Piše: Saud Grabčanović
Uvod
Današnja savremena Evropa predstavlja kontinent mira, blagostanja i tolerancije. U njoj se odvijaju procesi integracije različitih naroda, sličnih kultura, ali i različitih religija, koje su do nedavno bile krvni neprijatelji. Kompletna ranija istorija našeg kontinenta obilježena je velikim i čestim ratovima, u kojima su bili izvršeni strašni pokolji i progoni civilnog stanovništva, često u ime religije i jedinog zajedničkog boga. Evropa je tako jako dugo predstavljala mjesto strašnih stradanja i neviđenih ljudskih patnji. U Evropi se dogodilo mnogo ratova, kako vjerskih u ranijoj, tako i imperijalističkih u novijoj istoriji. Svakako su od njih najveća dva posljednja svjetska rata koja su na njenoj teritoriji počela i uglavnom tu bila i vođena. Pored ovih ratova iz nedavne prošlosti, u Evropi je u Srednjem vijeku vođeno puno velikih i dugotrajnih ratova koji su imali pretežno vjerski karakter. Bilo je unutrašnjih vjerskih ratova, vođenih između evropskih kršćana u doba reformacije, kao i vjerskih ratova između kršćana i muslimana, koji su predstavljali sukob dvaju različitih religija i dvaju sasma drugačijih civilizacija. To su bili ratovi koji su vođeni između dva moćna carstva, kršćanske Habzburške monarhije i islamskog Osmanskog carstva. Svi ratovi koje su Osmanlije vodile na tlu Evrope motivisani su kao „džihad“ – sveti ratovi za širenje i odbranu islama.
Jedan od tih ratova, koji je zauvijek odlučio sudbinu kršćanske Evrope, bila je neuspjela osmanska opsada Beča iz 1683.godine. Osmanski ratnici, među kojima je bilo i dosta Bošnjaka, tri puta su učestvovali u ratnim pohodima čiji je krajnji cilj bio zauzimanje grada Beča, „zlatne jabuke“ kako su ga Osmanlije nazivale. Oni su stigli do Beča u dva navrata i dva puta su ovaj grad bezuspješno držali u opsadi. U drugoj i posljednjoj opsadi Beča Osmansko carstvo je doživjelo najveći poraz u svojoj istoriji. Osioni i glupi Veliki vezir Kara Mustafa-paša, koji nije ni malo poštovao svoje saradnike niti prihvatao njihove savjete, našao se se svojom vojskom pod zidinama Beča 14. jula 1683. godine, a oko dva mjeseca kasnije, 12. Septembra, tu je doživio totalni poraz. Osmanski vojnici nisu bili krivci za poraz pod Bečom, oni su se junački i srčano borili, ali je zakazala organizacija i logistika njihove vojske. Poraz je uslijedio najviše zbog taktičkih grešaka Velikog vezira Kara Mustafe i njegove gluposti, bahartosti, tvrdoglavosti i taštine. Drugi razlog tog sloma leži u izdaji kršćanskih vazalnih trupa iz Erdelja,Vlaške i Moldavije koje su trebale štiti brdo Kalenberg od napadača i tako ih spriječiti da siđu u grad. Oni to nisu učinili, nego su se po dogovoru sa napadačima povukli i tako im otvorili nesmetan put ka gradu. Treći razlog sloma je taj što je u toku opsade grada bio sveti muslimanski mjesec objave i posta Ramazan. Poznato je da su uvijek u Ramazanu sve aktivnosti Osmanske vojske bile svedene na minimum zbog pravila posta u skladu sa Kuranom. Osmanlije su nastojale da u tom mjesecu uopšte ne ratuju, ako je to ikako bilo moguće. Ramazan je sveti mjesec mira, pa je u njemu muslimanu zabranjeno ratovanje (eš-šehru’l-haram,El-Beqare, 216-218.). Pored Ramazana, ratovanje se ne preporučuje muslimanima i u ostalim svetim mjesecima prema islamskom lunarnom kalenadru: muhareem, zu’l-qa’de, zu’l-hidžedže i redžeb! Zato je Beč mjesec dana bio u potpunoj opsadi i blokadi osmanske vojske koja je pasivno posmatrala događanja u gradu i izgleda čekala da grad iscrpi svoje rezerve hrane i sam se preda. Nesretni i glupi Kara Mustafa je braniocima svakodnevno upućivao proglase u kojima ih je pozivao da se predaju i da prihvate islam, te da će im tako životi biti pošteđeni i da će im ostati sva njihova imovina. Ti su njegovi proglasi naišli na podsmijeh protivničke strane, a njegovi su emisari često završavali živi oderani i obješeni na zidine Beča! U praksi je osmanskim trupama trebao samo jedan dobar napad na grad da ga se zauzme ili prisili branioce na predaju, ali se to nije dogodilo, jer Kara Mustafa to nije naredio, i to sve dok opkoljenom Beču nije pristigla pomoć, a tada je već bilo prekasno za tako nešto. I umjesto da krenu u završnu operaciju, osmanske trupe su tako odjednom stale i to najviše zbog svoje bogobojaznosti. Jalova opsada grada trajala je do 12. septembra. Tog se dana ogromna turska sila za svega nekoliko sati raspala pred brojčano daleko slabijim neprijateljem koji je stigao u pomoć opkoljenom gradu iz njemačkih zemalja, te iz Poljske i Litvanije. Uslijedio je siloviti napad na Turke od strane udružene austrijske i poljske vojske, nad kojom je vrhovnu komandu imao poljski kralj Jan Sobjeski, čijim je desnim krilom komandovao veliki hetman Jablanovski, a lijevim krilom hercog Karl von Lotharingen (Hammer, III, 745; Poujoulat, 153.). Osmanski vojnici, u čijim je redovima iz dana u dan narastalo nezadovoljstvo zbog neefikasnosti Velikog vezira, odolijevali su napadima svega 5 do 6 sati, a onda je započelo veliko povlačenje, opšta bježanija. To je bio katastrofalni poraz koji je rezultirao trajnim opadanjem snage Osmanskog carstva, novim velikim porazima, stalnim povlačenjima, velikim teritorijalnim gubicima i smanjivanjem Carstva, a nakon dugotrajne totalne defanzive, i njegov konačni slom!
U velikom i neprekidnom 16-godišnjem ratu koji je uslijedio nakon sloma opsade grada Beča, kompletno stanovništvo poljuljanog Carstva, a sa njima i naši bošnjački preci, trpjelo je velike nedaće i nevolje, pokolje, protjerivanja sa svojih ognjišta, bijedu, glad i epidemije zaraznih bolesti, najviše strašne kuge, smrt je postala njihova svkodnevica! U ovom radu ja ću pokušati da vjerodostojno prikažem opsadu grada Beča iz 1683. godine, koja je iz temelja promijenila tok savremene evropske istorije. Opisaću ovaj veliki istorijski događaj, sve njegove aktere i učesnike, takođe i sve događaje u toku njega kao i one koji su mu neposredno prethodili i analizirati sve okolnosti koje su vezane za njega.
(Nastaviće se)
