Piše: Saud Grabčanović
Ostale jevrejske kuće, radnje i objekti izgrađeni u Bijeljini
Jedna stara kuća koja još uvijek postoji u Bijeljini pripadala je nekada jevrejskoj zajednici. Kuća se nalazi u današnjoj ulici Knjeginje Milice broj 52. Žute je boje sa Davidovim zvijezdama na vrhu fasade. Ova kuća je služila kao Jevrejska opština.
U Bijeljinskoj Staroj čaršiji koja se nalazila na današnjem glavnom gradskom trgu, a koja je potpuno porušena krajem šezdesetih godina prošloga vijeka, nalazile su se zanatske i trgovačke radnje firmi Volah, Vajs, Fircezer. Jedan od najvećih trgovaca, Gidalja Danon imao je radnju u Staroj čaršiji, blizu hotela Rifke Alkalaj. Tu se nalazila i njegova kuća, a do njegove je bila kuća porodice Papo. Na mjestu današnje biblioteke bilo je nekoliko jevrejskih trgovina, a na uglu, iza bivše kafane „Korzo“, bila je kuća porodice Hajmači, a do nje kuća u kojoj je stanovao bijeljinski rabin Altarac Aron. U sokaku iza kafane „Korzo“ živio je Semo Jakov, a magaza porodice Papo bila je u dvorištu. U blizini današnje zgrade Osiguranja, u nekadašnjoj „Wilmastrasse“, nalazila se mala prizemna kuća koja je bila vlasništvo Laure Pinto, rodna kuća našeg velikog slikara Haima Pinta. Preko puta te kuće, takođe prizemna, nalazila se kuća koja je pripadala doktoru Mento Salomu koji je preživio Holokaust i vratio se u Bijeljinu. Dr Mento je jedno vrijeme stanovao u toj kući i u njoj je držao svoju ljekarsku ordinaciju.
U nekadašnjoj glavnoj gradskoj ulici „Wilmastrasse“, iza parkića gdje se nekada nalazila bijeljinska sinagoga, danas stoji velika kuća na sprat bijele boje u kojoj je stanovalo više jevrejskih porodica, od kojih je najpoznatija bila familija Mojsije Alkalaja. Preko puta današnjeg hotela Drina (ranije Krin ), u bočnoj ulici koja vodi ka parku i bijeljinskom kinu, i danas postoji velika kuća porodice Vajs, koja je žute boje. U toj je kući nakon Drugog svjetskog rata živio poznati bijeljinski komunista Poznan Stefanović. U sokaku do te kuće bila je velika kuća Gabora Grinfelda. Preko puta hotela Drina (Krin) bila je i kuća Rifke Alkalaj (tu se nekada nalazilo staro dječije obdanište). Bogati bijeljinski trgovci žitom, Rahelika Papo i Muško Papo, izgradili su između dva rata kuću na sprat, koja danas postoji i koja se takođe nalazi preko puta današnjeg hotela Drina (to je ona kuća sa velikom kapijom).
Preko puta današnjeg bijeljinskog kina bilo je nekoliko jevrejskih kuća, od kojih većina i danas postoji, naravno sa drugim vlasnicima. Od sokaka preko puta kina do sokaka kod hotela Drina bile su kuće kuće Bare Baruha, advokata Mojsije Violonija i Bukus Jozefa. U Galcu se nalazila kuća Ozme Hajmike. To je danas kuća Trifkovića, pod kojom je apoteka. U kuci Mojsija Violonija je poslije rata sve do svoje smrti, živio njegov sin poslednji bijeljinski jevrej-konvertit, advokat Dinko Violoni.
Na današnjem gradskom trgu Rifka Alkalaj je 1933.godine započela sa izgradnjom svog novog hotela koji je završen 1935. godine, kada je bio zvanično otvoren. Taj se hotel zvao Evropa, i važio je za najreprezentativni hotel svog vremena. Ubrzo je ovaj hotel za Bijeljince postao mjesto okupljanja i važan dio noćnog života u gradu. Tu se dolazilo na muziku i ples, slavlja, veselja, proslave Novih godina…. Rifka na otvaranju svog hotela nije ni sanjala da će ga voditi još svega šest godina !
Bogati trgovac Semo Moric je podigao poslije Prvog svjetskog rata kuću u centru grada, u ulici Svetog Save br. 7, gdje se i danas nalazi, ali je nakon Drugog svjetskog rata, izgubivši vlasnika, dodijeljena drugoj porodici. Današnja kuća advokata Race Todorovića kod stare srpske crkve bila je vlasništvo sajdžije Semo Jakova, a preko puta današnjeg Zabavišta bila je kuća Izidora i Judite Hajon. Braća Perera držala knjižaru još u prvoj polovini XX vijeka u samom centru današnjeg grada, u blizini Rifkinog hotela Evropa u kući koju su tu izgradili.
(nastaviće se)
