Piše: Saud Grabčanović
Bijeljina i Semberija pod različitim vladarima i državama
Krajevi na sjeveru Bosne su duže vrijeme bili dijelom banovine Bosne u doba banova Mateja Ninoslava, Prijezde I, Stjepana I Kotromanića i Mladena I Šubića, ali bili su to periodi povremene vlasti bosanskih banova nad ovim područjima i oni su se smjenjivali sa vladavinom Ugara i samozvanog sremskog kralja, ugarskog vazala, Stefana Dragutina Nemanjića. Stefan Dragutin Nemanjić (1253 – 1316.) je bio kralj Raške iz dinastije Nemanjića između 1276. i 1282. godine, kada je zbog sukoba sa plemstvom i bratom Milutinom abdicirao i pobjegao iz Raške u Ugarsku. Dragutin je bio oženjen sestrom ugarskog kralja Ladislava IV. U toku svog bijega iz Raške u Ugarsku Dragutin je bio teško ranjen. Nakon ozdravljenja u Ugarskoj primio je katoličanstvo, pa mu je njegov šurak ugarski kralj Ladislav IV darovao na upravljanje tadašnje ugarske pokrajine južno od rijeke Save. Dragutin je dobio na upravu Mačvu sa Beogradom i Soli sa Tuzlom i Srebrenicom. Nakon ovoga se proglasio kraljem Srijema. Dragutin je bio kralj samodržac, što znači da je on sam sebe proglasio kraljem i okrunio! On nije dobio krunu od pape ili vaseljenskog patrijarha, koji su jedini u kršćanskom svijetu mogli nekog postaviti za kralja. Zato se Dragutin smatra nepriznatim kraljem-ugarskom marionetom. Mačva se u ta vremena nazivala Južni Srijem. Dragutin je bio kralj Srijema do svoje smrti 1316. godine. Sačuvani rukopis nepoznatog savremenika sa početka 14. vijeka će ovu vazalnu Dragutinovu državu nazvati Srbija, a onu stvarnu kralja Milutina – Raška!
U tom periodu, od 1282. do 1316. godine, Bijeljina sa okolinom je pripadala Sremskom kraljevstvu srpskog katoličkog kralja Stefana Dragutina Nemanjića. Nakon njegove smrti i par njegovih naslijednika, ovim područjem ponovo su gospodarili njegovi stvarni gospodari-ugarski kraljevi.
Bijeljina i Semberija u Bosanskom kraljevstvu
Pod dugotrajnu vlast bosanskih banova, a kasnije kraljeva, Bijeljina je dospjela u vrijeme vladavine moćnog bosanskoga bana Stjepana II Kotromanića, amidže prvog bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića. U cijelom ovom periodu od više stotina godina ugarski su kraljevi sanjali o tome da potpuno potčine cijelu Bosnu i Bošnjake pod svoju vlast. Mađarima su se posebne prilike za osvajanje Bosne ukazivale kada su kao revnosni katolici, a po naređenju pape, učestvovali u krstaškim ratovima i pogromima vođenim protiv bosanskih bogumila. Protiv bosanskih bogumila su vođeni krstaški ratovi i to više puta od 13. do 15. vijeka, koje je organizirala Katolička crkva uglavnom iz kraljevine Ugarske. Najpoznatiji od ovih krstaških ratova je bio propali pohod koji su poveli ugarski herceg Koloman i kaločki nadbiskup Ugrin od 1234. do 1237. godine, u vrijeme vladavine bana Mateja Ninoslava u Bosni. Taj je krstaški rat propao zbog jakog otpora Bošnjaka u sjevernoj Bosni, posebno na području Soli i Usore. Krstaši su tu bili zaustavljeni i vodile su se pozicione borbe. U isto vrijeme su sa istoka na Ugarsku napali Mongoli, pa se ugarska vojska morala hitno povući iz Bosne. Krstaši su se povukli nazad u Ugarsku dijelom i kroz Semberiju preko Save kod Rače. Nakon ovog propalog pohoda Mađara i njihovog katastrofalnog poraza u ratu sa Mongolima na rijeci Šajo, oni su na duži vremenski period ostavili Bosnu i Bošnjake na miru.
Ovaj period čvrste vlasti, mira i blagostanja u banovini Bosni, a kasnije kraljevini, trajao je sve do vremena vladavine četvrtog bosanskog kralja Tvrtka II Kotromanića. Sve do dolaska ovoga kralja na prijestolje Bosne, Bijeljina i Semberija su bili dijelom Bosanskog kraljevstva. U to vrijeme se na granicama Bosanskog kraljevstva i srpske Despotovine pojavila opasnost od osmanskih napada i osvajanja. Osvajanjem tih teritorija bi Osmanlije došle na granice kraljevine Ugarske, koja bi tako postala metom njihovih napada. Ugarski su kraljevi zato željeli po svaku cijenu to spriječiti, pa su stoga nastojali da Bosansko kraljevstvo i srpsku Despotovinu dovedu u vazalni položaj i da od njih stvore liniju odbrane od osmanskih osvajanja. Za razliku od srpskog despota, koji je 1403/1404. godine bez pogovora prihvatio vazalni odnos prema Ugarskoj, pokušavajući tako spasiti svoju državu od Osmanskih napada, bosanski se kralj suprostavio ugarskim pritiscima i nije želio biti njihov vazal. Zbog protivljenja prihvatanja vazalnog odnosa od strane bosanskog kralja uslijedilo je više mađarskih vojnih kampanja protiv Bosne, koje su bile posebno intenzivne od 1404. do1410. godine i koje su na poslijetku dovele do teritorijalnih gubitaka Bosanskog kraljevstva, posebno u Podrinju. Međutim, dugoročno takva vanjska politika nije dovelo do ostvarenja osnovnih težnji mađarskih kraljeva da izbjegnu da se graniče sa Osmanskim carstvom koje je bilo u nadiranju. Na drugoj strani, srpski despot je dobio vojnu, materijalnu i teritorijalnu podršku ugarskog kralja i kao njegov vazal je učestvovao u ugarskom pohodu na Bosnu i osvajanju bosanskih teritorija u Podrinju i Usori.
(Nastaviće se)
