Piše: Saud Grabčanović
Uvod
Ratovi su uvijek donosili veliko zlo, protjerivali narod s vlastitih ognjišta, brisali narode s jednog područja i njihova materijalna i duhovna bogastva. Rat je donosio smrt stanovništvu.Tako je i naša Bosna u svim ratovima doživljavala sličnu sudbinu. Između ratova koji su se nekad odigrali na ovim prostorima posebno se po svojoj pogubnosti, materijalnim razaranjima i velikim preseljenjima stanovništva izdvaja Veliki bečki rat, koji je vođen između Osmanskog carstva i Habzburške monarhije potpomognute “ Svetom Ligom“. Taj je rat u istoriji ostao zapamćen po neviđenim stradanjima, posebno civilnog stanovništva, te po velikim i iznenadnim pobjedama Habzburške monarhije, koja je u ovaj rat ušla kao posrnula drugorazredna vojna sila, a izašla iz njega kao najveća vojna sila tadašnje Evrope, a i svijeta. Habzburška monarhija, ili, kako se tada oficijelno nazivala : «Sveto rimsko njemačko carstvo» , nakon pobjede u ovom ratu duplo je uvećala svoju teritoriju na štetu Osmanskog carstva. Za velike austrijske pobjede u ovom ratu posebne zasluge ima jedan broj njihovih velikih vojskovođa, od kojih se posebno ističe jedan : princ Eugen Savojski. On je bio genijalni vojskovođa, ratni strateg i taktičar koji je izvojevao njihove najveće pobjede u bitkama sa Turcima. Princ Eugen se smatra i za jednog od najvećih vojskovođa u istoriji. Kod nas Bošnjaka, a i kod ostalih Bosanaca, on je ostao gorka uspomena na paljevinu, smrt, zlo, pljačku i razaranje. Za nas je on zli „princ palikuća“, koji je spalio Sarajevo i u crno zavio našu domovinu u 17. stoljeću. Val nesreće podigao se iznad glava stanovnika Bosne zbog rata koji je vodio Eugen Savojski. Kao i često u istoriji Evrope, tzv. Turski ratovi (1683-1699,1716-1718, 1737-1739) vođeni su opet na području Bosne i Hercegovine i velike bitke su upisane u ionako krvavu istoriju ove zemlje: Banja Luka 1688-1737, Bihać 1692-1697-1717-1737, Derventa 1688-1717, Doboj 1697-1717-1737, Bijeljina 1688-1717-1737, Gabela 1693-1715, Kladuša 1693, Kostajnica 1690, Krupa 1693, Maglaj 1697, Novi 1693-1717, Ostrožac 1693, Tuzla 1690, Vrnograc 1693, Zvornik 1688-1689-1717-1737, Herceg Novi 1687….
Biografija princa Eugena Savojskog
Princ Eugen Savojski, Fransoa Eugen (Francois Eugene ) rođen je 18. oktobra 1663. godine u Parizu. Umro je 21. aprila 1736. godine u Beču. “Plemeniti vitez”, kako je često nazivan, Eugen Savojski bio je narodni heroj kršćanske Evrope svog vremena. Eugen je bio potomak poznate savojske familije. Odgojen je na francuskom dvoru, po tradiciji odgoja djece njegovog staleža. Imao je titulu vojvoda od Savoje i Pijemonta. U istoriji je poznatiji kao vojskovođa koji je služio tri habzburška cara : Leopolda I, Josipa II i Karla IV. On je u životu izgubio samo jednu bitku, od vojvode Vandoma kod Cassan d'Adda. Eugen je porijeklom bio Francuz, sin je grofa Eugena Maurizzija od Soissonsa, a njegova majka je bila Italijanka Olympia Mancini. Olimpija je bila bratična kardinala Mazarina i živjela je na francuskom dvoru. Bila je drugarica iz djetinjstva mladog „kralja sunca“ Luja XIV, a kasnije i jedna od njegovih prvih ljubavi. Zbog njenog vrlo velikog uticaja na mladog kralja, kraljevi savjetnici su je privremeno udaljili sa dvora, tako što su je udali za grofa Eugena Maurizzija od Soissonsa. Sa njim je Olimpija rodila osmero djece. Najmlađi od njih je bio Eugen Savojski Suissons, koji je bio veoma ružan. Eugen je bio mršav i koščat, niskog rasta i grbav i zato nije bio dobrodošao na dvor kralja Luja XIV, ljubavnika svoje majke. Eugen je ostao sa 16 godina bez majke, koja je umrla u Briselu kao izgnanica, zbog usluga „trovačice“ u plemićkim spletkama. Mladi Eugen je studirao matematiku i prirodne nauke, a završio je i vojnu akademiju. Imao je želju stupiti u Kraljevu gardu. Vremenom, Eugen je očeličio svoje tijelo fizičkim i vojnim vježbama, pa su njegove fizičke mane i nedostaci bili manje primijetni. Ubrzo je stekao i vojna znanja. Ipak, francuski kralj, odan uzorima klasične ljepote, nije mogao zamisliti da u svojoj armiji ima invalida -grbavoga oficira i namijenio mu je ulogu vojnog sveštenika-popa. Cjelokupan dvor ga je ismijavao, navlačeći mu mantiju i nazivajući ga „opat Savojski“, ili „mali opat“. Eugen je bio veoma sposoban mladić, ali veoma iskompleksiran zbog svoje ružnoće, te je zbog poniženja koja je doživio odlučio napustiti kraljevu službu i Francusku i potražiti sreću u nekoj drugoj zemlji. Sa dvadeset jednom godinom Eugen napušta Francusku. Svoje usluge je 1683. ponudio caru Leopoldu I, kralju Njemačke, Ugarske, Švicarske, Češke i vladaru svih habsburških posjeda. Kvalitete mladog princa Eugena tada nisu propustili iskoristiti uvijek poslovično pragmatični Nijemci. Austrijski car ga je pozvao na svoj dvor, na preporuku njegovog amidže Ludviga Badenskog, koji je tada bio u službi austrijskog cara. Mladić dolazi na bečki dvor, gdje pristupa carskoj vojsci i odmah dobija čin austrijskog podoficira. U to vrijeme, austrijski car Leopold I bio je suočen sa velikom turskom prijetnjom za opstanak svoje carevine. Prema Beču je krenula osmanska vojska Velikog vezira Kara Mustafe paše. Beču je prijetio pad pod Turke, a austrijska je vojska bila u rasulu. Car ga tada imenuje zapovjednikom vojnog odreda u taboru vojvode Lotarinškog. Svoje nenadmašne vojne sposobnosti Eugen je mogao odmah pokazati upravo kod Beča. On se u bitci za Beč u septembru 1683. toliko istakao velikom hrabrošću i vještinom, da je već u 23. godini života imenovan generalom. Sa samo 24 godine starosti dobija čin general-pukovnika. U 27. godini postaje zapovjednikom carske konjice. Princ Eugen u 30. godini dobija čin feldmaršala i postaje predsjednikom Carskog ratnog savjeta. Nakon pobjede nad osmanskom vojskom kod Sente, što je bio uvod za upad u Bosnu i spaljivanje Sarajeva, postaje vrhovni komadant habzburške carske vojske. Istakao se i u habzburško-francuskom ratu za španjolsko naslijeđe. Njegove pobjede nad Turcima kod Sente 1697, kod Petrovaradina 1716. i kod Beograda 1717. godine značile su prekid turskih osvajanja u Evropi, a rezultati tih pobjeda, Karlovački, odnosno Požarevački mir, kojima je Austrija stekla velike dijelove Hrvatske i Slavonije, Banat, današnju sjevernu Srbiju, dio Bosne, Vlaške, Ugarsku i Erdelj, značili su učvršćenje Austrije u Podunavlju. Pobjede Eugena Savojskog nad Francuzima u Španjolskom nasljednom ratu (1701-1709) značile su istodobno jačanje austrijskih pozicija u zapadnoj Europi, gdje je Francuska bila u prvom planu političkih zbivanja. Kao nagradu za svoje velike ratne zasluge on je od austrijskih careva dobio niz najvećih ordena, kao i velike zemljišne posjede u samom Beču, u drugim dijelovima Austrije i u novoosvojenim područjima. Posebno je bio vrijedan njegov posjed Belje u današnjoj Hrvatskoj u Baranji. Kao mecena umjetnika u Beču, izgradio je dvorac Belvedere, koji je poslije njegove smrti kupila carica Marija Terezija. Princ Eugen, kao homoseksualac, nije imao direktnih potomaka koji bi ga naslijedili. Francuz Claude Alexandre de Bonneval, koji je bio general u štabu Princa Eugena Savojskog, bio je poznat kao njegov ljubavnik. Kada je Savojski odbacio svog Kloda i pronašao novog ljubavnika (austrijski car Leopold), razočarani Klod je prebjegao Turcima i prešao je na islam. Kao konvertit na islam zvao se : Humbarači Ahmed-paša. Princ Eugen je umro 1736. godine u Beču. Dinastija Habzburg mu se odužila čašću da bude sahranjen u katedrali svetog Štefana u Beču. Podignut mu je i spomenik na Heldenplatz-u u Beču, preko puta Austrijske nacionalne biblioteke, gdje je on prikazan na konju. Nasuprot njegovom spomeniku nalazi se spomenik Karlu von Lotringeru, podignut za njegove zasluge u Bečkom ratu.
( Nastaviće se)