Marija Kotromanić –Helfenstein
Piše: Saud Grabčanović
Uvod
U srednjovjekovnoj istoriji Bosanskog kraljevstva bilo je više poznatih žena koje su bile vladarice. Najpoznatija je svakako Jelena Gruba, koja je bila prva i jedina kraljica Bosne. Jelena Gruba je bila kraljica Bosne prvo kao supruga kralja Dabiše, a poslije njegove smrti kao samostalna vladarka na vladarskom tronu Kraljevine Bosne, i to od 1395. do 1398. godine. Druga naša Bošnjakinja (Bosanka) koja je bila vladarica i o kojoj se danas u našoj istoriji dosta zna, bila je Elisabeth von Bosnien (Elizabeta Kotromanić 1340-1387), starija kćerka bosanskog bana Stjepana II. Ona se udala za mađarskog kralja Ludovika i tako je postala kraljicom jedne od najmoćnijih evropskih i svjetskih država tog vremena. Elizabeta je sa Ludovikom imala tri kćerke, koje su bile vjerene ili udate za evropske kraljeve : Katarina Anžujska (1370-1378) umrla je kao dijete, 1374. godine bila je zaručena za francuskog kralja Ludovika, Marija (1371-1395.) koja je bila kraljica Ugarske i bila je udata za Sigismunda Luksemburškog, i Hedviga (1373-1399.), koja je bila udata za kralja Vladislava II i tako bila kraljica Poljske. Treća naša poznata Bošnjakinja (Bosanka) iz tih vremena je bila Katarina (1349 – 1400), koja je bila sestra našeg kralja Tvrtka I. Ona je bila udata za grofa Celja Hermana I i majka je grofa Hermana II Celjskog (1360. – 1435.), a baka je Barbare (1392-1451), carice Svetog Rimskog Carstva. O četvrtoj našoj velikoj Bosanki koja je živjela u njihovo vrijeme, Mariji Kotromanić, danas se na našim prostorima veoma malo zna. Na drugoj strani, u Njemačkoj u pokrajini Baden Vitenberg, za nju i danas znaju, a ona je tamo poznata pod imenom „Marija von Bosnien“. Marija je kao bosanska princeza bila udata za grofa Ulricha V od Helfenštajna i zajedno sa njim je vladala nad njemačkom državom Švabijom koja se danas zove Baden Vitenberg. U gradu Geislingenu i danas živi legenda o Mariji von Bosnien, a svake godine se u tom gradu redovno obilježava sjećanje na lik i djelo ove naše Bošnjakinje. Da je Marija pripadala bosanskoj dinastičkoj lozi Kotromanića, potvrđuje objavljeni arhivski materijal iz prošlosti grada Ulma. Počevši od 1365. godine, pa sve do 1399. godine na osnovu tih dokumenata se može pratiti Marijin život na tom području. U svim službenim dokumentima koji su izdani tih godina ona se potpisivala kao Maria Herzogin (vojvotkinja) von Bosnien. Ona spada u red ličnosti iz prošlosti srednjovjekovne Bosne o kojima se veoma malo pisalo i uopšte do danas jako malo znalo. Spletom niza nesretnih okolnosti, a najviše zbog potpunog nestanka Bosanskog kraljevstva, ova je velika žena do danas bila skoro potpuno zaboravljena u svojoj domovini Bosni.
Biografija princeze Marije Kotromanić Helfenstein von Bosnien
O stvarnom porijeklu ove naše princeze danas nemamo potpuno pouzdanih podataka. Naši istoričari danas pretpostavljaju da je princeza Marija bila kćerka jednog od trojice sinova bosanskog bana Stjepana I. Ranije je postojala teorija po kojoj je princeza Marija bila kćerka bana Stjepana I i banice Elizabete. Međutim, to je zbog njene starosti nemoguće. Stjepan I je bio njen djed, a on je imao kćerku sa istim imenom, pa su neki Mariju von Bosnien zamjenjivali sa njenom tetkom Marijom, koja je bila sestra bana Stjepana II. Postojala je teorija da je princeza Marija bila kćerka kneza Ninoslava, što nije tačno, jer je knez Ninoslav umro oko 1315. godine. Ako je princeza Marija bila kći kneza Vladislava i kneginje Jelene Bribirske (Tvrtkovih roditelja), onda je rođena oko 1340. godine. Najveći dio istoričara podržava teoriju da je Marija bila kćerka bana Stjepana II i banice Elizabete Pjast. Po njima je princeza Marija rođena između 1335. i 1339. godine, kada je rođena i njena sestra Elizabeta Kotromanić. Moje je mišljenje da je princeza Marija von Bosnien bila kćerka bana Stjepana II Kotromanića. Ovu moju tvrdnju potkrepljujem činjnicom da se u njemačkim istorijskim dokumentima ona pominje kao bosanska princeza, što znači da je bila kćerka tadašnjeg bana Bosne Stjepana II. Njemački istoričar Oswald Gabelkover u 16. vijeku princezu Mariju naziva mlađom kćerkom bana Stjepana. Takođe i u arhivu Univerziteske biblioteke u Heidelbergu postoji pisani dokument koji to nesumnjivo dokazuje. U tom dokumentu jasno stoji da je Marija bila „rođena princeza iz Bosne“. Danas u njemačkim arhivima postoji pisani dokument u kojem stoji da je Marija von Bosnien rođena 1333.godine u Bobovcu u Bosni. Brak između grofa Ulricha V i bosanske princeze Marije bio je sklopljen 9. maja 1352. godine u Burgu Helfensteinu. Princeza Marija i grof Ulrich V su u braku imali šest sinova i tri kćerke. Marija je ostala udovica 1372. godine kada je njen muž bio ubijen. Posljednje godine života Marija je provela u dvorcu Bühringenu iznad Überkingena. Ovaj posjed ona je dobila na korištenje prema svom pravnom statusu udovice, koji joj je, prema bračnom ugovoru, pripadao. Za razliku od nesigurnog datuma njenog rođenja, tačan datum njene smrti nam je poznat. Marija von Bosnien je umrla 27. aprila 1403. godine. Sahranjena je u crkvi u Überkingenu. Na njenom grobu nalazi se veliki nadgrobni spomenik na kojem je postojao natpis, koji je zbog fizičkih i vremenskih oštećenja još od sredine 16. vijeka potpuno nečitak.
(Nastaviće se)