Piše: Jusuf Trbić
Zbog čega je antifašizam danas skoro potpuno ugušen? Kako je moguće da se pišu “nove” istorijske istine, da se rehabilituju fašisti i zločinci, a zaboravom prekrivaju antifašisti, usred Evrope, čiji je temelj antifašizam ( praznik Evrope je 9. maj – Dan pobjede nad fašizmom), na čemu posebno insistira Rusija? Odgovore na ta pitanja nije teško naći, jer političke snage koje danas vladaju velikim prostorima na ovom dijelu Balkana počivaju upravo na fašističkim idejama Velike Srbije i Velike Hrvatske i baštine njihovu ideologiju i tradiciju. Uz to, produbljivanje podjela i održavanje međunacionalne mržnje jedini su osnov njihovog vladanja i jedini način njihovog održavanja na vlasti. Ali, za mene je pravo pitanje : ako se o Drugom svjetskom ratu sve zna i mnogo toga pamti, zašto se tako mali broj ljudi opire toj fašizaciji svijesti? Gdje su potomci boraca protiv fašizma, gdje su normalni ljudi u kojima još ima morala? U Semberiji su, recimo, četnici pobili mnogo Srba, ali se potomci žrtava ne čuju i ne vide, a jednom poraženi čćetnici ponovo jašu ovim krajevima. U Bileći, nekadašnjem partizanskom uporištu, nedavno je srušen spomenik Desetoj hercegovačkoj brigade, koja je dala 26 narodnih heroja, a na to mjesto postavljen je spomenik Draži Mihajloviću, visok 13 metara. Kažu da u tom kraju nije bilo kuće iz koje bar jedan čovjek nije bio pripadnik te brigade. Ali, varvarski čin niko nije javno osudio. U Bijeljini su iz naziva ulica i trgova uklonjena skoro sva imena antifašista, a niko se javno ne buni, niti piše o tome. Kao da je neka teška tišina prekrila savjest ljudi.
U ovom dijelu BiH bilo je u Drugom svjetskom ratu mnogo partizanskih jedinica koje ne smiju biti zaboravljene. Među njima posebno mjesto zauzima Šesta proleterska brigada, punog imena : Šesta proleterska udarna istočnobosanska brigada. Ta je brigada nosilac Ordena narodnog heroja, Ordena narodnog oslobođenja i Ordena bratstva i jedinstva I reda, imala je preko 1.300 prvoboraca, među njima i 60 žena, preko 700 istaknutih vojnih i političkih rukovodilaca ( poginulo je više od 250) i 62 narodna heroja. Njen udio u oslobođenju ovoga kraja i cijele zemlje bio je nemjerljiv.
Šesta proleterska je formirana 2. avgusta 1942. godine u Šekovićima (imala je tada 550 boraca) i prešla je dug put po ratištima širom zemlje, ali je najviše traga ostavila u sjeveroistočnoj Bosni. Već u avgustu su njemačke snage, svjesne opasnosti, krenule sa oko osam hiljada vojnika da je unište, ali bez uspjeha. Nijemcima su se u tom zadatku pridružili četnici i ustaško-domobranske snage, pa se brigada prebacila u Srem, a na Majevici je ostao Drugi majevički bataljon, s kojim je ostao i politički komesar brigade Cvijetin Mijatović Majo. Ali, već 5. septembra brigada se vraća u Semberiju. Tada je brojala 1.300 boraca, svrstanih u šest bataljona. Bio je to odlučujući momenat za razvoj antifašističkog pokreta u ovom kraju.
Uskoro je uslijedila i čuvena bitka na Maleševcima, kojom je četnicima vraćen “dug” za mučko ubistvo članova štaba Majevičkog odreda u Vukosavcima, u februaru 1942. godine. Naime, u Vukosavcima su se koncentrisale četničke snage, pripremajući se za zajedničku ofanzivu s Nijemcima i ustašama protiv partizanskih snaga na Majevici. Ali, partizanski borci iz Trnove krenuli su u tri kolone usiljenim maršem 27. novembra oko podne, da bi već sutradan, na ogromno iznenađenje četnika, opkolili i napali njihove jedinice sa svih strana. Bila je to blistava pobjeda, a četnicima nisu pomogle ni jake njemačko-ustaške snage, koje su im krenule u pomoć iz Brčkog. Ubijeno je i ranjeno oko 250 četnika, zarobljeno 600, uz velike količine oružja i municije. U napadu je poginulo deset partizana, a 12 je ranjeno. Od tog poraza četnici u ovom kraju više nikad se nisu oporavili.
Početkom 1943. godine brigada je imala niz akcija, pogotovo u vrijeme čuvene bitke na Neretvi, sredinom februara, a uskoro je formirana i poznata 15. majevička brigada. Zajedno su ove brigade učestovale u Petoj neprijateljskoj ofanzivi, uključujući i bitku na Sutjesci. Uslijedili su oslobođenje i odbrana Tuzle, a zatim čitav niz velikih bitaka, među njima i bitika na Betnju, kad su razbijene neprijateljske snage u Istočnoj Bosni. Već u januaru 1944. godine, nakon žestokih uličnih borbi, borci Šeste proleterske ponovo su oslobodili Tuzlu, ali su morali da se povuku. Nakon borbi za oslobođenje Vlasenice, Srebrenice, Bratunca, Bijeljine i Vareša, u kojima je poginuo velliki broj boraca, brigada je, od oko 1.200, imala samo 400 boraca.
Uslijedio je odlazak na teritoriju Sandžaka, pa kroz Crnu Goru u Srbiju, uz neprekidne borbe. Brigada je učestovala u oslobođenju Kragujevca, i tada je dobila naziv proleterska, što je značilo da spada među najbolje partizanske brigade. Kad se vratila u Istočnu Bosnu, to je već bila snažna, dobro naoružana brigada sa oko dvije hiljade boraca, prekaljenih u bitkama. Njen put do konačnog oslobođenja zemlje bio je nezaustavljiv. Nakon oslobođenja Bijeljine i Brčkog, brigada ide dalje, zajedno sa snagama 17. divizije, sve do Dravograda i granice sa Austrijom. Od ukupno četiri hiljade boraca, koliko ih prošlo kroz brigadu od početka do kraja rata, poginulo je više od polovine.
……………………
Treba zapisati imena bar nekih boraca, da se ne zaborave.
Narodni heroji, borci ove brigade iz sembersko-majevičkog kraja, bili su : Rodoljub Čolaković, Mirko Filipović, Hamza Hamzić, Vojo Ivanović Crnogorac, Veljko Lukić Kurjak, Branko Stojanović Krvavi, Lazo Stojanović Lazić. Pored njih i : Dojčin Lukić ( rođen u Loparama), Cvijetin Mijatović Majo ( takođe u Loparama), Vojko Milovanović ( Vukosavci), Ratko Perić, rođen u Priboju kod Lopara, kao i Dujo Rikić i Milak Tešić Mikelja, Jovan Radovanović Jovaš ( Tobut kod Lopara) i Miloš Zekić (Šekovići).
Među prvoborcima, nosiocima Partizanske spomenice 1941. godine bilo je i rođenih Bijeljinaca. Među njima su i : Mehmedalija Osmanović Dane, komesar bataljona, Pavle Mlađenović, Stanko Nikolić Kikor, Drago Pajkanović, Nenad Petrović, Ratko Popović Sebura, Bosiljka Sibinović, Drago Stevanović Šico, Milenko Stojanović, Vojo Stojaković, Đojo Subotić, Mustafa Šabić, Savo Zelenović, Izo Jahić, Ivica Karnaš, Dragiša Maksimović, Diko Manojlović, Mirko Mijojlić ( komesar bataljona), Milan Petrović Amidža, Pero Vujošević.
Iz Magnojevića je bio Panto Pantić, iz Zagona Stevo Savić i Pantelija Milovanović, iz Donjeg Broca Drago Simić, a iz Gornjeg Broca Borislav Krstić, iz Donje Trnove Cviko Simić, iz Tutnjevca Đorđe Simić, Miloš Spasojević, Đorđe Đojić i Svetolik Gospić Brko, jedan od organizatora ustanka. Iz Dragaljevca Mirko Jovanović, Marinko Maksimović i Rino Maksimović, iz Velinog Sela Uglješa Manojlović i Vlado Mihajlović, iz Suhog Polja Gavrilo Marjanović, iz Čađavice Rajko Mihajlović Gojan i Slavko Živanović, iz Vršana Miloš Škorić Stric, iz Balatuna Vlado Trifković, iz Dragaljevca Dako Milošević, iz Crnjelova Đoko Kokanović i iz Glavičorka Marko Marković Šuc.
Ne treba ih zaboraviti.