Istorija naših susjeda nestalih u holokaustu u II svjetskom ratu
Uvod
„Jedan od načina zaborava jeste i da se na mjestu ruševine podigne moderna, europska zgrada.” – Orhan Pamuk
Ovaj sam rad posvetio našim nekadašnjim sugrađanima Jevrejima koji su nekada živjeli sa nama i bili uvaženi stanovnici Bijeljine. Danas su ovi naši sugrađani skoro potpuno zaboravljeni, o njima je ostalo vrlo malo pisanih tragova. Jedino što nas danas podsjeća na njihovo postojanje u jesu veoma lijepe porodične kuće kao i ostali objekti koje su izgradili u samom gradskom središtu, kao i njihovo staro devastirano groblje. A nekada su oni bili prava gradska elita: bogati bankari, trgovci, zanatlije, zemljoposjednici, hotelijeri, umjetnici, kulturni i prosvjetni radnici… Ovi su naši nekadašnji sugrađani najvećim dijelom stradali u strašnom zločinu zvanom Holokaust, počinjenom u Drugom svjetskom ratu nad njima i njihovim narodom od strane nacističke Njemačke i njenog satelita kvazi-države NDH. U Holokaustu je stradalo 2/3 jevrejske populacije u Evropi, a Jevreji iz našega grada su skoro potpuno istrebljeni. Stradanje Jevrejskog naroda u Drugom svjetskom ratu je, na žalost, samo jedan o bezbrojnih genocida koje je u istoriji ljudski rod počinio nad vlastitom vrstom.
Skoro kompletna do danas poznata istorija čovječanstva sastoji se od ratova koje su razni narodi i države vodili jedni protiv drugih. Ti ratovi su često bili praćeni istrebljanjima i genocidima koje su vršili osvajački narodi nad malim, i slabijim narodima. Od postanka čovjeka i formiranja prvih država desilo se veoma mnogo osvajačkih ratova, bestijalnih pogroma, velikih seoba naroda, pustošenja, pljački, uništavanja spomenika kulture, razaranja vjerskih objekata i materijalnih dobara drugih naroda, porobljavanja, potčinjavanja i okupacija. Ti zločini čovjeka nad čovjekom su obično vršeni u ime nekakvih proklamovanih „viših“ ciljeva, često uvijenih u religioznu oblandu, kao „borba za zaštitu svoje vjere i naroda“ . U suštini, bio je to samo izgovor za otimačinu životnog prostora –teritorije od tih nesretnika, za njihovo podjarmljivanje, kao i za pljačku njihove pokretne i nepokretne imovine. Epilog krvavih ratova u prošlosti je često bilo potpuno istrebljenje i nestanak čitavih naroda o kojima danas malo znamo. Tako su nestali: Hazari, Hetiti, Avari, Huni, Iliri i mnogi drugi narodi, dok su Jevreji uprkos svim nedaćama opstali!
Pored osvajačkih ratova u kojima su bili počinjeni zločini nad poraženim narodima, vrlo često su i unutar već formiranih država koje su se odlikovale multietničkom i multireligioznon šarolikostu činjeni genocidni pogromi nad manjinskim narodima. Uzroci i povodi za te pogrome su bili periodi velikih ekonomskih kriza, propast države i sistema, velike suše, epidemije zaraznih bolesti, glad i nemaština. Manjinski su narodi i manjinske vjerske skupine oduvijek bili „dežurni krivci“ koji su prvi bili na udaru! Ti pogromi su se često sastojali od bezobzirne pljačke svojih komšija, razaranja njihovih vjerskih i kulturnih objekata, bezobzirnog terora, silovanja, masovnih ubistava i progona preostale populacije „nepoželjenog naroda“sa njihovog ognjišta. Ovu zlu sudbinu u istoriji jevrejski narod je doživio više puta. Sjetimo se ovom prilikom i pogroma i progona Bošnjaka Bijeljine i Janje u ratovima devedesetih godina prošlog vijeka od strane naših „komšija“ potpomognutih neo-fašistima iz Srbije. Tada su Bošnjaci Bijeljine i Janje doživjeli sličnu sudbinu kao naše nekadašnje komšije Jevreji u Holokaustu.
U istoriji čovječanstva, po svojim stradanjima i progonima koje je doživio kako u starom vijeku tako i u novijoj istoriji, kao najveći stradalnik posebno se ističe jevrejski narod. Taj je narod jedan od rijetkih koji je uprkos strašnim progonima i genocidu uspio opstati do dana današnjeg. Jevreji su narod koji je bio progonjen u skoro svim nama poznatim istorijskim razdobljima. Taj nesretni narod su u starom vijeku napadala, progonila i podjarmljivala skoro sva carstva toga vremena: Egipatsko, Babilonsko, Rimsko, Perzijsko .. Posebno surovo i genocidno je prema Jevrejima bilo Rimsko Carstvo, koje je počinilo genocidno istrebljenje i progon toga naroda sa područja današnje Palestine i Izraela. Preživjeli Jevreji su se nastanili u mnogim evropskim, azijskim i afričkim zemljama, a kasnije, u Srednjem vijeku, u Sjevernoj i Južnoj Americi, te još kasnije i u Australiji. Jevreji su u zemljama gdje su se preselili formirali svoju dijasporu zahvaljujući čemu su sačuvali svoj identitet i religiju. U svim zemljama u kojima su se nastanili Jevreji su preuzeli i vodili glavnu ulogu u trgovini, bankarstvu i zanatstvu, a isticali su se i u nauci i kulturi, te su predstavljali najbogatije i najuglednije stanovništvo tih zemalja. Međutim, oni u većini kršćanskih, posebno zapadno-evropskih zemalja nikada nisu bili prihvaćeni i smatrani ravnopravnim građanima. Oduvjek su bili majorizirani i ponižavani, a morali su živjeti u posebnim ograđenim dijelovima gradova zvanim „geto“ u kojima su bili izolirni od ostalih. Njihova specifična religija, koja je bila glavni faktor opstanka njihovog naroda u stranim zemljama, kao i njihovo enormno bogatstvo u odnosu na domicilno stanovništvo, te vjerske i etničke razlike u odnosu na većinsko domaće stanovništvo, u „mračnim“ periodima evropske istorije izazvali su napade i na njih, pogrome i progone.
Neposredni povodi za pogrome nad Jevrejima u Evropi u Srednjem vijeku su bile ekonomske krize, gladne godine i epidemije zaraznih bolesti kao što je kuga, za čiji nastanak ih je tadašnje zatucano i većinski nepismeno stanovništvo optuživalo. Drugi i krucijalni razlog patološke mržnje kršćana prema Jevrejima je bilo navodno razapinjanje Krista (Isa A.S.) na križu, koji je inače bio Jevrej, a za šta su, u stvari, glavni krivci bili Rimljani, evropski narod čiji su potomci danas najrevnosniji kršćani !
Jedine sigurne zemlje u Srednjem vijeku, u kojima Jevreji skoro nikada nisu bili proganjani i majorizirani, bile su muslimanski Hilafeti na Bliskom istoku, Aziji, Africi i Evropi, posebno onaj u Španiji (Al Andalus), kao i muslimanske države nastale kasnije iz njih. Među tim muslimanskim zemljama koje su kasnije nastale, po svojoj toleranciji prema jevrejima, kršćanima i svim ostalim religijama, posebno se isticalo Osmansko Carstvo.
(nastaviće se)
