JUNACI ŠABANOVE ULICE: Ko je bio Avdo Karabegović kojeg Šešelj naziva „mučenikom i vrsnim intelektualcem“, umjesto kojeg bi ulicu trebao dobiti Šaban Šaulić!?
Piše: Senad Avdić
Na omotu druge po redu singl ploči u karijeri Šabana Šaulića sa pjesmom “Dosta je bilo laži” izvedenoj na Ilidžanskom festivalu 1971., dizajniranom poput poštanskog koverta uz ime pjevača bila je ispisana i njegova kućna adresa: “Šaban Šaulić, Avde Karabegovića 46, 15 000 Šabac”. Šaban je još kratko nakon prvih estradnih uspjeha stanovao u rodnom gradu u romskom naselju Šabačka mala, potom se preselio u Beograd. Skoro pola stoljeća je od tada prošlo, a ime ulice u Šapcu u kojoj je rođen (ne)krunisani kralj narodne muzike nije se mijenjalo – i danas je to Ulica Avde Karabegovića.
Ali, pitanje je koliko će se još dugo njen stari naziv zadržati: među Šabanovim sugrađanima odmah nakon njegove smrti pokrenuta je peticija da se ulica u kojoj je slavni pjevač rođen nazove njegovim imenom. “Dosta je bilo Avde Karabegovića, vreme je da ga nasledi naš Šaban”, govori ovih dana jedan od inicijatora peticije koja će, kako najavljuje, uskoro biti upućena gradskim vlastima Šapca na razmatranje.
Na ovu inicijativu Šapčana reagirao je predsjednik Radikalne stranke Srbije, ratni zločinac Vojislav Šešelj koji je na svom Twiteru oštro napao tu ideju: “Politika” jutros izveštava da je već 1.500 budala potpisalo peticiju da se Ulica Abde Karabegovića preimenuje u Ulicu Šabana Šaulića“, napisao je Šešelj, pa potom zavapio: “O, Srbijo, da li ćeš se odreći uspomene na junaka, mučenika i vrsnog intelektualca u korist vašarskog zabavljača, pa makar on imao “glas slavuja?”
DVA KARABEGOVIĆA IZ MODRIČE
Ko je (bio) Avdo Hasanbegović, Šešeljev “mučenik i vrsni intelektualac” i čime je on zadužio Šabac i Srbiju koji su (nije poznato kada, vjerovatno između dva svjetska rata) dodijelili ulicu u tom gradu? U istorijskim knjigama, kao i književnoj istoriografiji nalazimo dvojicu Avda Karabegovića. Obojica su rođena u Modriči, iste godine, 1878 godine. Bili su od dva brata djeca, pa se jednom Avdi Karabegoviću dodaje ime oca – Hasanbegov, dok je drugi bio Halidbegov. Očevi su im u Modriču doselili iz Budima kao ugledni i bogati ljudi.
Iako su se oba rođaka Karabegovića okušala u literaturi, Istorija književnosti i književna kritika pamti i ozbiljno valorizira samo jednog od njih: Avdu Karabegovića- Hasanbegovog, čiju tragičnu sudbinu, kao i literarni talent neki upoređuju sa sudbinom i darom Zije Dizdarevića.
Živio je samo dvadeset dvije godine, život mu je protekao u nesporazumima sa okolinom, konzervativnom i dogmatskom. Nazivalo ga se “ukletim pjesnikom” koji je vodio borbu protiv društva, porodice, sugrađana, protiv religije oličene u tadašnjoj ulemi na razmeđu dva vijeka. Školovao se, uprkos roditeljskom naumu da ga vjerski odgajaju i obrazuju, u građanskim školama, ali nije imao materijalne pretpostavke za to jer je rano ostao bez oca i majke i morao se brinuti za dvije sestre i brata.
Mlad je počeo oboljevati od tuberkuloze, nakon završene osnovne škole upisao je Učiteljsku školu u Sarajevu, gdje se u upisao na preporuku velikog hrvatskog pjesnika Silvija Strahimira Kranjčevića, koji je bio literarni uzor samoukom pjesniku iz Modriče. Školovanje je morao prekinuti zbog bolesti i vratiti se u rodnu Modriču, gdje je umro u 22.godini.
Karabegović je za kratkog života objavio veliki broj pjesama u književnim časopisima toga vremena ali mu je prvu zbirku poezije objavio mostarski književnik Svetozar Ćorović dvije godine nakon pjesnikove smrti. Mnogi kritičari smatraju Avdu Karabegovića prvim modernim bošnjačkim pjesnikom, a književnik i najrelevantniji antologičar bosanskohercegovčke književnosti Slobodan Blagojević uvrstio ga je u antologiju “Novije pjesništvo Bosne i Hercegovine”.
Drugi Avdo Karabegović, Halidbegov, onaj po kojem nosi ime ulica u Šapcu imao je sličnu sudbinu, barem po tome što je i on pisao poeziju i što je umro mlad, u tridestoj godini života. Govorio je prijateljima da cijela njegova familija “ima slaba pluća” i da će i on okončati mlad od iste bolesti. Avdo Halidbegov, zbog sukoba sa austrougarskom vlašću koja je zabranila njegove pjesme otišao je iz Modriče studirati vojne nauke u Turskoj, ali je naglo prekinuo školovanje u carskom liceju “Sultanija” i po povratku ostaje na školovanju u Aleksincu.
Austrogarske vlasti su ga uhapsile u Zemunu i poslale na trogodišnje služenje vojnog roka. Povratak u Bosnu mu nije bio dozvoljen ni nakon što je odslužio vojsku, pa jedno vrijeme pohađa Učiteljsku školu u Pakracu, gdje također dolazi u sukob sa školskom upravom, te školovanje nastavlja u Aleksincu, potom, nakon diplomiranja zapošljava se kao učitelj u Malom Zvorniku. Zbog toga su ga zvali i Avdo Karabegović- Zvornički. Zbog zabrane ulaska u Bosnu, Avdo Karabegović se odriče bosanskog državljanstva i uzima državljanstvo Srbije.
MUHAMEDANAC SA SRPSKIM SRCEM
Avdo Karabegović-Halidbegov u Srbiji se kreće u društvu svojih zemljaka iz Bosne, prije svih pjesnika slične prosrpske romantičarske orjentacije
Osmana Đikića i Omerbega Sulejmanpašića, ali je omiljen i među srpskim književnicima i važnim akterima intelektualne scene, poput Branislava Nušića, Jovana Skerlića, Radoja Domanovića. Poznati suvremeni srpski književnik Vidosav Stevanović, koji je nakon posljednjeg rata desetak godina živio u Sarajevu, a koji je išao u školu koju je u Aleksincu krajem 19.stoljeća završio Avdo Karabegović, pisao je:
“Ime Avde Karabegovića već je bilo poznato među nama iz književnih listova. U vremenu kada je Avdo došao u Srbiju rađa se i pokret u Bosni za zbližavanje trovjerske braće. I budući da je Avdo bio nosilac te ideje brat je mio ma koje vjere bio- ubrzo stiče bezbroj prijatelja, a njegova pojava u uniformi carigradskog licejca sa visokim carigradskim fesom na glavi svuda je praćena sa neobičnom ljubavlju i simpatijama“.
Država Srbija je jako cijenila Karabegovićevu prvrženost srpskom narodu, kulturi, tradiciji, vjeri, i na tom mu se zahvalila i odužila financirajući njegovo školovanje, objavjaljivanjem i distribuiranjem knjiga, pogotovo u Bosnu i Hercegovinu, gdje je bio nepoželjan. Svjedoci tvrde da je bio boem i bonvivan, zaljubljnik u dobru kapljicu i lijepe djevojke. “U svakoj varošici u kojoj je živio slomio je srce nekoj devojčici”, govorili su njegovi kafanski i literarni suputnici. O trošku Srbije Avdo Karabegović je posljednje mjesece svog života proveo na liječenju u Italiji i Crnoj Gori, gdje je i umro 1908. godine.
U Beogradu mu je klanjana dženaza, a od njega se oprostio dramski pisac Branislav Nušić, koji je kazao: “Avdo, brate…ti nemaš majke da za tobom zaplače, a majka otadžbina, tvoja tužna Bosna, drugačije suze lije danas. Ona nema suza za tebe samoga; nema ih danas kada joj valja plakati za svom decom svojom”.
Za razliku od svog rođaka, Avdo Karabegović Hasanbegov (Zvornički) bio je skromnog literarnog dara, njegova poezija natopljena romatičarskim srpskim rodoljubljem nije preživjela nakon njegove smrti. Evo jedne njegove karakteristične pjesme u kojoj zaneseno priziva jedinstvo Bosne i Srbije: “Sa Avale kliče vila/Pobratimu Trebeviću/ Kakva sreća-pa u jesen/Proljetni ti dani sviću?”
Čak bi se dalo zaključiti da u najboljim svojim radovima Avdo Karabegović-Hasanbegov nije na literarno većoj razini od stihova iz hitova Šabana Šaulića. Karabegović, naravno, nije ni “vrhunski intelektualac”, kako ga titulira ratni zločinac Šešelj, riječ je tek o skromnom pjesniku čije su ambicije bilo mnogo veće od talenta, čiji slava i ugled u Srbiji imaju poltičko -nacionalne, a ne estetske razloge i motive. Za Šešelja i srpsku istoriografsku i književno-istorijsku tradiciju Karabegović je važan tek kao “bosanski Muhamedanac” koji je ispisivao i izgovarao laude srpskom herojstvu, istoriji, kulturi, slavnim ličnostima. A. takvih je u istoriji i Srbije i Bosne bilo oduvijek, sve do današnjih dana.
(Ne znam zbog čega, ali prvi mi na pamet pada Muharem Bazdulj, pjesnik koji upravo dok traje polemika oko promjene naziva ulici u Šapcu u beogradskom listu “Danas” lamentira nad promjenom imena jednoj ulici u Beogradu koja se zvala po njegovom (i Andrićevom) rodnom gradu-Travniku. Ne može da se načudi Bazdulj što Vučićeva vlast ukida ulicu nazvanu po jednom bosanskom gradu, a umjesto nje ulice daje bardovima velikosrpskog antibosanstva Miloradu Ekmečiću i Dobrici Ćosiću).
Kada se govori o Vojislavu Šešelju, u konkentom slučaju treba imati u vidu da se on ne protivi imenovanju ulice u Šapcu po Šabanu Šauliću samo zato što je ovaj bio “vašarski zabavljač”, nego i zato što je veliki pjevač bio i Rom. Zamijeniti znamenitog Srbina Avdu Karabegovića jednim romskim zabavljačem, za Šešelja i ideologiju koju on zastupa i promovira je ravno nacionalnoj izdaji. Prije petnaestak godina upravo u Šapcu se desio jedan od najvećih i najmračnijih rasističkih skandala u novijoj povijesti bivše zajedničke države: na novootvorenom gradskom bazenu službeno je bilo zabranjeno kupanje Romima. Gradonačelnik Šapca tada je bio član Šešeljeve Radikalne stranke!
(slobodnabosna.org)