Piše: Saud Grabčanović
Bosanska vojska zauzima Šabac i Beograd, kraj srpske pobune
Nakon pobjede u bitci na Zasavici, Ali-paša Derendelija je naredio da 8 hiljada bosanskih vojnika krene u izvidnicu prema Šapcu, a u Bosnu je hitno poslao berat da se prikupi još 20 hiljada vojnika kao rezerva i pomoć vojsci u Srbiji. Prije nego je pojačanje iz Bosne stiglo, Ali-paša Derendelija je naredio napad na Šabac. U noći sa 5. na 6. oktobar bošnjačke trupe su ušle u tvrđavu Šabac–Bogurdelen bez nekog značajnijeg otpora ustanika. Razlog malog otpora i predaje Šapca ležao je u opštoj ogorčenosti demoralisanih ustanika koju je izazvala vijest da je Karađorđe zajedno sa glavnim vođama ustanka kukavički pobjegao u Zemun u Austriju, čime je svoj narod i srpske ustanike u Šapcu i Srbiji ostavio na cjedilu. U dogovoru sa ruskim agentom Nedobom i mitropolitom Leontijem, Karađorđe je 21. septembra 1813. godine napustio Srbiju i pobjegao u Zemun, a odatle u manastir Fenek. Sa Karađorđem su pobjegle i sve njegove vojvode osim Miloša Obrenovića.
Bosanska vojska, predvođena Ali-pašom Derendelijom, nakon osvajanja Šapca nastavila je daljnje napredovanje. U isto vrijeme kada je sa zapada napredovala bosanska vojska, sa istoka prema Beogradu napredovala je osmanska vojska predvođena velikim vezirom Huršid-pašom. Ustanička posada beogradske tvrđave, uvidjevši da će je dva kontigenta osmanske vojske opkoliti, porušila je bedeme tvrđave i po noći 3. na 4.oktobar pobjegla je preko Save u Austriju. Samo dan nakon bijega ustanika iz tvrđave, 5. oktobra 1813. godine na prvi dan Ramazanskog bajrama, bošnjačka vojska je pobjednički ušla u prazni Beograd. Prva bošnjačka jedinica koja je ušla u Beograd bili su Zvorničani predvođeni zvorničkim kapetanom Ali-begom Fidahićem I. Za zvorničkog kapetana Ali-bega Fidahića I se govorilo da je bio silan, zulumćar, pijanica i veliki junak. Pročuo se i proslavio u borbama za odbranu Bosne od upada ustanika, kao i u borbama po Srbiji od 1805. do 1813 godine. U bitci sa srpskim ustanicima na Mišaru 1806. godine Ali-beg je izgubio oca Mehmed-kapetana. Zauzimanje Beograda imalo je za njega kao i sve Bošnjake i emotivan značaj. Ovo je imalo poseban odjek u Bosni, ali i šire, zbog stravičnih zločina koje su srpski ustanici počinili prilikom zauzimanja Beograda 1806. i 1807. godine nad njegovim civilnim stanovništvom, koje je bilo pretežno bošnjačkog porijekla.
Zločini na muslimanima u Beogradu počinjeni 1806/1807. godine
Očevici i istoričari su pisali o pokolju nad muslimanima Beograda, koji su izvršili srpski ustanici, da je to bio jedan od najvećih zločina toga vremena. Muslimani Bošnjaci su u Beogradu prije ustaničkog osvajanja predstavljali četiri petine stanovništva tadašnjeg grada. Beograd je početkom 19. vijeka imao oko 3000 muslimanskih kuća. (V. Čubrilović, Odabrani istorijski radovi, Beograd, 1983., 534). Tačnih podataka o tome koliko je tačno muslimanskog stanovništva živjelo u to vrijeme u gradu danas nemamo, ali na osnovu broja kuća prostom računicom se može procijeniti da je u to vrijeme u Beogradu živjelo između 12.000 i 15.000 muslimana. Veliki pokolj muslimanskog stanovništva u Beogradu je trajao 18 dana, a započeo je na prvi dan Ramazanskog bajrama 13. decembra 1806. godine. Zabilježeno je da je većina muslimanskog stanovništva završila pod srpskim nožem. Zaklan je i veliki broj žena sa djecom. Jedan vrlo mali dio beogradskih muslimana je bio nasilno pokršten, dok je jedan manji dio bio protjeran i poslan Dunavom u čamcima ka gradu Vidinu u Bugarskoj. Pokrštene su bile čak i Aganlijine i Kučuk-Alijine supruge, žene poznatih dahija ubijenih po nalogu sultana. Prema pouzdanim izvorima iz arhiva SPC u Beogradu je bilo „pokršteno ukupno oko 400 lica muslimanske vere“ Početkom januara 1807. godine, kada je osvojena beogradska tvrđava, pokolj nad muslimanima u Beogradu je bio nastavljen. O razmjerama zločina koje su počinili srpski ustanici prilikom zauzimanja Beograda danas postoji jako puno dokumenata u srpskim i evropskim arhivama, pa vam ovdje prezentiram dio njih: pravoslavni Albanac zvani „Konda bimbaša“, koji se borio na strani Srba, zapisao je u svojim meomarima da je muslimane „mlavio kao kakva hala“. Konda bimbaša je poticao iz albanskog plemana Klimenti i bio je Karađorđev bliski rođak. Danas postoje pouzdani podatci koji dokazuju da je Karađorđe imao albanske korijene i da se njegov djed zvao se Jovan Mršin Klimenti, te da se doselio iz Albanije u Smederevski sandžak, tačnije u selo Topolu u Šumadiji. Leskovački bašknez Momir Stojanović, koji je nakon sloma ustanka pobjegao u Rusiju, zapisao je u memoarima da je „sedamdeset Turaka svojom rukom posekao“. Službeni Karađorđev biograf Konstantin N. Nenadović o genocidu piše: „Ogorčeni Srbi i poslije toga (poslije zauzimanja Beograda, op. M. O.) klali su Turke, gdje su god koga našli, nisu štedili ni ranjenike, ni žene, ni decu tursku.“(K. N. Nenadović, „Život i dela velikog Đorda Petrovića Karađorđa“, Beograd, 1971., str. 166). str. 166). Isti Nenadović dalje piše:„Kako (Karađorde) dođe u Beograd, u tajnom zasedanju Soveta, rešeno bude: da se svi Turci i iz Donjeg grada očiste. (..) No kako je po odlasku Sulejman-paše još mnogo Turaka u donjem gradu sa ženama i decom zaostalo, taj isti dan i u Beogradu rasplamti se osvetna seča Srba nad Turcima, kojoj osveti i gorkoj razjarenosti Srba ni same vojvode niti su smele niti mogle od toga Srbe uzdržati, i ta seča dva je dana trajala, tražeći i ubijajući sakrivene Turke po kućama. I samo oni su pošteđeni bili koji su se obećali pokrstiti…“ O pokolju nad muslimanima koji se dogodio 1806. i 1807. godine, kada su Srbi zauzeli prvo grad Beograd, a potom i Kalemegdansku tvrđavu, pisao je i Vuk Stefanović Karadžić (1787-1864.). Upotrebljavajući famozni glagol „očistiti“ za označavanje genocida nad muslimanima, kaže: „Pošto Srbi uzmu i očiste Beograd od Turaka godine 1807, premjesti se Sovjet iz Smedereva u Beograd.“ (V.S. Karadžić,„Srpska istorija našeg vremena“, Beograd, 1969, str. 83.).
(Nastaviće se)
