Piše: Saud Grabčanović
U ljeto 1691. godine osmanska vojska, pod komandom Fazil Mustafe Ćuprilića, krenula je da ponovo osvoji Ugarsku. Turske su trupe prešle Savu kod Beograda i krenule kroz Srem. Kod sremskog mjesta Slankamena čekala ih je koaliciona armija, predvođena Austrijancima. U krvavoj bitci kod Slankamena, koja se odigrala 19.08.1691.odine, Ludvig Badenski je teško porazio osmansku vojsku. U toj bitci je poginuo i sam veliki vezir Fazil Mustafa Ćuprilić. Nakon ove presudne bitke, cijela Slavonija, Srem, Banat i Bačka ponovo, a ovoga puta i konačno, padaju u ruke Austrijanaca. Poslije ove bitke turski rat sa Austrijom odvijao se manjim intenzitetom. Austrijska carska vojska je bila angažirana u ratu s Francuskom Luja XIV, koji je napao na habzburške posjede na Rajni. Godine 1690. Osmanlije opet zauzimaju Beograd, čime počinje nova seoba Srba iz krajeva južno od Save i Dunava prema sjeveru. Turski veziri sprečavaju opsadu Beograda 1692. godine i De Croyevu 1693. Nakon kraćeg zastoja u ovom ratu, koji je nastupio zbog francuskog napada, carevina Austrija je ponovo nastavila rat protiv Osmanskog carstva. Konačan preokret ratnih zbivanja donijela je pobjeda carskog vojskovođe princa Eugena Savojskog nad turskom vojskom u bitci kod Sente na Tisi 11. avgusta 1697. Godine, čime je skršena osmanska vojna moć i propali svi planovi novog sultana Mustafe. Mladi sultan Mustafa I, sin Mehmeda IV, odlučio je da napokon povrati izgubljene osmanske posjede u Ugarskoj, pa je mobilisao ogromnu vojsku sa kojom je krenuo u osvajanje .Velika turska armija, predvođena samim sultanom, u avgustu 1697. prešla je Dunav i pokušala preko pontonskog mosta preći rijeku Tisu, s namjerom da ide prema Temišvaru, te da iz Gornje Ugarske upadne u Erdelj. Habzburška vojska, doznavši za tursku provalu, krenula je u susret osmanskoj vojsci. Austrijske trupe je predvodio princ Eugen Savojski. Sultanova vojska je napadnuta dok se razdvajala na Tisi prelazeći pontonski most. Osmanski vojnici, koji su se zadesili na desnoj obali Tise, sasječeni su do zadnjeg čovjeka. Poginulo je 20 do 30 hiljada turskih vojnika, uključujući velikog vezira Elmasa Mehmed-pašu, kojega su sasjekli vlastiti vojnici, jer im je onemogućio bijeg. Sultan Mustafa I napustio je Sentu prerušen u običnog vojnika, a njegov zarobljeni veliki pečat princ Eugen je odlučio pokloniti caru Leopoldu I. Zasluge za ovu veliku i možda odlučujuću pobjedu u ratu sa Turcima pripisuju se princu Eugenu, koji je svojim genijalnim manevrima i taktikom uništio daleko nadmoćniju osmansku armiju. Nakon ove pobjede, Eugen je postao poznat i slavljen širom kršćanske Evrope. Nakon pobjede u ovoj bitci princ Eugen je, po naređenju cara Leopolda I, napao na Bosnu i izvršio prodor do grada Sarajeva, koje je opljačkao i spalio. Poslije spaljivanja Sarajeva, Eugen se sa trupama povukao nazad preko Save u Austriju. Nakon odlučujuće bitke kod Sente i nešto manje značajnih bitaka poput bitke kod Podhajca 1698. godine, Austrija je bila pobjednik u Velikom bečkom ratu. Zbog katastrofalnih poraza u Velikom bečkom ratu Osmansko carstvo je bilo prisiljeno 1699. godine sa pobjednicima u ratu sklopiti veoma nepovoljni Karlovački mir. Veliki bečki rat je neprekidno trajao od 1683. do 1699.godine. Taj pogubni rat je za muslimansko stanovništvo Osmanskog carstva u tomdijelu Evrope predstavljao katastrofu, koju je pratila velika pogibelj stanovništva, siromaštvo, nemaština, glad, etničko čišćenje, preseljenje -protjerivanje stotina hiljada muslimana sa područja koje su Osmanlije izgubile te, neizbježne epidemije strašnih zaraznih bolesti, posebno kuge, koje su oduvijek partile velike ratove. Pored ovog strašnog stradanja i preseljavanja muslimanskog stanovništva, u ovome se ratu desio i veliki egzodus bosanskih katolika, za koji najveću odgovornost ima fatalni Princ Eugen Savojski, „princ palikuća“. Sa područja Bosanskog ejaleta iz centralne Bosne, a posebno iz Bosanske Posavine se u toku tog rata iselilo jako mnogo katolika. More nesreće diglo se iznad glava stanovnika Bosne zbog rata koji je vodio Eugen Savojski. Ćesarevi soldati su satrli , uništili, poubijali i iselili najveći dio katoličkog stanovništva, koje se stoljećima borilo da opstane na svojim ognjištima u svojoj Bosni. Preostali dio katolika u Bosni je kasnije postao žrtvom osvete osmanskih trupa i lokalnih muslimana, kako domocilnih, tako i muhadžera prognanih sa izgubljenih teritorija. Došlo je i do velikog pomjeranja pravoslavaca Srba, manjim dijelom do njihovog iseljavanja, a većim dijelom naseljavanja na prazne prostore Bosne i Hercegovine. Posebno nakon Beogradskog mira 1739. godine. Zbog katastrofalnih poraza u Velikom bečkom ratu Osmansko carstvo je bilo prisiljeno 1699. godine tražiti mir i sa pobjednicima u ratu sklopiti veoma nepovoljni Karlovački mir (njem. Friede von Karlowitz; tur. Karlofça Antlaşması) . Mir je potpisan 1699. godine u mjestu Sremskim Karlovcima, današnja Vojvodina, na završetku Velikog bečkog rata (1683–1699) između Osmanskog carstva, na jednoj strani, i Svetog rimskog carstva (habzburške monarhije), Poljsko-Litavske Unije, Mletačke republike, Papinske države i Ruskog carstva na drugoj strani. Nakon ratova koje je Osmansko carstvo krajem 17. vijeka vodilo sa Habsburškom monarhijom i Mletačkom republikom, poslije dugotrajnog, iscrpljujućeg Velikog bečkog rata, posredstvom Engleske, Španije i Holandije, uslijedili su mirovni pregovori zaraćenih strana u Sremskim Karlovcima. Osmansko carstvo je zaključilo mirovni ugovor sa Austrijom 26. januara, a 12 dana kasnije, 7. februara 1699. godine, sa Mletačkom republikom. Najveći broj članova ovih ugovora se odnosio na područje Bosne, kao pograničnog dijela Osmanskog carstva. Prema odredbama Karlovačkog mira, Osmansko carstvo je trajno izgubilo sve svoje posjede u : Ugarskoj, Moreji, Banatu, Bačkoj, Sremu, Erdelju, Ukrajini,Vlaškoj, Moldaviji, Slavoniji, Lici, Krbavi i Dalmaciji. Znatno je smanjena teritorija Bosanskog ejaleta. Ovi mirovni pregovori su zaključeni na principu «uti possidetis», što znači da je svaka strana zadržala one teritorije koje je u tom trenutku kontrolisala. Karlovački mir je sklopljen na rok od dvadeset godina . Upravo ovim ugovorom započinje proces formiranja i oblikovanja savremenih granica države Bosne i Hercegovine. Praktično, ovaj nepovoljni mir je za Osmansko carstvo predstavljao slom i kapitulaciju. Nakon Velikog bečkog rata i ovog mira, Osmansko carstvo je postalo drugorazredna sila, koja više nikada nije povela neki ozbiljniji ratni pohod protiv evropskih država. Cijeli naredni period njegove istorije predstavljao je borbu za goli opstanak i preživljavanje. Agonija posrnulog carstva je trajala sve do njegove konačne propasti i nestanka ovog nekada moćnog carstva sa istorijske pozornice. Bošnjaci su se nakon Karlovačkog mira našli u teškoj borbi za svoj opstanak u Bosni. U naredna dva manja rata Bošnjaci su se grčevito oduprli velikoj Habzburškoj monarhiji, koja ih je tek nakon teškog poraza od bošnjačke vojske u bitci kod Banja Luke 04.08.1737. godine napokon ostavila na miru, sve do 1878. godine i konačne okupacije naše zemlje.
(Nastaviće se)
