Piše: Saud Grabčanović
Bošnjaci na dvoru sultana Sulejmana
Sultan Sulejman Veličanstveni je zbog svog porijekla po majci izdvajao i posebno volio Bošnjake. Bošnjake je uvažavao kao velike ratnike i zbog njihove oštroumnosti. Za sve vrijeme Sulejmanove 46-togodišnje vladavine on je bio okružen Bošnjacima. Bošnjake je posebno cijenio, a sa njima je mogao lahko komunicirati, jer je perfektno govorio bosanski jezik. Na njegovom je dvoru, kao drugi službeni jezik, pored turskog, korišten bosanski. Bošnjaci su mu bili veliki veziri, veziri, kapudan-paše (admirali), beglerbegovi…Može se s pravom reći da su u vrijeme sultana Sulejmana velikim Osmanskim carstvom vladali Bošnjaci. U periodu Sulejmanove vladavine sljedeći Bošnjaci su bili njegovi Veliki veziri – sadri azami:
1.).Ibrahim-paša Pargali, zvani Frank –zapadnjak ( 1523-1536.)
2.).Rustem-paša Opuković (1544-1560.)
3.) Semiz Ali-paša Pračić (1560-1564.)
4.) Tavil Mehmed-paša Sokolović (1565-1579.) On je, pored Sulejmana, bio Veliki vezir i njegovom sinu Selimu II i unuku Muratu III .
Veliki veziri su, u stvari bili, upravljali carstvom u sultanovo ime, bili su kao danas premijeri u zapadnim zemljama. Oni su zbog toga kod sultana Sulejmana morali imati veliko povjerenje. Bošnjaci su bili Sulejmanovi Veliki veziri tačno 38 godina, od ukupno 46 godina njegove vladavine. To nesumnjivo nameće zaključak da je Sulejman bio privržen Bošnjacima, prije svega radi svog porijekla, a i poznavanja bosanskog jezika. Ovo nesumnjivo dokazuje tezu da je njegova majka valide sultan Ajša Hafsa bila naše gore list! Pored toga što su bili Veliki veziri, Bošnjaci su obavljali i druge visoke dužnosti u carstvu u doba Sulejmanove vladavine:
Veziri sa četiri tuga : (kao danas generali sa četiri zvjezdice)
1.) Pertev-paša 1562. Godine.
Veziri s tri tuga : 1.) Kara Mustafa-paša Jurjević 1538 g. 2.) Sinan-paša Opuković 1553.g. 3.) Kara Osman-han 1554. Godine.
Veliki admirali – kapudan paše : 1.) Mehmed –paša Sokolović (1565-1579.). 2.) Sinan-paša Opuković (umro 21 decembra 1553.),3.) Sofi Ali-paša (namjesnik u Egiptu 1562. godine).
Bosanski namjesnici sa titulom beg : 1.) Malkoč-beg (Dugalić) 1553. godine, 2.) Hamza- beg Biharović 1557. godine , 3.) Sinan-beg Bajramagić 1562. godine.
Pored ovih Bošnjaka na visokim funkcijama, na Sulejmanovom dvoru je bilo i puno drugih, koji su bili njegova posluga. Oni su bili njegovi hizmećari: sobari,čuvari ulaznih vrata, sokolari, rićab age-držali mu uzde dok se penje na konja, kalfe u haremu, kuhari itd.
Atik džamija u Bijeljini i zaključak moje teorije
Bijeljina (Biljina) je bila potpuno uništen i opustio grad u vrijeme kada je na tom području bila ničija zemlja, područje Srebreničke banovine koje su držali Ugri (Mađari). Srebrenička banovina je od 1463. do 1520. godine bila tampon zona između kraljevine Ugarske i Osmanskog carstva u nadiranju. U toj tampon zoni, koja je postojala 57 godina, odvijale su se stalne borbe između Ugara i Osmanlija. Ogromnoj osmanskoj sili efikasno su se mogli oduprijeti jedino dobro utvrđeni gradovi kao Srebrenik, Doboj i Teočak, čijem je okrugu pripadala i Biljina. Naselja kao Biljina, posebno ona koja su bila u ravnici, a nisu bila utvrđena, bila su lak plijen turskih specijalnih jedinica – akindžija. Akindžije su specijalne turske jedinice koje su imale sasma posebnu ulogu u postepenom ovladavanju prostorima drugih zemalja. Osmanska strategija osvajanja drugih država je imala tri faze. U prvoj fazi bi Turci zemlju koju žele osvojiti uništili ekonomski a zastrašivanjem bi izazvali velike seobe stanovništva . Ove zadatke su odrađivale akindžije. U drugoj fazi bi tu državu doveli u vazalni položaj i ona bi sultanu morala plaćati danak. U trećoj fazi, kada bi ta država dovoljno oslabila, Osmanlije bi protiv nje povele rat i zadale joj završni udarac-okupirale je. Usljed neprestanih decenijskih borbi i akindžijskih pustošenja, grad Bijeljina i njegova okolina su opustjeli, a stanovništvo je jednim dijelom pobijeno, pomrlo od boleština i gladi, ili odvedeno u ropstvo od strane Turaka. Akcije akindžija na prostorima današnje Semberije su opisane u hronikama Nesrija, turskog hroničara iz tih vremena. Nesri opisuje rezultate više akindžijskih kampanja iz vremena kada su prostori Bijeljine i okoline bili u sastavu tzv. Srebreničke banovine, praktično dio tadašnje Ugarske. On naveo da je iz tog kraja, na pijace robova u Istanbulu, dovedeno toliko lijepih i mladih robinja, da su se cijene srozale i izazvale slom tržišta. Lijepa, mlada i zdrava robinja iz Bosne mogla se kupiti po cijeni jednih opanaka! Vjerovatno je jedna od njih bila i naša zemljakinja, a kasnije valida sultanija Ajša Hafiza. Jedan dio tadašnjeg semberskog stanovništva, vjerovatno plemićke porodice i sveštenstvo, spas pred Osmanlijama potražio je u bjekstvu preko rijeke Save u Ugarsku.
Kada su Turci zauzeli Orlovo polje (stari naziv za Semberiju) i ruševine grada Biljine, taj je kraj praktično bio bez stanovništva. Osmanlije su u Semberiji zatekli ruševine samo jedne katoličke crkvice, koje su se nalazile u blizini današnje Ruhotine. Istoričari ovu crkvicu pogrešno povezuju sa srednjovjekovnim katoličkim samostanom Santa Marija in Campo.
Taj se samostan pominje u popisu crkava i samostana Mačvanske kustodije Bartola de Pisa iz 1378. ili 1380. godine. Taj samostan je stvarno postojao i o njegovim ostacima govore turski defteri iz tih vremena. Ali, taj se samostan nije nalazio u Ruhotini ili Popovima kod Bijeljine ( kako misle neki istoričari) , već u Bilom potoku kod današnjeg Koraja. Dubrovačka crkvica-kapelica kod Ruhotine takođe je bila posvećena Svetoj Mariji. Marijino ime nosi sigurno polovina svih katoličkih crkava na svijetu. Tu su crkvicu, mnogo prije turskih osvajanja, podigli dubrovački trgovci za svoje potrebe, jer su kod današnjih Glavičica imali svoju koloniju. O ovoj crkvici i dubrovačkoj koloniji pisala je u svom radu o Semberiji poznata istoričarka sa ovih prostora dr.Radmila Kajmaković. Dubrovčani su, inače, bili gorljivi katolici.
( Nastaviće se)