Piše: Saud Grabčanović
Prema tadašnjim prilikama, proizvodnja piva nije mogla prelaziti godišnju količinu od 1.000 hektolitara. Feldbauerova pivara imala je najteži zadatak, s obzirom na to da je trebalo da navikava Sarajlije na novo piće. Feldbauer je često mušterijama besplatno dijelio svoje pivo kao reklamu u drvenim, metalnim, ali i staklenim flašama. Pivara je značajana po tome što je zadala snažan udarac vladajućoj zanatskoj proizvodnji u Bosni, zbog prve primjene mašina, koje pretpostavljaju formu kapitalističke proizvodnje. Feldbauer se ubrzo našao u teškim problemima koje nije uspio da riješi. Otpor lokalnog religioznog stanovništva i namjerno skretanje potoka uticali su na ljude da slabije posjećuju pivaru. To je dovelo Feldbauera u finansijske probleme, pa je on u jesen 1865. godine zatvorio pivaru. Po nekim izvorima, on je natovario na kola mašine i stvari i napustio Sarajevo. Kemal Hrelja navodi da je pivaru koju je osnovao Josip Feldbauer 1876. godine kupio od njega trgovac Radul Risto. Međutim, i ova je pivara bila kratkog vijeka i prestala je sa radom. Na taj način završila je sa radom prva bosanskohercegovačka pivara osnovana u Sarajevu. Poslije dvije godine, podignuta je druga pivara u Lukavici za Trebevićem. Godine 1866. otvorio je primitivnu pivaru Risto Radulović iz Ljubinja i to u Lukavici. Međutim, ni ona nije bila dugog vijeka, jer je iste godine u listu za vilajetske poslove „Bosna“ objavljen human posmrtni gest ovog trgovca gdje piše: „ … bogati trgovac Risto Radul, koji je prije nekoliko dana umro, ostavio je u testamentu u okolini Sarajeva, nalazeću pivaru na popravku iste hiljadu dukata, da se kao što sa zadovoljstvom čujemo od prihoda iste neprekidno petero djece u Evropi na naukama izučava.“ Ali je i Radulovićova pivara brzo prestala sa radom. Nakon prestanka sa radom Radulovićeve pivare, podiže treću pivaru 1870. godine Slovenac Andrija Gerdouč, i ona je nastavila sa radom i nakon okupacije 1878. godine. Zanimljivo je istraživanje Todora Kruševca, koji navodi da je Gerdučova pivara u Kovačićima ista ona koju je još 1864. godine podigao Josip Feldbauer iz Nove Gradiške. Pivara je po svom uređenju i načinu rada prelazila okvire zanatskih preduzeća uoči okupacije, te je kao takva u predokupacijsko vrijeme u Bosni radila kao jedino preduzeće na industrijski način. Poslije raznih preokreta, ona je počela sa radom 1870. godine i u pogonu bila do 1878. godine. Austrougarskom okupacijom Bosne tokom otpora lokalnog stanovništva je srušena. Međutim, u jesen 1880. godine je ponovo preuređena pod nazivom „Prva češka pivara“. Pivarska industrija razvija se za vrijeme Austro-Ugarske u Bosni. Gerduč je 1890. godine prodao pivaru Viktoru Knežeku i drugovima.
Iz osmanskog vremena postojala je u Lukavici jedna mala primitivna pivara. Tokom 1881. godine u Sarajevu je moderno uređenu pivaru sagradio bečki industrijalac Hajnrih Levi. Sve tri pivare prekupilo je 1893. godine „Dioničko društvo za preradu i vrijedniju upotrebu poljoprivrednih proizvoda“, u čiji sastav je ulazila i usorska šečerana, i spojilo ih u novo preduzeće pod nazivom „Dionička pivara u Sarajevu“.
Zanimljivost vezana za Sarajevsku pivaru je da je jedina evropska pivara čija je proizvodnja bila kontinuirana tokom Osmanske države, kao i tokom vladavine Austro-Ugarske monarhije. Zgrada Sarajevske pivare jedna je od najatraktivnijih građevina u Sarajevu, sa arhitektonskim stilom koji je mješavina orijentalnog i klasičnog evropskog dizajna. Razvoj Bosne u ovom periodu pozitivno je uticao i na Pivaru, koja počinje poslovati i izvan područja grada Sarajeva. Na sadašnjoj lokaciji Pivara se nalazi od 1881. godine, a izgrađena je na izvoru najbolje sarajevske vode, koja se crpi sa 300 metara dubine. Jedina je pivara u Bosni koja posjeduje vlastiti izvor vode. Godine 1907. Pivara je postala najveća u Austro-Ugarskoj monarhiji, a već 1898. godišnje je proizvodila 45.000 hektolitara. Značajna je i činjenica da su na prostoru Bosne u ovom periodu bile još dvije pivare. U toku 1868. godine austrougarski državljanin Mihael Krovinović i njegov sin Anton podigli su pivaru u Prijedoru, a tokom 1877. godine samostan trapista pivaru u Banja Luci.
