Piše: Saud Grabčanović
Napad austrougarske vojske na grad
Austrougarske vojne snage su krenule da okupiraju Donju Tuzlu 8. avgusta 1878. Na Tuzlu je krenula 20. austrougarska pješadijska divizija pod komandom feldmaršala Caparija i njegovog potčinjenog, generala Bienerta, koja se sastojala od šest bataljona, jednog eskadrona i tri baterije po osam topova (ukupno 5.000 pješaka, 130 konjanika i 24 topa). Ova dobro obučena, naoružana i disciplinovana vojska ipak nije bila u stanju da u prvom napadu pobijedi i razbije pobunjenike i zauzme Tuzlu. Bošnjačke odbrambene snage su brojale ukupno oko 3000 ljudi, aa nekoliko stotina konjanika i samo četiri topa. Muftija Taslidžanski ( Pljevaljski) Mehmed Vehbija Šemsekadić bio je glavni organizator obrane grada Donje Tuzle. Bošnjački otpor muftija Taslidžak organizovao je tako što je oko grada na istaknute kote postavio četiri topa. Prvi je postavljen na Ilinčicu, drugi na Papinac, gdje je poslije sagrađena bolnica, treći na Borić, a četvrti na Bukovčiće. Muftija Šemsekadić je naredio da se sva preostala municija iz skladišta na Gradini podijeli braniteljima grada. U Tuzli su tog dana otvorili vojno skladište naoružanja i municije na Gradini, a municija je podjeljena građanima spremnim za borbu. U međuvremenu su austrougarske snage, koje su nastupale iz svog tabora u Bukinju, podjeljene u dvije kolone za napad na grad. Prva kolona je po planu feldmaršala Caparija trebalo da udari na grad glavnim putem koji sa zapadne strane preko sela Moluhe vodi u Donju Tuzlu. Druga je kolona upućena preko Donje Lipnice ka selu Rasovac, pod komandom pukovnika Morokutija. Morokutijeve su snage trebale dejstvovati iz rejona sela Rasovac ka tušanjskom potoku i sa sjeverne strane napasti na grad. Tuzla se na ovaj način trebala naći između“čekiča i nakovnja“, kako to vojni stratezi vole reći. Ovim manevrom Capari je htio odbrambene snage razvući i oslabiti tako da u taktičkom napadu budu lako poražene. Oko 10 sati 9. avgusta kod Moluha su austrougarske trupe započele konačne borbe za Tuzlu. Kada se glavna kolona austrougarske vojske, koju je predvodio lično feldmaršal Capari, približila Moluhama, bila je žestoko napadnuta od ustanika. Vodile su se teške pozicione borbe do pred noć .Oko 17 sati Molušaci su pokušali da zaobiđu austrougarsko lijevo krilo i da ga odsijeku od divizije, ali je tada u dejstvo stupila austrougarska artiljerija i potisla hrabre Molušake. Selo Moluhe se tada nalazilo samo na uzvisini i to su današnje stare Moluhe, dok kuća pored potoka zvanog Moluška Rijeka uopšte nije bilo. Ispod svog sela, pored Moluške rijeke, bošnjačka vojska je ranije iskopala rovove. Nakon kontranapada neprijatelja, bošnjačka se vojska tu povukla na rezervne položaje. Izvidnica carskih trupa je primijetila ove rovove. Saznavši za to, feldmaršal Capari je uvidio da će mu za proboj odbrane trebati puno vremena i možda žrtava, pa je naredio da se njegove trupe podijele u dvije kolone. Želio je na taj način odsjeći Moluhe da im ne bi mogla doći pomoć i da razvuče odbrambene snage oko grada. Prema tom njegovom planu, najjača kolona pod njegovom komandom će se pregrupisati i udariti na Bošnjake utvrđene kod Moluha. Tim pravcem je carska vojska namjeravala direktno ući u grad. Druga kolona pod komandom kapetana Šefera je upućena na grad južnije, preko Miladija u pravcu Mosnik . Saznavši za pokret carskih trupa prema gradu, muftija Šemsekadić je naredio da se započne sa paljbom po neprijatelju iz topova sa četiri kote oko grada. U međuvremenu se bošnjačka pješadija iz Tuzle, potpomognuta dobrovoljcima iz Bijeljine, kao i srpskim dobrovoljcima iz Zvornika, spremno sukobilo s južnom kolonom austrougarske vojske na Kozlovcu, Ravnoj Trešnji i Mosniku. Austrougarska vojska je zaustavljena žestokim otporom. Glavna bitka se odigrala u predjelu današnjih Crvenih njiva. Nakon velikih žrtava i pogibije svog zapovjednika, kapetana Šefera, austrougarske trupe su se na tom dijelu fronta panično povukle. Kapetana Šefera je na komandnom mjestu sa velikog rastojanja iz puške pogodio i ubio neki Demirović sa Ljubača, i to dok je Šefer durbinom razgledao položaje branilaca. Cijeloga dana u petak 9. augusta vođene su teške borbe i na ostalim frontovima, potrajale su i cijele noći, a nastavljene sve do subotu 10. avgusta u podne. Žilavi otpor branitelja grada je 9. avgusta pred noć prisilio austrougarske snage na uzmak. Te noći su po brdima oko Donje Tuzle odzvanjali pobjednički tekbiri branitelja grada : “Jektur Allah“ (na persijskom: „bog je najveći“!). Najvažnija odbrambena tačka za odbranu grada je bio glavni put za ulaz u grad, koji je prolazio kraj sela Moluhe. Branioci grada su to znali, pa su ovu stratešku tačku zaposjeli i dobro je utvrdili. Bošnjačke linije odbrane na frontu kod Moluha su išle od današnje moluške džamije pored današnjeg doma kulture „Solana“ te fabrike „Elir“, pa preko današnje glavne saobraćajnice, te preko bivše duševne bolnice sve do rijeke Jale. Na ovaj je način jedini prirodni prilaz gradu sa zapadne strane bio hermetički zatvoren. U petak 9. avgusta su na Moluhama vođene žestoke pozicione borbe između branilaca grada i austrougarskih trupa. Pred podne istoga dana, oko džuma namaza, stiglo je u pomoć braniocima na Moluškom frontu oko dvjesta bošnjačkih konjanika s muftijom Šemsekadićem na čelu. Muftija je smjesta preuzeo zapovjedništvo nad svima borbenim jedinicama na frontu. Dotad borbeno neangažirane i kolebljive snage naoružanog naroda natjerao je da se priključe borcima i da se bore skupa s drugima koji su sudjelovali u toj bitci. Muftija je nemilice bičem nagonio u borbu sve koji su se izvlačili i koji su pokušali izmaći borbama. Zbog velikih gubitaka i umora vojnika, general Capari je krajem tog dana odustao od daljeg napada u cilju odmora i pregrupisavanja svojih snaga. Capari je napravio plan da sutradan velikim napadom razbije front kod sela Moluha i da tako uđe u Tuzlu.
(Nastaviće se)