Američki fotograf Ron Haviv snimio je 2. aprila 1992. godine u Bijeljini pripadnika Srpske dobrovoljačke garde, jedinice poznatije kao Arkanovi “Tigrovi”, kako okrenut leđima, sa podignutom čizmom, kao da ih šutira, stoji iznad troje civila koji leže na krvavom pločniku.
Piše: Dragoljub – Draža Petrović
Jeziva fotografija ostala je kao svjedočanstvo brutalnosti bosanskog rata, ali nikada nije bila dokaz na sudu. Ljudi je danas posmatraju kao nešto što se dešavalo negdje tamo daleko, možda u Africi, a ne dva sata vožnje kolima od Beograda, u proljeće koje će prethoditi troipogodišnjem ludilu, čije sve kockice nisu sklopljene ni dvije decenije kasnije.
Tačno 23 godine poslije nastanka Havivove fotografije, 2. aprila 2015. godine, Alma Peković je podnijela krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine Srbije protiv pripadnika Arkanovih “Tigrova” zbog smrti svojih najbližih tog dana u Bijeljini. Skoro godinu dana je prošlo od podnošenja prijave, ali istraga i dalje traje.
“Tužilaštvo za ratne zločine Srbije vodi istragu o Srpskoj dobrovoljačkoj gardi Željka Ražnatovića Arkana”, rekao je uoči Nove godine, u oproštajnom intervju pred odlazak u penziju, glavni tužilac za ratne zločine Vladimir Vukčević, pa se štampa površinski bavila tom temom, baš u danima kada su polovinom januara na grobu Željka Ražnatovića Arkana, na beogradskom Novom groblju, rodbina i prijatelji obiljžili 16 godina od njegovog ubistva.
Arkanova garda odavno više ne postoji, čak ne organizuju ni “esnafska” druženja, kakva povremeno prave neke druge dobrovoljačke jedinice. Zamjenik Arkana iz ratnog perioda, Milorad Ulemek Legija, u zatvoru je zbog učešća u ubistvu premijera Zorana Đinđića. Njegov drugi zamenik, Borislav Pelević, bio je član Srpske napredne stranke premijera Aleksandra Vučića, ali se prije izvjesnog vremena odvojio, zbog nesaglasja sa politikom Vlade Srbije prema Kosovu. Jedan od sponzora Arkanove Stranke srpskog jedinstva i “Tigrova”, Dragan Marković Palma, deo je srpske vladajuće koalicije sa svojom partijom Jedinstvena Srbija.
U dubokoj anonimnosti
Ostatak te Ražnatovićeve ratne “škvadre” nalazi se u dubokoj anonimnosti, tamo gdje su bili i početkom devedesetih. Arkan je tih godina oko sebe okupio par bivših pripadnika Legije stranaca, zatim navijače s “patriotskim nabojem”, “žestoke momke” za koje je Beograd bio suviše vruć u to doba ulične anarhije, biznismene sa zatvorskom karijerom, “odnekud” mu je stigla najbolja vojna oprema, napravio je kamp u Erdutu, u Istočnoj Slavoniji, i pošao u rat.
Za razliku od ostalih dobrovoljačkih jedinica, koje su manje-više djelovale na svoju ruku, Arkanova je bila tijesno povezana sa srpskim tajnim službama te je Legija kasnije postao komandant “Crvenih beretki”, takozvane Jedinice za specijalne operacije Službe državne bezbednosti. Iako je još za života protiv Arkana podignuta haška optužnica, zbog ratnih zločina uglavnom u Sanskom Mostu, poslije njegovog ubistva ratni put “Tigrova” nije interesovao nikoga – ni Hag, ni domaće tužilaštvo.
Istina, “Tigrovi” su važili za disciplinovanu jedinicu – ponajviše zbog Ražnatovićevog nesumnjivog autoriteta. To je svojevremeno rekao i general Majkl Rouz, nekadašnji komandant Unprofora. I “arkanovci” su u vrijeme rata isticali svoju privrženost Ženvskoj konvencijama, ponekad čak kritikovali ostale jedinice, poput Šešeljevih, zbog njihove raspojasanosti i nediscipline.
Svojevremeno mi je Arkanov general Borislav Pelević pričao da je jedna Bošnjakinja iz Bijeljine, navodno, svom sinu dala ime Arkan, zato što su joj “Tigrovi”, opet navodno, spasili život u vrijeme kada je nastala ona čuvena Havivova slika. Bili su česti i njihovi sukobi sa regularnim jedinicama Vojske Republike Srpske pred kraj rata, jer Arkan nikada nije imao dobre odnose sa Ratkom Mladićem.
Zločini u Sanskom Mostu
Kad god sam, kao ratni reporter, tokom rata u Bosni sretao “arkanovce”, oni su vazda bili u nekim hotelima. To, naravno, ne znači da su tamo boravili turistički. Sjećam se, najpre, nas dvojica novinara Naše Borbe u septembru 1995. godine ulazimo u Sanski Most u džipu Crvenog krsta. U grad je dan ranije ušla Srpska dobrovaljačka garda i zauzela hotel “Sanus”, gde im je bio štab.
Odemo do hotela i tamo zateknemo nekoliko mladića vezanih za stubove, koje su prethodno u prostoriji pored ulaza “arkanovci” mašinicom šišali na nularicu. Jedan od Arkanovih generala koji nas je dočekao, prethodno provjerivši da nismo “neki špijuni”, objasnio nam je da se radi o “dezerterima” Vojske Republike Srpske. Dok smo sa generalom pričali u holu hotela, Arkan je obilazio linije fronta.
Činilo mi se na prvi pogled da “Tigrovi” djeluju disciplinovano, sve dok tri godine kasnije nisam pročitao hašku optužnicu protiv Ražnatovića, zasnovanu na dešavanjima oko Sanskog Mosta. U njoj je pisalo da Arkanu i Srpskoj dobrovoljačkoj gardi haško Tužilaštvo stavlja na teret ubistva 11 civila u Trnovu 20. septembra (ili približno tog datuma) 1995. godine, zatim ubistvo 65 civila u Sasini 21. septembra 1995. godine, kao i ubistvo dva civila i mučenje više civila u kotlarnici hotela u Sanskom Mostu u periodu od 21. do 25. septembra 1995. godine, baš u vrijeme kad smo pravili onu ratnu reportažu.
Poslije Sanskog Mosta, “arkanovce” sam vidio i u hotelu pored Prijedora. U trenucima dok je nekoliko novinara domaćih i stranih medija u lobiju hotela pričalo sa Ražnatovićem, pored je prolazila motorizovana jedinica Vojske Republike Srpske, čiji su pripadnici sve vrijeme zviždali “arkanovcima” i pokazivali im srednji prst. Nekoliko dana kasnije Arkan je lupio šamar nekom pukovniku Andriću iz Drinske brigade, koji se sa svojom jedinicom povlačio iz Bosanskog Novog, dok su “Tigrovi” ulazili u grad.
DJ Max – ‘junak’ Havivove fotografije?
Da li je činjenica da “Tigrovi” nisu mnogo sarađivali sa Mladićevim jedinicima tokom rata u Bosni doprinjela da oni ostanu van raznih istraga 20 godina kasnije? Veoma moguće, jer je ta jedinica više djelovala kao nekakva kaznena ekspedicija, koju su tajne službe iz Srbije slale na ratište prije svega da obuzdaju neposlušne domaće “ratnike”, a potom da “krpe rupe” na linijama fronta odakle su “lokalci” bježali.
Opet, u Srbiji se prvi put od Arkanove smrti govorilo o zločinu u Bijeljini kada je prije nekoliko godina, zbog posjedovanja droge, uhapšen neki DJ Max. On liči na osobu koja stoji iznad onih civila u Bijeljini. Za tu osobu se ispostavilo da je bila pripadnik “Tigrova”, ali nije dokazano da je on “arkanovac” sa fotografije. Istina, niko se iz državnih institucija nije mnogo ni trudio da to nesumnjivo dokaže, niti opovrgne.
Kao da u cijeloj priči postoji i faktor zvani – strah. Kada je Alma Peković, ćerka Ajše i Redžepa Šabanovića, kako sama kaže, prošle godine smogla snage da dođe u Beograd i sama potraži pravdu, predala je Tužilaštvu za ratne zločine krivičnu prijavu za ubistvo roditelja i brata, a prilikom prvog susreta sa tužiocem za ratne zločine dobila je utisak kao da je samo nju čekao pa da pokrene slučaj.
Zanimljivo, komunikacija sa tužiocem se svela na njegov savjet da je bolje da ne koristi imejl, nego da mu se obraća pismom (“ko zna ko čita imejl…”) i zahtjev da stupi u kontakt sa Ronom Havivom, pravdajući se da će ona kao žrtva lakše doći do njega nego on kao tužilac. Iz te komunikacije može se postaviti pitanje: da li se neko u Srbiji i dalje plaši pokojnog Arkana? Ili, pre će biti: ko se plaši “arkanovaca”?
(kliker.info)