Piše: Saud Grabčanović
Prema izvornim bogumilskim načelima „perfecti“ moraju živjeti kao siromašni isposnici na „hljebu i vodi“, zabranjeno im je uzimanje novca od vjernika i posjedovanje materijalnih dobara. Ponašanje gosta Radina je bilo daleko od onih skromnih prvih bogumila koji su sami o sebi govorili da su „pauperis Christi“ – Kristovi siromašci. Pored ovoga je po izvornim bogumilskim kanonima Radin kao „pravi krstjanin“, koji je primio tzv. „duhovno krštenje“, morao biti spolno uzdržljiv i živjeti u totalnom celibatu sav svoj život. Međutim,u njegovom testamentu spominju se kao nasljednici njegove dvije snahe, od njegovih ranije umrlih sinova (po tome, on je imao dva sina, nepoznatih imena) i njegove dvije kćerke: Vučica i Alinka! Ovaj testament nam nedvojbeno govori da su u Radinovo vrijeme redovnici kao i crkveno vođstvo Crkve bosanske „Strojnici“, „Djedovi“ i „Gosti“ potpuno napustili propisani celibat, ženili su se i udavali i imali potomstvo.
Nesumnjivo je da su ove velike izmjene dogmi i učenja izazvale razdor unutar Crkve bosanske, kako među njenim običnim vjernicima, tako među plemstvom i vladarima koji su je poštovali i podržavali. Može se slobodno reći da je napuštanje bogumilskih dogmi izazvalo njeno veliko slabljenje. Sredinom 15. vijeka iznutra oslabljena Crkva bosanska je zbog velikih progona koje je, uz pomoć i blagoslov pape, organizovao bosanski kralj Stjepan Tomašević, praktično potpuno nestala sa istorijske pozornice. Ona je praktično bila skoro potpuno uništena u Bosni, a njeno učenje iskorijenjeno. Njena pastva je dijelom pobijena, dijelom nasilno prekrštena u katoličanstvo, a dijelom protjerana sa svojih ognjišta. Nakon ovog pogroma bogumili su u Bosanskom kraljevstvu bili brojniji od katolika jedino u Humu (Hercegovini) i nekim istočnim dijelovima Bosne. Ovakvu situaciju su 1463. godine u Bosanskom kraljevstvu zatekle Osmanlije, kad su ga, predvođene sultanom Mehmedom II „El Fatihom“, osvojile. Najveći dio preostalih pripadnika Crkve bosanske, bosanskih krstjana, pod osmanskom vlašću se islamizirao.
OBNOVA CRKVE BOSANSKE
Bosna i Hercegovina je obnovila svoju državnost 1992. godine i to nakon punih 467 godina tuđinske vlasti. Nakon proglašenja nezavisnosti uslijedila je agresija naših susjeda na našu zemlju i genocidni rat protiv Bošnjaka koji je trajao sve do 1995. Godine. Nakon strašnog rata i više od 400 godina od nestanka „Crkve bosanske“ sa istorijske scene, ona je ponovno uskrsla iz tame vijekova! U Tuzli je 15. januara 2002. godine obnovljena „Crkva bosanska“ pod nazivom: „Krstjanska zajednica sa hižom u gradu Tuzli“. Ona tada starta i registruje se u nezavisnu i zasebnu cjelinu, legalnu vjersku Krstjansku zajednicu koja želi pokazati svijetu da krstjani ponovo postoje u Bosni i Hercegovini u gradu Tuzli. Ova nova Crkva bosanska je utemeljena na svom reformisanom učenju i kanonima iz 15. vijeka i u potpunosti odbacuje bogumilstvo kao svoju osnovu! Sa ovakvim učenjem, dijametralno različitim od njenih ranijih bogumilskih korijena, ova nova „Crkva bosanska“ se može smatrati jednom od današnjih protestantskih crkava kakvih ima puno na kršćanskom Zapadu, a kakvih je bilo i ranije u našim krajevima. Ministarstvo pravde Bosne i Hercegovine je dana 26.04.2005. godine potvrdilo njen istorijski kontinuitet pravnog lica te je upisalo „Krstjansku zajednicu“ u Registar crkava i vjerskih zajednica u BiH. Obnovljena „Crkva Bosanska“ je rođena u jednom domu na periferiji grada Tuzle. Zajednica je 2002. godine na dar dobila staru porodičnu kuću Ćilimkovića u centru Tuzle, koja je obnovljena i pretvorena u hižu. Krajem 2005. godine općina Tuzla je dala građevinsku dozvolu za dogradnju novog objekta – sale za potrebe većih skupova, koja je dograđena po uzoru na 100 godina stari objekat. Nova sala u hiži Crkve bosanske u Tuzli je završena 2010. godine. Na početku svoga djelovanja ova zajednica u Tuzli je okupljala pretežno omladinu koja je bila svjedokom rata i ljude na kojima je ostala velika rana stradanja, rušenja i uništavanja njihovog grada. Misionarskim radom je Crkva bosanska uspjela u Tuzli da pridobije i omladinu u svoje članstvo. Iz dana u dan se obnovljena „Crkva bosanska„ širila i povećavala broj svojih članova. Njeno se učenje počelo širiti iz Tuzle i na druge gradove širom BiH, najprije na Sarajevo, gdje danas na Ilidži postoji jaka zajednica ove crkve, kao i njena nova hiža. Zajednica ima cilj da postane značajni pozitivni faktor u društvu Bosne i Hercegovine. Ona želi sarađivati sa svim pojedincima i svim organizacijama kojima je stalo do unapređivanju istine, pravde i mira među ljudima. Ona želi biti veza među ljudima koji žele u jedinstvu Duha, ispod jednog Boga, po uzoru na Isusa Krista, živjeti pobožni i pravedni život, te se truditi da vrijednosti i blagoslovi Božijeg carstva budu realizovani u našem bosanskohercegovačkom društvu.