Piše: Saud Grabčanović
Uspostava okupacionih vlasti u BiH, Bijeljini i Bijeljinskom kotaru
Nakon konačnog zaposjedanja teritorije BiH od strane austrougarskih trupa, na njenoj je teritoriji odmah organizovana i nova okupaciona vlast. Najprije je uspostavljena vojna uprava, a nešto kasnije je formirana i civilna vlast i vojna uprava je predata u ruke civila. Međutim, ta civilna vlast je u BiH sve od okupacije pa do prvih demokratskih izbora iz 1910. godine bila postavljana od strane vojne uprave K&K Monarhije, a nešto kasnije od strane guvernera. U svrhu učvršćivanja vlasti i stvaranja administracije u BiH, iz ostalih dijelova Monarhije je odmah, u prvim godinama okupacije, doveden veliki broj činovnika i ostalih potrebnih kadrova za organizaciju te nove vlasti.
Potpuno isto stanje je vladalo i u našoj Bijeljini, s tim što su u novu vlast bili uključeni i lokalni politički moćnici koji su vladali gradom i pod osmanskom vlašću. Ovakva brza tranzicija stare vladajuće garniture je bila moguća jer se Bijeljina predala bez borbe, a njena gradska uprava –Medžlis je bezuslovno prihvatio okupaciju i novu vlast. Svi raniji članovi gradske uprave osmanskog Medžlisa su bili uključeni u novu gradsku upravu, za prvog gradonačelnika Bijeljine pod austrougarskom vlašću je bio određen Avdi-beg Salihbegović koji je tu funkciju obavljao i pod ranijom osmanskom vlašću, počevši od 1875. godine. Neposredno nakon okupacije austrougarske vlasti su izvršile potpuno novu administrativnu podjelu teritorije Bosne i Hercegovine, prema svojim zakonima i principima. U toj je podjeli Bijeljina dobila oznaku „kotarskog mjesta“ ili sreza, kako se to tada nazivalo. Bijeljinski kotar se dalje dijelio na opštine: Bijeljina gradska, Bijeljina seoska, Brodac, Batković, Janja, Zabrđe, Dragaljevac, Crnjelovo i Koraj. Opština Brezovo polje je pripala kotaru Brčko, a opština Tavna – Trnova pripala je kotaru Zvornik. (M.Grabčanović, „Bijeljina i Bijeljinci“ str.46.)
Avdi-beg Salihbegović je na funkciji gradonačelnika Bijeljine ostao još desetak godina nakon okupacije. Na mjestu gradonačelnika zamijenio ga je Ibrahim-aga Hadžisalihović, veletrgovac zemaljskim proizvodima, koji je imao završenu Trgovačku školu u Bijeljini. Radilo se, dakle, o ekonomisti i kulturnom čovjeku za čijeg je načelnikovanja Bijeljina dobila novu zgradu Gradske vijećnice u centru grada 1910. godine, a nešto ranije i betonske trotoare po svim važnijim ulicama u gradu, kao i novu zgradu Gradske klaonice. Ali, najveća zasluga ovoga čovjeka je bila što je formalno i stvarno Bijeljinu izvukao iz srednjovjekovnog mraka i uveo u vijek elektrifikacije (M.Grabčanović, „Bijeljina i bijeljinci“ str.224.)
Odmah nakon proglašenja aneksije proglašen je ustav BiH kao pokrajine K&K Monarhije. Tek od tada počinje stvaranje prvih političkih stranaka u našoj zemlji i stvaranje uslova za prve demokratske izbore koji će biti održani 1910. godine. Iste te 1910. godine bio je osnovan Sabor Bosne i Hercegovine. Sabor Bosne i Hercegovine nije bio potpuno samostalan, nego je sve svoje zaključke morao podnositi na odobrenje austrijskim i ugarskim vlastima, što pokazuje da je i dalje djelovao austrijsko-mađarski kondominij iz vremena okupacije ( zajednička uprava nad našom zemljom). Državne vlasti K&K Monarhije su, zbog velike zaostalosti BiH za ostatkom zemlje, bile veoma oprezne u potezima stvaranja pune demokratije u našoj zemlji. Pored izbora za pokrajinske organe , kao i za Zemaljski Sabor u BiH, 1910. godine su bili održani i lokalni izbori za kotarske i opštinske vlasti. Izbori su te godine bili održani i u našem gradu. Prema rezultatima tih izbora u Opštinsko zastupništvo grada Bijeljine, po austrougarskom zakonu iz 1907. godine, bili su izabrani: gradski načelnik Ibrahimaga Hadžisalihović, podnačelnik Vaso , te vijećnici: Hadži Mujaga Vodenčarević, Salihaga Čolić, Jusufaga Abdulahagić, Ibrahim Mulalić (Hadžisalihović), Omeraga Imamović, Avdo Selimović (Aljin), Muharem-beg Salihbegović, Osmanaga Turkuša, Vaso Ivković, Đoko Milošević, Vojo Panić, Tomo Čolaković, Franjo Wanek, Josef Bardoš i Zadik Baruch, rabin. (Dr Omer Hamzić: “Političke prilike u Bijeljini nakon prevrata1918/1919.-Semberija kroz vijekove”)
Nakon okupacije je u službenoj austrougarskoj administraciji naš grad dobio ime „Bjelina“ i to se ime koristilo sve do propasti Austrougarske monarhije 1918.godine. Vrlo brzo nakon zauzimanja Bijeljine nova je vlast 1882.godine uspostavila zemljišne knjige, a nešto kasnije i katastar. Razrez i ubiranje poreza su vršeni znatno efikasnije nego u doba osmanske vlasti, jer, dok je ranije seljak mogao da podmiti ili prevari osmanskog popisivača desetine, sada je to bilo nemoguće, svi poreski obračuni su vršeni kancelarijski, a naplata je bila povjerena posebnom činovničkom aparatu.
(M.Grabčanović, „Bijeljina i bijeljinci“ str.46.)
Nove gradske vlasti su 1879. godine napravile prvi statut grada Bijeljina, kojim je bilo određeno koji će dani u sedmici biti pazarni u gradu. Ti su dani bili utorak i petak i određena je lokacija tzv. “Ženske pijace” ili “Zelene pijace” . Pijaca se nalazila na praznom prostoru, tačnije dijelu kolovoza između današnje Robne kuće i Cik-Caka. Pijaca se tu nalazila do 1958. godine, kada je bila izgrađena današnja “Zelena pijaca”.
(nastaviće se)
