinu, ali uz vrlo veliki otpor i gubitke. Trupe Ludviga Badenskog su opsjele zvorničku tvrđavu i u opsadi su je držale sve do 15. decembra 1688. Godine, kada su je zauzele. U austrijskim rukama Zvornik nije dugo ostao. Koalicione snage, koje su naišle na veliki otpor Bošnjaka prilikom napada na Bosnu, po carevoj naredbi su se okrenule drugom ratnom cilju, pa su Bosnu privremeno ostavili po strani. Austrijski car Leopold I je 1689. godine naredio generalštabu svoje armije da krene u osvajanje cijele Srbije i Makedonije, a po mogućnosti da se zauzme i Grčka i Bugarska, pa da se tako Turci zauvijek izbace iz Evrope. Bosna i drski Bošnjaci bi onda ostali u mišolovci i sa njima bi se lahko završilo.U isto vrijeme je u Istanbulu, zbog katastrofalnih poraza, došlo do pobune janjičara. Sa prijestola je zbačen nesposobni sultan Mehmed IV, a na prijesto je doveden njegov brat Sulejman II. Austrijanci sa svojim saveznicima iskoristili su ovaj trenutak turske slabosti i punom su snagom udarili na Srbiju. Mehmed IV je zbačen s prijestolja, a u desetogodišnjem metežu, koji je doveo do gubitka i ponovnog osvajanja Beograda, Niša, Prištine i Skoplja, vladao je njegov brat Sulejman II. Bavarski knez Maksimilijan II Emanuel i markgrof Ludvig Badenski, sa svojim trupama su preduzeli uspješan vojni prodor 1689. godine u Srbiju i Makedoniju . Njihovi su vojnici na prsima nosili znak krsta, kao pravi krstaši. Oni su podsticaleiSrbe na bunu protiv turske vlasti. Uskoro je cijeli zapadni Balkan bio zahvaćen ustancima : Dalmacija, Podunavlje, Crna Gora do Srbije, Makedonija, Raška i Kosovo. Austrijska vojska, pod vođstvom kneza Maksimilijana Bavarskog, 1688. Godine je osvojila Beograd, a 1689. godine Niš i Skoplje, koje je tada spalio general Enea Silvio Picillomini. Sultan Sulejman II, u jesen 1689. godine postavlja za Velikog vezira Fazil Mustafu Ćuprilića , brata Ahmeda Ćuprilića. Ćuprilić se pokazao kao vrstan političar i ratni komandant. On najprije odlučnim mjerama guši pobune i sređuje stanje u zemlji. Poslije toga mobiliše novu moćnu vojsku i kreće u rat protiv neprijatelja, tako da tokom 1690. godine dolazi do ratnog preokreta u korist Osmanlija. U velikoj bitci kod Kačanika 1. januara 1690. godine Tuci su izvojevali sjajnu pobjedu. Nakon ovog poraza vojska Svete lige se povukla na sjever, a s njom se povlači i dio pobunjenih Srba iz Srbije i sa Kosova, te veći dio pravoslavnog klera koji je dao podršku caru Leopoldu, na čelu sa srpskim patrijarhom Čarnojevićem. Veliki vezir u opsadi ponovno osvaja Beograd, kao i sve druge izgubljene dijelove južno od Dunava, dok bosanski vezir Topal-Osman paša ponovo osvaja veći dio Slavonije, pokušavši bezuspješno osvojiti i Osijek. Krajem godine veliki vezir Ćuprilić se trijumfalno vraća u Carigrad. Iduće godine on se spremao krenuti na Budim. Sultan Sulejman II umire iznenada u junu 1691. od tkz. vodene bolesti. Na prijestolu ga je zamijenio Ahmed II.
( Nastaviće se)
