Piše: Saud Grabčanović
Raška postaje kraljevina, prvi srpski kralj iz dinastije Nemanjića
Pošto se mala država Raška, koja je ranije bila pod uticajem Bizanta, našla na vjetrometini između bugarskog cara Borila, latinskog cara Henrika Flandrijskog, epirskog vladara Mihaila Prvog Anđela, koji je sanjao o obnovi Vizantije, ugarskog kralja Andrije i mletačkog dužda Dandola, čija je zamisao bila da se osvoji Carigrad i formira veliko Latinsko carstvo,Veliki župan Stefan Nemanjić, budući prvi srpski kralj, potražio je savezništvo u Veneciji i papi. Ovo je dovelo do njegovog braka sa Anom Dandolo, unukom dužda Enrika Dandola, koji je sa krstašima osvojio i opljačkao srce pravoslavlja – Carigrad (Konstantinopolis).Taj politički brak je donio veće okretanje Raške (Srbije) katoličkoj crkvi. 1220. godine Stefan Prvovenčani piše papi Honoriju III, koji mu je poslao krunu, da želi da se naziva sinom Svete Rimske crkve, i njega kao Svetoga oca. U zapadnim krajevima njegove države, uključujući primorje, katolički biskupi nisu bili protjerani, kao što su bili grčki. Na zapadu zemlje je katolička organizacija nastavila da postoji uporedo sa srpskom crkvom, imajući u istom gradu svaka svoje sopstvene crkvene zgrade, sveštenstvo, a ponekad čak i biskupe. O krunisanju prvog srpskog kralja postoje zapisi dvojice grčkih sveštenika Teodosija i Domentijana, koji su u to vrijeme živjeli u Rasu. U njihovim zapisima piše da je sam Sveti Sava I Srpski 1216. godine uputio jednog od svojih episkopa po imenu Metodije u Rim. Sava je po njemu poslao pismo papi, sa molbom da njegovog brata Stefana prizna za kralja i da u Srbiju pošalje krunu kojom bi se on krunisao. Tadašnji papa Honorije III je udovoljio toj Savinoj molbi. Sredinom 1217. godine rimski papa je poslao krunu i svoje legate u Rašku, koji će krunisati prvog srpskog kralja Stefana „Prvovenčanog“. Krunisanje velikog župana Stefana Nemanjića za kralja obavljeno je svečano i uz katoličko miropomazanje u drugoj polovini 1217. godine u crkvi Svetih apostola Petra i Pavla u Rasu. Sam obred krunisanja prvog srpskog kralja su obavili posebni izaslanici rimskog pape Honorija III. Iako noviji srpski istoričari, koji ne mogu da se pomire sa ovom istorijskom istinom, špekulišu da je Stefan bio krunisan dva puta, i da ga je drugi put krunisao njegov brat Sava. Istorijske činjenice nam dokazuju da je veliki župan Stefan Nemanjić bio krunisan za kralja samo jednom. Od pape poslana kraljevska kruna podigla je ugled srpskog vladara Stefana Prvovenčanog u Evropi i predstavljala je međunarodno pravno priznanje Srbije kao nezavisne države, čemu se ranije Vizantija suprostavljala svim sredstvima. Pravoslavne kraljeve je u ta vremena krunisao i piznavao samo carigradski Vaseljenski patrijarh, koji je bio neka vrsta pravoslavnog pape, pravoslavni car nad carevima, kralj nad kraljevima. Raniji srpski župani su pokušavali dobiti kraljevsku titulu od Vaseljenskog patrijarha, ali su svaki put bili odbijeni! Prema nekim izvorima, Stefan Nemanjić je morao i da primi katoličanstvo kako bi bio krunisan.Ovakav bratovljev potez natjerao je tada već arhimandrita Savu da napusti Srbiju i vrati se na Svetu Goru. Međutim, ovo neslaganje braće, kao i jaka opozicija katoličkoj crkvi u Srbiji, dovela je do toga da se Stefan Prvovenčani ponovo približi Vizantiji i bratu Savi. Pomirenje braće značilo je i nastavak Savine misije da trajno osamostali srpsku pravoslavnu crkvu, što je i uspio i to upravo kroz bratovljevu podršku i politički angažman. Sava je za prvog srpskog autokefalnog arhiepiskopa svečano hirotonisan u Nikeji 1219. godine. Tada kreće ozbiljnija reformacija srpske crkve i prestaju uticaji pape na Srbe. Nakon sticanja autokefalnosti, crkva u Raškoj je ohrabrivala širenje pravoslavlja i razvijala kult vladarske dinastije Nemanjića. U narednim godinama određeni broj ljudi prešao je iz katoličanstva u pravoslavlje u zapadnoj Zeti i u južnoj Dalmaciji. Najstariji sačuvani izvor u kome se Stefan Prvovenčani pojavljuje kao „krunisani kraljˮ je iz marta 1220. godine, dok se navodno drugo krunisanje, obavljeno rukom Svetog Save I Srpskog, desilo tek 1221. godine. Drugim riječima, po toj neutemeljenoj tvrdnji, ispada da se Stefan uveliko potpisivao kao kralj i prije nego što je bio krunisan ! Tačno je samo ovo- nekoliko godina kasnije, najvjerovatnije 1221. godine, arhiepiskop Sveti Sava I Srpski je u manastiru Žiča, po drugi put, sada po pravoslavnom obredu, samo miropomazao svoga brata. Ono što jeste važno naglasiti je da je, po srednjovjekovnim shvatanjima, obred miropomazanja (kršćanski vjerski obred mazanja novog kralja svetim uljem ) bio doživljavan i vrednovan bezmalo kao i samo krunisanje. Stoga ne treba da čudi to da Sveti Sava I Srpski uistinu nije 1221. godine u manastiru Žiča krunisao svoga brata Stefana za kralja, budući da je on tada već uveliko bio zakoniti i zvanično krunisani kralj od strane papskih legata. Sveti Sava ga je tada samo miropomazao i to po drugi put. Papskom krunom , u obliku otvorenog vijenca, kasnije su bili krunisani i svi preostali kraljevi iz dinastije Nemanjić. Tek je za potrebe krunisanja Stefana Uroša Dušana IV „Silnog“ za cara, 1346. godine u Skoplju, bila izrađena posebna carska kruna. Da napomenem, car Dušan je bio samozvani car, jer on nije bio priznat za cara od „validnih“ kršćanskih crkvenih velikodostojnika koji su u ta vremena ustoličavali careve i kraljeve. Tadašnje katoličke kraljeve i careve su postavljale pape, a pravoslavne kraljeve i careve Vaseljenski patrijarh iz Carigrada. Dušana za cara nije postavio ni jedan od ove dvojice, niti mu je poslao krunu, pa je on, prema tada važećim zakonima kršćanskog svijeta, bio samozvani car kojeg je ustoličio njegov arhiepiskop kojeg je on sam odredio! Car Dušan je za vrijeme svoje vladavine pokušavao da izdejstvuje krunu i carsko priznanje od pape, pa je papi obećavao da će preći na katoličanstvo i prevesti Srbe u papinu vjeru. Međutim, tadašnji papa mu nije vjerovao, poučen ranijim iskustvom pape Honorija III koji je bio prevaren. Zbog samovoljnog proglašavanja za „cara“ i povodom nezakonitog podizanja Srpske arhiepiskopije na stepen patrijaršije, Vaseljenska patrijaršija, koju je tada predvodio Carigradski patrijarh Kalist I, bacila je je 1350. godine anatemu i prokletstvo na cara Dušana, patrijarha Joanikija II i na cijeli srpski narod. Srbi su tada bili izopšteni iz Pravoslavne katoličanske crkve. Od tog trenutka pa nadalje, Pećka patrijaršija je prestala da liturgijski opšti sa ostalim pravoslavnim crkvama i prestala biti njihovim dijelom. Ovu patrijaršiju su mnogo kasnije obnovile Osmanlije i to u doba kada je Veliki vezir Osmanskog carstva bio naš veliki Bošnjak Mehmed-paša Sokolović.
(Nastaviće se)
