Piše: Saud Grabčanović
Evolucija u odnosu Bošnjaka prema novom okupatoru i njegovoj vojsci
Posebno interesantna je bila evolucija koja se odigrala u odnosima bošnjačko-muslimanskog stanovništva prema novoj vlasti na vojnom planu. Prilikom okupacije 1878. godine Bošnjaci-muslimani i vojne snage Monarhije vodili su žestoke borbe, počevši od same granice na Savi pa onda u okolini Tuzle i oko većine ostalih većih BiH gradova, pa sve do krvavih uličnih borbi po Sarajevu. Muslimani su zbog toga, kao i zbog loših iskustava iz prošlih vremena, vrlo teško prihvatili austrougarsku vlast i uvođenje vojne obaveze. Međutim, novi je okupator ubrzo uspio otkloniti i eliminisati sve predrasude i animozitete koje su prema njemu gajili Bošnjaci i pridobiti ih na svoju stranu. Austrougarska vlast je u tome uspjela prije svega svojim planskim, dobro promišljenim, tolerantnim i fer odnosom prema Bošnjacima-muslimanima, njihovoj religiji, vjerskim svetinjama, vjerskim pravima i slobodama, a posebno tolerantnim odnosom prema bošnjačkoj eliti – bosanskom begovatu i racionalnim odnosom prema muslimanskoj privatnoj svojini. Zahvaljujući tome su Bošnjaci u veoma kratkom roku od ljutih neprijatelja Austro-Ugarske postali njeni lojalni građani! U relativno kratkom vremenskom periodu od samo tridesetak godina oni su postali najbolji branitelji i žrtve političkih i vojnih interesa K&K Monarhije. Bošnjaci su bili najbolji borci u austrougarskim formacijama. U ratu su bošnjačke regimente imale napadačku ulogu i smatrale su se jednom od najelitnijih jedinica austrougarske vojske, današnjim žargonom rečeno, bili su „specijalci“.. Bošnjaci su učestvovali od početka u Prvom svjetskom ratu i tokom ratnih operacija na svim frontovima a posebno na italijanskom frontu na rijeci Soči: Rombon i Kobarid (It. Caporetto). To su bili frontovi koji se posebno vežu za hrabre Bošnjake.
Bošnjački vojnici su davali vojnu zakletvu nad Kur’anom, a svoje mrtve su pokopavali kao šehide. Bošnjaci su u svojim jedinicama imali imame i mujezine koji su, kako se spominje, i nakon povlačenja bh jedinica ostali i pet puta dnevno učili ezane kojima su opominjali neprijatelja da su još na frontu. Vojna zakletva Bošnjaka glasila je:” Zaklinjem se Bogu Svemogućem da ću biti odan Njegovom Veličanstvu caru i kralju Franzu Jozefu Prvom i da ću slijediti sva naređenja meni predpostavljenih i viših, čak i u životnoj opasnosti”.
Od svih bh regimenti posebno se može izdvojiti Druga bošnjačka regimenta, čiji su pripadnici u toku rata dobili 42 zlatne medalje i ona je tako slovila za najodlikovaniju jedinicu u austrougarskoj vojsci! Da napomenem, „Zlatna medalja“ je bila najviše odlikovanje u austrougarskoj vojsci, dobitnik ovog ordena je imao rang „narodnog heroja“ Monarhije. Odlikovanja i ordenje K&K Monarhije su, inače, bili u obliku raznih križeva, dok su odlikovanja dodjeljivana Bošnjacima, iz poštovanja prema njima, bila posebnog oblika i nisu uopšte sadržavala križeve. Bosanskohercegovačka pješadijska regimenta razlikovala se od svih ostalih jedinica austrougarske vojske i po svojoj uniformi. Oficirska uniforma se sastojala od svijetloplavog kaputa sa crvenom kragnom i žutim dugmadima, a od 1894. godine na uniformi se nalazio i broj regimente. Donji dio uniforme se sastojao od svijetloplavih pantalona i plavosivog ogrtača, a na glavi bosanskog oficira se nalazio crveni fes sa plavim čuperkom, kao najmarkantniji dio uniforme Bošnjačke regimente. Ako oficir u bh. regimenti nije bio Bošnjak onda je na glavi nosio standardnu austrougarsku oficirsku kapu umjesto fesa. Obični vojnici imali su također svijetloplavu uniformu, u donjem dijelu su nosili čakšire u obliku širokih pantalona, te su na glavi imali crveni paradni fes koji je u ratu bio tamno-zelene, maslinaste boje. 1896. godine napravljena je zanemariva promjena u kojem je plavi čuperak na fesu zamijenjen crnim. Vojnici streljačkog bataljona imali su drukčiju uniformu. Oficiri i kadeti nosili su istu uniformu kao tirolski carski strijelci, dok su obični vojnici nosili sivu uniformu, sa sivim fesom. Kod žandamerijskog korpusa posebno je upadljiv bio šešir sa crnom perjanicom. Kao naoružanje do 1886. godine korištena je u austrougarskoj vojsci repetirajuća puška kalibra 11 mm, dok je nova puška iz 1890. godine, sistem Mannlicher, imala kalibar 8 mm. Šaržer je sadržavao pet metaka sa središnjim paljenjem. Domet tih pušaka iznosio je 2000 m. Pored pušaka, Bošnjaci su u borbi rado koristili noževe (jatagane) i buzdovane. U borbi „prsa u prsa“ bili su nepobjedivi. U Bošnjačkoj regimeti bilo je vojnika koji uopšte nisu nosili puške, nego samo bombe, noževe ili buzdovane. I neke druge jedinice austrougarske vojske koristile su buzdovane, međutim to je bilo uobičajno oružje Bošnjaka. Bošnjačka regimenta je bila posebno uvažavana u K&K Monarhiji, pa je u njenu čast kompozitor Eduard Wagner 1895.godine komponovao poznati marš koji se zove : “Die Bosniaken kommen” (Bošnjaci dolaze).
(nastaviće se)