Poricanje genocida i revizionizam holokausta koji bjesni u Evropi ukazuju na normalizaciju genocidnog nasilja, piše Esad Širbegović, bh. pisac i analitičar sa sjedištem u Cirihu.
Dana 15. aprila, austrijski nobelovac Peter Handke trebao je gostovati na austrijskoj nacionalnoj televiziji ORF kako bi govorio o svojim novim djelima. Umjesto toga, ponovo je negirao genocid u Srebrenici, nazivajući ga Brudermord – biblijskim bratoubistvom – i predstavljajući ga kao duhovnu tragediju, a ne kao zločin protiv čovječnosti.
ORF je stao u odbranu svoje odluke da intervjuira Handkea kada se suočio s kritikama. Tvrdili su da nisu učinili ništa pogrešno jer je novinar u pitanju pomenuo genocid.
Kako piše Širbegović za Al Jazeeru, to što se jedan evropski emiter odlučio dati prostor negiranju genocida u ovom trenutku teško da je iznenađujuće.
Naime, “Evropa se suočava s krizom ne samo pamćenja nego i opasnog kontinuiteta”.
“Od Holokausta, preko Srebrenice, do Gaze – negiranje državnog nasilja nad marginaliziranim grupama nastoji izbrisati prošle zločine, normalizirati sadašnje i otvoriti vrata budućima”, upozorava on.
Bratoubistvo kao “najgori zločin”
Genocid u BiH bio je prvi genocid prikazan na televiziji. Godine 1995, potresne slike iz Srebrenice ispunile su dnevne boravke širom svijeta, otkrivajući neuspjeh međunarodne zaštite.
Uprkos dugotrajnom procesu procesuiranja ratnih zločina pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju i sudskim odlukama koje impliciraju saučesništvo evropskih mirovnih snaga u masakrima, negiranje genocida u BiH i dalje se u Evropi dosta toleriše.
Iako Handke nije jedina javna ličnost koja se time bavi, Širbegović piše da njegova retorika jasno pokazuje kako je ovaj zločin postao sredstvo za minimiziranje njemačke i austrijske krivnje za Holokaust.
“Handke prikazuje bosanski genocid kao tragični građanski rat između “braće” – Brudermord. Ratne zločince romantizira kao žrtve i negiranje genocida uklapa u fašistički narativ iskupljenja kroz etničko nasilje.
Po njemu, bratoubistvo je “mnogo gore” od genocida – tj. oni koji ubijaju svoju “braću” moraju biti gori zločinci od nacista koji su ubijali “druge”. Time Handke zapravo minimizira odgovornost Nijemaca i Austrijanaca za Holokaust”, argumentuje Širbegović.
“U toj iskrivljenoj priči, potomci nacista mogu tvrditi moralnu superiornost, insistirajući da nisu počinili “najgori zločin od svih” – Brudermord. Jeziva implikacija je da Jevreji nikada nisu bili istinska “braća” Evropljanima poput Handkea”, dodaje.
Srpski nacionalisti možda vide Handkea kao saveznika u negiranju genocida, ali on ih ne brani – on ih koristi.
“Kroz njih, bijela Evropa pere ruke od svojih krvavih zločina – od Aušvica do Alžira, od Konga do Ruande. Handkeov teološki jezik je alhemija evropske savjesti koja prebacuje krivicu na muslimane, Jevreje i “balkanske divljake””.
Prebacivanje krivice za antisemitizam
Handkeova logika paralelna je i osnažuje širu kampanju prebacivanja krivice za antisemitizam – pa čak i za Holokaust – na Arape i muslimane.
U Njemačkoj je taj trend u potpunosti prihvaćen od strane države i raznih javnih institucija koje – protivno svim dokazima – počinju tvrditi da je imigrantska muslimanska zajednica odgovorna za porast antisemitizma u zemlji.
Godine 2024, njemački parlament Bundestag usvojio je rezoluciju kojom se tvrdi da je “alarmantna razina antisemitizma potaknuta imigracijom iz sjevernoafričkih i bliskoistočnih zemalja”.
Njemački mediji nastavljaju fabrikovati “muslimansku nacističku prošlost”, pa tako jedan članak tvrdi: “Za razliku od Njemačke, Bliski istok se nikada nije suočio sa svojom nacističkom prošlošću”.
Istovremeno, nevladine organizacije koje finansira država označile su palestinsku kefiju kao nacistički simbol i ponavljaju diskreditiranu izraelsku tvrdnju da je veliki muftija Palestine “inspirisao” konačno rješenje.
“Njemački politički establišment sada gradi revizionistički moralni alibi: u kojem se nacisti zamišljaju kao nevoljni, pokajani počinioci, dok se Palestinci i njihovi muslimanski i arapski saveznici prikazuju kao zli do nivoa većeg od samih nacista”, piše Širbegović.
Objašnjava da je ovo dugi niz godina bila marginalna ideja koju su prihvatale ekstremno desne stranke poput Alternative za Njemačku (AfD). No sada su osnovne ideje AfD-a – ne samo o nacističkoj prošlosti Njemačke, nego i o imigraciji i islamu – široko usvojene u političkom centru.
Ova promjena odražava dugogodišnju strategiju prebacivanja krivice. Historičar Ernst Nolte, kojem je konzervativna fondacija Konrad Adenauer 2000. dodijelila veliku nagradu, tvrdio je da je Holokaust bio reakcija na sovjetski “barbarizam”, relativizirajući nacističke zločine izjednačavanjem Aušvica s Gulagom.
Nolte je tvrdio da je Hitler imao “racionalne” razloge za ciljanje Jevreja i odbacio “kolektivnu krivicu” koja se Njemačkoj pripisuje od 1945. Danas liderica AfD-a, Alice Weidel, ponavlja ovaj stav, odbacujući njemačku kulturu sjećanja kao “kult krivice”.
“Dok je Nolte krivio Sovjete, današnji politički establišment krivi muslimane. Cilj je isti: izbrisati njemačku odgovornost iz historije”.
“Scenario razvijen u BiH se sada primjenjuje u Gazi”
Negiranje genocida nije pasivan čin zaborava već aktivan, štetan proces koji produžava nasilje.
Prema istraživaču genocida Gregoryju Stantonu, negiranje je posljednja faza genocida – ali i ključni znak da se sprema sljedeći.
Za preživjele i njihove potomke, negiranje produbljuje traumu poništavanjem patnje, iskrivljavanjem istine i lišavanjem žrtava dostojanstva, sjećanja i pravde. Te rane nadilaze pojedince i pogađaju čitave zajednice kroz generacije.
U međuvremenu, negiranje genocida štiti počinioce, odlaže reparacije i blokira pomirenje, produbljujući društvene podjele. Takođe potkopava međunarodno pravo i sistem ljudskih prava, signalizirajući da se čak i zločini protiv čovječnosti mogu ignorisati.
“Negiranje genocida, dakle, direktno priprema teren za naredni genocid. To jasno vidimo u evropskoj reakciji na genocid u Gazi – poricanju da se on uopšte dešava, uprkos ponovljenim izjavama stručnjaka Ujedinjenih nacija i istraživača genocida, dok istovremeno nastavljaju snabdijevati Izrael oružjem i diplomatskom zaštitom”, piše Širbegović.
“Scenario razvijen u Bosni sada se primjenjuje u Gazi. Slijedi poznati obrazac: kriviti „obe strane“, predstavljati žrtve kao agresore i odgovornost svesti na nekoliko pojedinaca – kako bi se prikrilo sistemsko nasilje. Ova matrica se najjasnije ogleda u tvrdnji da su za “nasilje” u Gazi odgovorni samo premijer Benjamin Netanyahu i njegova dva ekstremno desna ministra, čime se politika odvaja od strukture i izbjegava dublja odgovornost.
U narativu koji negira genocid u Bosni, odgovornost se također svodi na nekoliko “trulih jabuka” unutar srpskog državnog aparata – kao da je genocid bio spontana devijacija, a ne pažljivo planiran, državno izveden zločin koji je zahtijevao široku koordinaciju i namjeru”, ističe on.
Priprema za budući genocid u Evropi
Evropa se danas suočava s dubokom krizom dok desničarski nacionalizam raste, a srednja klasa nestaje usljed sve veće društvene i ekonomske nesigurnosti. U mnogim zapadnim zemljama, srednja klasa se smanjuje, dok ono što desnica naziva “viškom populacije” – većinom muslimani – postaje sve više marginalizirano i korišteno kao žrtveni jarac.
U ovakvom vremenu, reinterpretacija prošlog genocida nad drugima kao nesporazuma doprinosi stvaranju okruženja za budući genocid. Već sada postoje jasni znakovi da dijelovi političke klase zagovaraju uklanjanje te “viška populacije” pod raznim izgovorima.
Nacistički eufemizam “Umsiedlung nach Osten” (preseljenje na istok) bio je groteskni izgovor za deportaciju Jevreja u plinske komore. Danas, evropski akteri poput austrijskog ekstremno desnog aktiviste Martina Sellnera otvoreno zagovaraju “remigraciju”, zlokobni eho te smrtonosne logike usmjeren protiv muslimanskih zajednica.
Evropske političke elite možda još ne koriste taj izraz, ali su zauzete sprovođenjem politika s istim krajnjim ciljem – ograničavanje ili smanjenje muslimanskog prisustva u Evropi. One grade pravni režim isključivanja kroz Migracioni pakt EU iz 2024, planove za premještanje tražilaca azila u Albaniju ili druge zemlje i ogromna ulaganja u Frontex – agenciju EU za granice koja je optužena za nezakonita vraćanja izbjeglica.
To nisu neutralne mjere već ideološki alati rasnog uklanjanja, zamaskirani liberalnom retorikom. I one će vremenom postajati sve nasilnije, upozorava Širbegović.
On ističe da ne pokušava stvarati paniku, ali da prepouznaje obrazac – erozija prava uvijek počinje nad onima koji su označeni kao “drugi”.
“Ako se negiranje genocida hitno ne adresira, ako se genocid u Gazi ne prizna i ne preduzmu odlučne mjere da se zaustavi, Evropa rizikuje da zatvori puni krug. Uz širenje negiranja genocida i sve jaču težnju da se odbaci odgovornost za Holokaust, teren za ponavljanje ovih užasnih zločina već se priprema”, piše on.
(autonomija.info)