Piše: Saud Grabčanović
c.) Naseljavanje sela pravoslavnim stanovništvom i razvoj agrara u Semberiji
Novi bijeljinski begovi su u tadašnjoj Semberiji zatekli pravu pustoš na posjedima koje su dobili od sultana kao nagradu. Semberija je bila sva zarasla u rastinje i stoljetne šume, a zemlju nije je imao ko obrađivati, jer nije bilo stanovništva. Zbog ovoga su novi begovi doveli i naselili srpsko pravoslavno stanovništvo iz Crne Gore i istočne Hercegovine, pretežno svoje kmetove i čifćije, sa posjeda koje su odranije tamo imali. Ovo pravoslavno stanovništvo su u Semberiju doveli i naselili čuveni bijeljinski begovi iz familija: Fidahić-Pašić, Osmanbegović-Muratbegović, Preljubović, Begzadić – Salihbegović, Gradaščević – Rifatbegović, Čengić – Zulfikarpašić itd. Ovim ljudima Srbi seljaci, stanovnici današnje Semberije, duguju viječnu zahvalnost što danas tu žive. U to je vrijeme današnja Semberija bila skoro potpuno pust kraj bez seoskog stanovništva. Ranije seosko stanovništvo današnje Semberije pretežno su bili etnički Vlasi, narod koji je jezikom i običajima bio sličan današnjim Rumunima. To se ranije seosko stanovništvo najvećim dijelom iselilo iz Semberije u toku velikih ratova koji su se vodili između Osmanskog carstva i Austrije. Takođe je jedan dio tog ranijeg stanovništva stradao u ratnim operacijama, kao i od epidemija zaraznih bolesti. Tek je jedan mali dio ranijeg vlaškog stanovništva dočekao oslobođenje Semberije i Bijeljine u svojim selima i kasnije se stopio sa slavenskim došljacima. Dokaz za ovo je činjenica da su nakon povratka Bošnjaka u Bijeljinu tek neka sela u okolini grada zadržala svoja prvobitna imena. Došavši iz Crne Gore i Istočne Hercegovine u današnju Semberiju, novo seosko stanovništvo je zateklo Semberiju svu obraslu gustim hrastovim šumama i ruševine ranijih opustjelih sela. Novi naseljenici su obnovili neka od tih opustošenih sela, ali sada većinom pod novim imenima, te su podigli čitav niz potpuno novih sela koja pretežno nose imena sela iz njihovog ranijeg zavičaja, iz kojeg su se njihovi rodovi doselili ili imena njihovih plemena ili rodova. Neka od sela koja su se spominjala u osmanskim defterima iz ranijeg perioda više nikada nisu obnovljena i danas se samo može nagađati gdje su se tačno nalazila. Prema tim defterima današnja Semberija je prije Velikog bečkog rata bila jako slabo naseljena i imali smo na njenoj teritoriji, pored kasabe Biljine, tek nekoliko sela. Nakon Beogradskog mira Semberija se dobro popunila novim stanovništvom i broj naseljenih mjesta, kao i stanovnika samog grada Bijeljine, povećao se nekoliko puta u odnosu na raniji period. O naseljavanju srpskog stanovništva i krčenju šuma u Semberiji danas nam govore legende i predanja koja sa koljena na koljeno prenose današnji semberski seljaci. Da napomenem, tadašnje srpsko (crnogorsko) pravoslavno stanovništvo je živjelo u tzv. rodovskom sistemu ili, kako se to kaže, u zadrugama – zajednicama koje su činile i po tri ili četiri generacije. Novopridošli naseljenici su odmah nakon dolaska izvršili krčenje ogromnih šumskih kompleksa, pravih prašuma, koje su pokrivale najveći dio tadašnje Semberije i to sječom i paljevinom. Na ovaj su način bile stvorene ogromne obradive površine prvoklasne zemlje, po kojima je Semberija danas poznata. Tadašnje krčenje šuma u Semberiji podsjeća nas na današnje krčenje prašuma u Amazoniji. Nakon naseljavanja sela oko grada Bijeljine, te krčenja šuma, Semberija je dobila na značaju i postala je nadaleko poznati poljoprivredni kraj. Da napomenem, prije Bečkog rata naš kraj je u Osmanskom carstvu kao poljoprivredni bio potpuno neinteresantan, jer je Carstvo raspolagalo ogromnim poljoprivrednim resursima i obiljem prvoklasne obradive zemlje u : Ugarskoj, Slavoniji, Sremu, Banatu, Bačkoj, Erdelju…Nakon gubitka ovih teritorija značaj Semberije, Posavine kao i Mačve u Srbiji u evropskom dijelu Osmanskog carstva jako je porastao. Nakon Beogradskog mira počinje se javljati ime „Semberija“ po kojem je naš kraj danas poznat. U ranija vremena se ovo ime u pisanim dokumentima, kako ugarskim, tako i turskim, uopšte ne spominje. U ta vremena se za ime našeg kraja koristio naziv „Orlovo polje“ i to se odnosilo pretežno na južni dio našeg zavičaja, dok se za sjeverni dio današnje Semberije, prema rijeci Savi, koristio naziv „Balaton“. Ova se dva naziva za naš kraj spominju i u navedenom popisu bosanskih spahija iz 1711. godine. Ime „Orlovo polje“ je nesumnjivo slavenskog porijekla, dok je ime „Balaton“ vjerovatno ostalo iz doba kada su našim krajem vladali Ugri, a Semberiju naseljavali mađarski kolonisti. Poznato je da se u Osmansko doba od Obarske pa skoro sve do Brodca prostirala ogromna bara koja je isušena tek nakon austrougarske okupacije. Po toj bari je selo Obarska dobilo ime – nalazilo se je „O bari“ (uz nju). Ovu baru nam spominje u svom putopisu francuski putopisac Quiclet, koji je prošao našim krajem 1658. godine. Vjerovatno je Ugre ova prostrana bara podsjećala na jezero Balaton u njihovoj zemlji, pa su joj zato dali to ime, koje je nosio i kraj oko nje, a koje je danas zaboravljeno. Ovaj raniji naziv je danas ostao samo kao iskvareno ime sela Balatun. O tome kako je Semberija uopšte dobila ime postoji nekoliko teorija od kojih je, po meni, tačna samo teorija dr. Radmile Kajmaković koja ime Semberija veže za mađarsku riječ „Szembe“ (čita se sembe) što na bosanskom znači „ preko puta“ ili „prečanin“. Nakon Beogradskog mira rijeka Sava je postala granicom dvaju velikih carstava. Na jednoj strani rijeke je bila Bosna i Osmansko carstvo i tu su živjeli Bošnjaci i ostali, a na drugoj strani rijeke je bila Austrija i tu je živjelo dosta mađarskih kolonista, koji su one sa druge turske strane zvali „szembe“ ( prečani), a njihovu zemlju „ Szemberija“. ( Semberija-zemlja prečana). Bošnjaci i ostali sa naše strane rijeke su svoje komšije sa druge strane rijeke Save u Austriji isto tako nazivali, ali na svom bosanskom jeziku : „prečani“. U Semberiji se i dan danas za stanovnike Srema koristi naziv „prečani“, a za lijepe Sremice se kaže da su „prečanke“ .
(Nastaviće se)