Piše: Saud Grabčanović
Prva posjeta cara Franje Josipa BiH
Za most u Bosanskom Brodu vezana je uspomena na prvu posjetu austrougarskog cara i kralja Bosni i Hercegovini. Car Franjo Josip je prvi put posjetio BiH 16. septembra 1885. godine, a u tu posjetu je stigao vozom. On je vozom iz Budimpešte stigao do stanice Slavonski Brod i pješke preko željeznog mosta na rijeci Savi došao do stanice Bosanski Brod. Tu su ga dočekali upravitelj Johann Tomaschek, baron Johann von Appel i gradonačelnik Bosanskog Broda hafiz Mehmed efendija. Tu se kratko zadržao i vratio se na voz prema Beču. Druga careva posjeta Bosni desit će se krajem maja 1910. godine, u koju je takođe stigao vozom.
Urbani projekti i novi građevinski objekti
Iako su bili okupatori, Austrougari su se vrlo uljudno i pravično ponašali prema stanovništvu BiH gradova. Jedan od prvih zadataka koje je njihova nova vlast preduzela u gradovima širom BiH bila je numeracija kuća i označavanje ulica imenima, čega u osmansko vrijeme u BiH nije bilo. Prilikom javnih radova u urbanim gradskim sredinama kao što su, kaldrmisanja cesta, izgradnja vodovoda i kanalizacije, a nešto kasnije i elektromreže, bilo je potpuno ispoštovano vlasničko zatečeno stanje i nije se ulazilo u posjede domaćih stanovnika bez njihove volje i pravične nadoknade. Nove su vlasti u BiH gradovima zadržavale čak uske uličice koje su bile specifične za njih. U vrijeme austrougarske okupacije u gradovima širom naše zemlje, kao i u glavnom gradu Sarajevu, bile su izgrađene i dan-danas najljepše i najreprezentativnije javne građevine. Ti su novi objekti u bosanskohercegovački urbani prostor unijeli evropske graditeljske stilove. U skoro svim većim i manjim gradovima širom BiH grade se nove i lijepe javne građevine: sreske uprave, opštinske vijećnice, bolnice, škole, pozorišta, muzeji, hoteli, crkve, džamije, sokolski domovi, vatrogasni domovi itd… Lijepe gradske vijećnice su bile izgrađene u : Brčkom, Bijeljini, Tuzli, Banja Luci, Mostaru, Travniku, Bihaću, Jajcu.. i mnogi od tih objekata i danas postoje i služe svojoj svrsi . Ti objekti koje je podigla K&K monarhija danas su prepoznatljivi simboli većine ovih gradova. U Sarajevu su izgrađeni: Zemaljski muzej 1888, nova Sarajevska pivara 1881, Narodno pozorište 1897, Glavna pošta 1913. godine, i mnoge druge zgrade. U Sarajevu je između 1892. i 1894. izgrađena zgrada Vijećnice koje predstavlja najljepši i najreprezentativniji objekt iz austrougarskog perioda u našoj zemlji koji je izgrađen u pseudo-maurskom stilu. 1889. godine je na mjestu porušene janjičarske kasarne u Sarajevu sagrađena prelijepa zgrada sarajevske katedrale, koja je danas jedan od najpoznatijih objekata izgrađenih u doba Austro-Ugarske u ovom gradu. U to vrijeme je izgrađena i većina ostalih prelijepih objekata po kojima je ovaj grad danas poznat, od kojih je najpoznatija zgrada Predsjedništva BiH koja je sagrađena 1886. godine u doba Benjamina Kalaja. Važnije građevine sagrađene u ovom periodu u Sarajevu: Vijećnica, Katedrala srca Isusova, Tržnica, Zgrada Zemaljske vlade (danas zgrada Predsjedništva BiH), Oficirska kasina (danas Dom Oružanih snaga), Marijin-dvor, Filipovićeva kasarna, Sebilj, Zemaljski muzej, Aškenaska sinagoga (danas jedina aktivna sinagoga u Sarajevu), Evangelistička crkva (danas Akademija likovnih umjetnosti), Inat kuća, Prva gimnazija, Zgrada glavne pošte, Šerijatska sudačka škola (danas Fakultet islamskih nauka), Zemaljska bolnica (danas Klinički centar na Koševu), Salomova palata, Jajce kasarna, Ulema-medžlis, Crkva sv. Ćirila i Metoda, Crkva sv. Ante, Društveni dom (danas Narodno pozorište), Kino “Apolo”, Hotel “Evropa”, Muzički paviljon, Crkva sv. Vinka, Ajas-pašin dvor (hotel “Central”), Zgrada HKD Napredak, Crkva Presvetog Trojstva… Pored toga, Austrougari su učinili Sarajevo prvim gradom u Evropi koji ima tramvaj. Prvi tramvaj kojeg su vukli konji prošao je Sarajevom 1. januara 1885. godine. Jednosmjerna trasa je bila duga 3,1 km, a pruga je počinjala od današnjeg Ekonomskog fakulteta, pružala se Ferhadijom i dalje glavnom gradskom ulicom (današnjom Titovom) preko Marindvora i završavala na Uzanoj željezničkoj stanici. 1. maja 1895. godine uveden je električni tramvaj, a Sarajevo je postalo prvi grad u Evropi koji je to dobio. Ujedno je trasa tramvaja proširena od željezničke stanice na Pofalićima, koja se tada nalazila kod današnjeg hotela „Bristol“, do Latinske ćuprije. Električne tramvaje koji su tada bili korišteni u Sarajevu proizvela je njemačka firma “Siemens-Schuckertwerke” i to su bili prvi tramvaji nastali u njenim pogonima. Period austrougarske uprave je rezultirao velikim urbanim preobražajem i grada Mostara kao glavnog grada Hercegovine. Mostar je u to vrijeme bio povezan željezničkom prugom i cestama sa ostalim centrima Bosne, Hercegovine i Dalmacije.
(Nastaviće se)
