Piše: Saud Grabčanović
Nacionalno opredjeljenje kod Evropljana i Bosanaca u Srednjem vijeku
U Srednjem vijeku, kada je postojala naša samostalna država, banovina i kraljevina Bosna, nacije kao pojam i tzv. „nacionalno“ opredjeljenje kod evropskih naroda, a time i naših predaka Bošnjana, uopšte nisu postojali! U ta je vremena za identifikaciju ljudi u kršćanskoj Evropi bila primarna religiozna pripadnost, pa tek onda etnička (narodna ili plemenska) i na kraju teritorijalna pripadnost, što su inače bili vežeći „standardi“ u to vrijeme u svim tadašnjim evropskim feudalnim zemljama. Slični standardi vladali su u ta vremena i u muslimanskom svijetu, kod pripadnika islamske vjeroispovijesti. kao i kod budista i sljedbenika hindu religije. Vjerska pripadnost je bila ispred plemenske i predstavljala je primarnu i dominantnu odrednica za etničku pripadnost . Što se tiče etničke pripadnosti tadašnje vladajuće feudalne aristokratije, za njihovo etničko izjašnjavanje je primarno bilo njihovo vlasništvo nad određenim feudalnim posjedima i vlast nad određenim državama i narodima, pa tek onda njihova religiozna i plemenska pripadnost.
U Srednjem vijeku je u evropskim kršćanskim državama unutar vjersko-narodnih korpusa postojala stroga podjela između običnih ljudi i plemića, koji su se smatrali multietničkim i nad-narodnim dijelom stanovništva. Plemići, ranije potekli iz naroda, nisu se miješali sa običnim stanovništvom, nego su se ženili i udavali između sebe, uključujući u to pripadnike plemstva iz drugih naroda i zemalja. Plemstvo je kod evropskih kršćanskih naroda u Srednjem vijeku, a i u moderno vrijeme, predstavljalo multietničku skupinu-kastu „plave krvi“ koja nije priznavala granice i koja se iz materijalnih, a time i političkih interesa, međusobno orođavala i miješala, tako da se vremenom odrodila od svog izvornog narodnog korpusa. Prepreku tome nije predstavljala ni njihova potpuno različita religiozna pripadnost. Srednjovjekovne evropske plemićke porodice rado su se orođavale između sebe, a vjerske razlike između pravoslavlja, katoličanstva i evangelizma nisu nikada bile preprekom za to. Po potrebi političkog trenutka ili prilikom sklapanja braka, evropski plemići i plemkinje su lako mijenjali svoju religioznu pripadnost! Srednjovjekovne evropske vladarske kuće, pa tako i vladarske kuće na Balkanu, te i u Bosanskom kraljevstvu, najmanje su bile porijeklom iz naroda kojima su vladale i uopšte nisu bile „čistokrvne“ kako to danas neki ostrašćeni naconalistički istoričari iz našeg susjedstva pokušavaju dokazati. U stvarnosti su srednjovjekovni vladari Bosne, Srbije, Hrvatske, Vizantije, Venecije, Ugarske, Rusije, Austrije, Španije, Francuske, Engleske, njemačkih zemalja ….. bili mješanci koji su u svojim venama nosili izmješanu tzv. „plavu“ krv različitih naroda. Za određivanje njihove lične pripadnosti glavnu odrednicu je predstavljala kruna zemlje kojom su vladali.Tadašnji samostalni evropski vladari: carevi, kraljevi, banovi, grofovi ili hercozi smatrali su se apsolutnim i suverenim vladarima zemalja sa čijim su se imenima njihove porodica identifikovale. Za njih je bilo potpuno nepojmljivo i ponižavajuće da se identifikuju sa nekim drugim teritorijama i narodima kojima vladaju drugi vladari, pa i oni koji su im bili bliski rođaci ili koji su govorili njihovim jezikom ili ispovjedali istu religiju! Iz ovih pragmatičnih razloga bi za banove i kraljeve srednjovjekovne Bosne, koji su inače bili samostalni vladari, izjašnjavanje da su Srbi ili Hrvati predstavljalo veliku uvredu i poniženje. Tim činom oni bi priznali vlast susjednih vladara na svom posjedu, a sebe i svoju porodicu skroz marginizirali!
Kratko i jasno, logika vlasništva opovrgava sve tvrdnje današnjih istorijskih „kuhinja“ iz našeg okruženja o tome da su se bosanski vladari smatrali Srbima ili Hrvatima. Oni u svom vremenu jednostavno nisu imali nikakvog interesa niti potrebe za iracionalnim glupostima koje odlikuju današnje Balkance koji danas vole „prebrojavati krvna zrnca“. U vrijeme postojanja srednjovjekovne Bosne, međunarodno priznate i u Evropi tog vremena vrlo cijenjene države, cjelokupna vlastela i stanovništvo naše zemlje, bez obzira na vjerske razlike, etnički ( plemenski ) su se smatrali i nazivali „dobrim Bošnjanima“. To je ime u kasnijim vijekovima evoluiralo u „Bošnjaci“, kako su to pedantno zabilježili osmanski hroničari, da bi u savremenom dobu dobilo svoju današnju modernu i konačnu formu kao „Bosanci“! Ovo su tri imena za jedan te isti naš narod. Znači: bosanski srednjovjekovni vladari su se smatrali samo Bosancima ili tačnije Bošnjanima, kako se tada nazivao narod koji je živio na ovim prostorima, kojim su oni vladali, a čije je ime izvedeno iz imena rijeke Bosne (Bosona) uz koju su oni kao narod stoljećima bitisali. Tačnost ovih mojih tvrdnji potkrepljuju jednostavne činjenice da Bosna od svog nastanka pa sve do dana današnjega za Vatikan, papu i rimsku kuriju predstavlja posebnu teritorijalnu, a time i etničku cjelinu. U Srednjem vijeku je katolička crkva, na čelu sa papom, bila najjača evropska vjersko-politička organizacija, koja je bila nadređena svim evropskim katoličkim vladarima. Te su vladare ustoličavale lično rimske pape. Pored ustoličavanja vladarskih dinastija u katoličkim zemljama, pape su istovremeno određivale svoje zastupnike, nadbiskupe ili kardinale, kao zasebne vjerske vladare tih zemalja i tih naroda, koji su u ime pape kontrolisali vladare i plemstvo i koji su nominalno upravljali vjerskim, a time i političkim životom tih zemalja. Što se tiče naše zemlje, Kraljevine Bosne, stvari su stajale jednako tako! Poznata je činjenica da je srednjovjekovna Bosna predstavljala zemlju vjerskog razdora i podjele. U prvim stoljećima postojanja banovine Bosne njen narod i vladari su bili sljedbenici „Crkve Bosanske“, koja je u to vrijeme počivala na temeljima bogumilstva. Pod veoma velikim međunarodnim pritiskom i krstaškim ratovima koje su inicirale pape i okolni katolički vladari, stanje se u Kraljevini Bosni korjenito promijenilo, pa je vremenom katoličanstvo postalo dominantnom religijom u našoj zemlji, a nekadašnje bogumilstvo se „istopilo“. U ta vremena, pred kraj postojanja samostalne bosanske države, bosanski plemići, kao i bosanski kraljevi, najvećim dijelom su bili pripadnici katoličke vjere. Od nastanka Bosne Vatikan ju je smatrao posebnom državom, a njene vladare i narod zasebnim etnosom, pa je u skladu s tim rimski papa Nikola II 1060. godine osnovao i uspostavio Bosansku nadbiskupiju, koja je kasnije dobila ime „Vrhbosanska nadbiskupija“. Na čelo te nadbiskupije papa je imenovao posebnog nadbiskupa – kardinala kojem je samo on-papa bio nadređen i koji je bio potpuno ravnopravan i nezavisan u odnosu na kardinale iz okolnih zemalja. Da su se u ta vremena dobri Bošnjani (Bošnjaci-Bosanci) smatrali dijelom hrvatskog korpusa i prihvatali nadređenost hrvatske države nad svojom, tadašnje pape sigurno ne bi stvorile Bosansku nadbiskupiju, nego bi Bosnu podredile pod jurisdikciju Zagrebačke nadbiskupije i hrvatskog kardinala!
(Nastaviće se)