Piše: Saud Grabčanović
Bijeljina i Semberija ponovo pod vlašću Ugarske
Nakon Fatihovog osvajanja cijelog Bosanskog kraljevstva u proljeće 1463. godine Ugarska je u kontraofanzivi u jesen te iste godine, pod vođstvom kralja Matjaša Korvina, uspjela preoteti od Turaka skoro cijelu sjevernu polovinu nekadašnjeg bosanskog kraljevstva. Matijaš Korvin (Hunyadi Mátyás ili Corvin Mátyás, Corvinus = gavran) je bio sin velikog ugarskog junaka iz grada Sibiua Janka Hunjadija (János Hunyadi ili Sibinjanin Janko). Matijaš Korvin je bio najveći kralj u mađarskoj istoriji. Od osvojenih dijelova nekada moćne kraljevine Bosne ugarski kralj Matijaš Korvin je stvorio tampon–zonu prema Osmanskom carstvu u cilju zaustavljanja prodora Turaka u Ugarsku. Na tim teritorijama su bile stvorene dvije ugarske banovine: Srebrenička i Jajačka. A bilo je obnovljeno Bosansko kraljevstvo kao marionetska ugarska država. Ovim ugarskim osvajanjem Bijeljina sa Semberijom se našla ponovo u Ugarskoj i to u tzv. Srebreničkoj banovini. Bijeljina je, kao manje naselje, bila podređena gradu Teočaku kao tadašnjem administrativnom centru. U to vrijeme se Bijeljina nalazila veoma blizu granice Ugarske sa Osmanskim carstvom. Ta je granica prolazila preko današnjeg sela Pilice. Ugarski je kralj nastojao da nastavi sa svojim osvajanjem Bosne iz 1463. godine i da u naredne dvije godine pokuša zauzeti cijelo Podrinje, čime bi odsjekao jake osmanske trupe u okolini Vrhbosne i Hodidjeda ( današnjeg Sarajeva) gdje ih je planirao uništiti i tako zauzeti cijelo Bosansko kraljevstvo.
U sklopu ugarskih planova za zauzimanje Podrinja u septembru 1464. godine u Semberiju i Bijeljinu je došao kralj Matija Korvin sa svojom armijom od 30.000 boraca i mnoštvom topova i ratne opreme. (A. Handžić, Zvornik, 154–160;). Ta je velika ugarska vojska prešla rijeku Savu preko pontonskog mosta kod današnje Rače. U Bijeljini se kralj Matija smjestio sa svojim štabom, a u okolini grada je bila ulogorena njegova moćna vojska. Iz Bijeljine je on poveo operaciju zauzimanja tvrdog grada Zvornika koji je tada bio u osmanskim rukama. Nakon zauzimanja Zvornika kralj Matija je planirao daljnji prodor uz rijeku Drinu. Krajnji cilj je bilo preotimanje kompletnog Podrinja iz turskih ruku. Ugarska vojska je opkolila grad Zvornik i držala ga je u opsadi od 8. oktobra do 9. novembra 1464. godine. Zvorničku je tvrđavu branio zvornički sandžak beg Mehmed-beg Minetoglu sa 5000 janjičara. Uprkos velikoj nadmoći protivnika, posebno u artiljeriji, hrabri osmanski branitelji tvrđave su uspjeli izdržati dugotrajnu opsadu. U poslednji čas, kada su im sve rezerve bile na kraju, turskim braniteljima je stigla vojna pomoć iz pravca Sarajeva, pa se ugarska vojska morala povući ka Bijeljini. Nakon nekoliko dana većina ugarskih trupa se vratila nazad preko Save u Ugarsku, na čelu sa kraljem Matijom. O opsadi Zvornika iz 1464. godine sačuvana je zabilješka u osmanskom defteru o popisu stanovništva u Smederevskom sandžaku iz 1477.godine, u kojem se spominju stanovnici sela Glavice (Glavičice, na putu iz Zvornika ka Bijeljini), koji se se nastanili u Zvorniku, u vrijeme kada su nevjernici opkolili tvrđavu Zvornik (İzvornik hisariñ kāfir muhāsere itdüği vakta). Oni su tada živjeli u tvrđavi, a zbog svog učešća u odbrani bili su oslobođeni poreza, što je bila nesumnjiva privilegija. Ova bilješka nam govori o toj opsadi i činjenici da je lokalno bošnjačko stanovništvo učestvovalo u odbrani tvrđave. Iz pisma jednog od učesnika ugarske opsade upućenog njemačkom caru, ističe se hrabrost i upornost turskih branitelja tvrđave, koji su, i pored velikih gubitaka zbog teškog bombardiranja ugarske artiljerije, uspjeli da uspešno odbrane tvrđavu Zvornik.
Bijeljina je nakon ove bitke i dalje ostala u Ugarskoj. Narednih oko 57 godina područje današnje Semberije i grad Bijeljina ostali su dijelom Srebreničke banovine. U toj tampon zoni su se odvijale stalne borbe između Ugara i Turaka. Te borbe posebno su kulminirale u posljednjem desetljećju postojanja Srebreničke banovine koja nije sva odjednom pala pod Turke. Prvo su oko 1512. godine Osmanlije zauzele tvrdi grad Srebrenik, a nešto kasnije i grad Teočak. U tom periodu, pa sve do konačnog pada pod osmansku vlast 1520. godine, Bijeljina je doživjela velika pustošenja i razaranja od strane osmanskih specijalnih diverzantskih jedinica -akindžija. Te su jedinice imale posebnu funkciju u turskoj ratnoj taktici. Akindžije su bile posebni rod osmanske vojske koji je služio za zastrašivanje i slabljenje protivničke strane u specijalnom ratu „bez rata“, koji je bio i psihološki. Akindžije su stalno upadale u protivničke pogranične teritorije i nemilosrdno ih pljačkali, pustošili ih i odvodili stanovništvo u ropstvo. Na taj bi način te države bile postepeno oslabljene, a moral branilaca bi bio smanjen. Osmanlije su na kraju potpuno slamale svog protivnika, kada ga dovoljno oslabe. Obično bi to uspijevali u samo jednoj bitci koja bi odlučila daljnu sudbinu tog naroda. Osmanska strategija osvajanja drugih država je inače imala tri faze. U prvoj fazi bi Osmanlije zemlju koju žele osvojiti uništili ekonomski- pustošenjem. Zastrašivanjem, porobljavanjem, pljačkom i uništavanjem izazvali bi velike seobe stanovništva i totalni ekonomski kolaps te države. Ove zadatke su odrađivale akindžije. U drugoj fazi bi tu državu doveli u vazalni položaj i ona bi sultanu morala plaćati danak. U trećoj fazi kada bi država sasvim dovoljno oslabila, Osmanlije bi protiv nje povele kraći rat i zadale joj završni udarac-okupirale je. Bijeljinsko stanovništvo je u tom periodu akindžijskih pustošenja doživjelo stravičnu sudbinu. Akcije akindžija na prostorima današnje Semberije su opisane u hronikama Nesrija, turskog istoričara iz tih vremena. Nesri opisuje rezultate više akindžijskih kampanja iz vremena kada su prostori Bijeljine i okoline bili u sastavu Srebreničke banovine. U tim pustošenjima grad je praktično nestao sa lica zemlje, a stanovništvo je dijelom pobijeno ili je pomrlo od boleština i gladi, dijelom odvedeno u tursko ropstvo, a jedan dio je pobjegao preko Save u Ugarsku. Grad Biljina je tada postao avetinjski grad – grad mrtvih i duhova! Kada su Turci zaposjeli Bijeljinu ona tada više uopšte nije postojala kao naselje. Grad je bio samo gomila ruševina zaraslih u korov. Turci su ove ostatke bivšeg grada Bijeljine sa okolinom konačno osvojili u velikom pohodu sultana Sulejmana Veličanstvenog na Ugarsko kraljevstvo.
( Nastaviće se)
