Piše: Jusuf Trbić
Zbog svog izuzetno povoljnog položaja, blage klime i plodnog zemljišta, Semberija je bila naseljena još od najstarijih vremena. Mlađe kameno doba ( od početka V do sredine IV milenijuma prije nove ere) obilježeno je postojanjem zemljoradničkih zajednica i neolitskih naselja, koja, kako to istoričari kažu, pripadaju istočnobosanskoj varijanti vinčanske kulture ( koja je ime dobila po najstarijem nalazištu u Vinči kod Beograda). Ova kultura jedna je od najvažnijih u praistoriji evropskog kontinenta. Arheološki nalazi pokazuju da je područje Dvorova bilo naseljeno još u praistorijsko doba. Uprkos tome što je Semberija arheološki nedovoljno istražena, zabilježeni su i tragovi badenske kulture, iz razdoblja eneolita ( bakarno doba, koje dolazi poslije mlađeg kamenog doba), zatim tragovi kostolačke i vučedolske kulture, kao i nalazi iz ranog broznanog doba. Ti, ali i kasniji nalazi, potvrđuju neprekinuti organizovani život ljudi na prostoru Semberije ( tokom srednjeg i kasnog bronzanog doba, zatim halštatskog perioda do latenskog perioda i ulaska u protoistorijsko razdoblje (period između praistorijskog i istorijskog doba). Ovaj period obilježio je dolazak Kelta, koji su otpočeli latenski period ( u 4. vijeku prije nove ere, nakon smrti Aleksandra Velikog). Najsnažnija keltska plemena zvala su se Skordisci, i oni su donijeli upotrebu gvožđa, početak grnčarije i kovanja novca, a osnovali su i prvu državu, na temelju novog sistema robno-novčane razmjene (umjesto dotadašnje naturalne).
Kako navodi profesor Edin Šaković u svom iscrpnom tekstu “ Prostor Semberije u prahistorijskom i antičkom razdoblju” ( u knjizi”Semberija kroz vijekove”), latenska kultura je donijela nove tipove oružja i oklopa, ali i dotle nezapamćeno globalno kretanje ljudi i naroda u čitavoj Evropi. Više sličnih etničkih grupa, poznatih pod imenom Kelti, kretale su se tim prostorima u potrazi za plodnim zemljištem, i to je rezultiralo ogromnim miješanjem kultura i naroda, posebno na područjima oko Save, pa tako i u Semberiji. Zbog toga se latenska kultura ne može vezati isključivo za keltske skupine, kao što se ni druge slične istorijske pojave ne mogu striktno odnositi na bilo koji etnicitet. Edin Šaković kaže da se “ u suvremenoj znanosti etnički identitet, kao i bilo koji drugi vid identiteta, promatra kao fluidan, nestalan i promjenljiv socijalni fenomen, odnosno kao vanjska ili unutarnja subjektivna konstrukcija određene ljudske skupine prema nekoj drugoj skupini.” Sve je, dakle, tok, kretanje, prožimanje, miješanje različitih elemenata, što se posebno odnosi na ljude i narode, na njihovu istoriju i kulturu. Tako su i skordišćanski ratnici, koji su, šireći svoje prostore, napadali rimsku teritoriju, nastalu nakon rimskog osvajanja Ilirske kraljevine, Makedonije i Grčke, ubrzali novi talas promjena i spajanja različitih civilizacijskih tokova. Pred kraj keltske vladavine javio se čitav niz različitih političkih zajednica, a jedna od njih – Amantini, čije je sjedište bio Sirmium, – po svemu sudeći, vladala je Semberijom, dok su sjeveroistočnu Bosnu držali Breuci.
Pod rimsku vlast Semberija je došla nakon Panonskog rata, oko 12. do 11. godine prije nove ere, a nešto kasnije ušla je u sastav provincije Panonija, čije je središte – Sirmium ( današnja Sremska Mitrovica) bilo jedna od četiri prijestolnice Rimskog carstva. Područje Semberije bilo je važno zbog svog geografskog položaja i dvije velike rijeke, koje su u staro doba ( za razliku od današnjeg) bile najvažnije putne komunikacije, a ne granice među narodima i državama. Posebno se to odnosi na Savu, koja se nalazila na jednom od glavnih komunikacijskih pravaca tadašnje Evrope. S obzirom na to da se nalazila između dvije rijeke i bila raskrsnica važnih putnih pravaca, Semberija je bila prostor stalnog susretanja, miješanja i prožimanja naroda i kultura, a često i ratno poprište, na kojem su se naglo i brzo smjenjivala različita istorijska razdoblja. Za Rimljane je ovaj prostor bio od velikog značaja, kao dio komunikacijske linije od Italije do novoosvojene Panonske provincije i dalje prema istoku i sjeveru evropskog kontinenta. Posebno se to odnosilo na rijeku Savu. Bili su to putevi kretanja ljudi i robe, ali i pravci za nova ratnička osvajanja.
Nedugo nakon rimskog osvajanja cijelog prostora Panonije izbio je tzv. Batonov ustanak ( 6. godine nove ere), nakon kojeg su Rimljani provinciju Ilirik podijelili na dva dijela – Panoniju i Dalmaciju. Semberija je pripala provinciji Panoniji. Odmah nakon toga krenula je ubrzana gradnja cesta, koje su za Rimsko carstvo imale poseban značaj. Kroz Semberiju je prolazila jedna od najvećih i najvažnijih cesta, koja je od Dalmacije i zapadne Bosne, južno od rijeke Save, vodila prema Zvorniku i dalje prema Mitrovici ( Sirmium). Na ova novoosvojena područja doseljavaju se u velikom broju rimski građani, koji osnivaju nova naselja. Posebno se razvio Sirmium, kao sjedište cijele provincije, čija blizina podstiče i ekonomski i kulturni napredak Semberije, a nedaleko su bila i dva druga važna rimska grada : Cibale ( Vinkovci) i Mursa ( Osijek). U selu Brodac nađeni su ostaci brojnih rimskih kuća, uz temelje nekada raskošne rimske vile, kao i dosta keramike, metalnih predmeta, stakla i novca. Tragovi iz rimskog doba nađeni su i u Ostojićevu, Batkoviću, Dvorovima, Velikoj Obarskoj, Popovima, Novom Selu i Batkoviću ( značajni su nalazi u Kovanlucima). Veliko rimsko naselje nalazilo se na području Janje, a tragovi rimske civilizacije nađeni su i u Kojčinovcu, Čardačinama, Obriježi, Glavičicama, Glogovcu i Čađavici. Sve to govori o visokom stepenu urbanizacije Semberije u rimsko doba, sa posebno razvijenom trgovinom i poljoprivredom, posebno u periodu kasne antike, od kraja 3. vijeka, kada Sirmium postaje sjedište jednog od četvorice tertrarha, jedan od četiri glavna grada Rimskog carstva. Ali, s ekonomskim razvojem stiže i opasnost od plemena sa sjevera, koja sve češće napadaju istočne dijelove Panonije. Posebno su se u tome isticali Goti, koji su u velikom pohodu 267. godine opustošli cijeli ovaj kraj. Car Klaudije II je uspio da suzbije te napade, ali u posljednjim decenijama 4. vijeka ovdje stižu germanski narodi – Goti, Alani i Vandali, koji zaposijedaju plodno zemljište, a za njima su uskoro stigli i Huni. Tada su opustošeni i prostori južno od Save, među njima i Semberija. O tome svjedoči i velika ostava novca ( oko 20 kg), pronađena u selu Modranu, u kojoj brojni primjerci potiču iz vremena cara Gracijana ( 375-383.g.). To je i posljednji sigurno datiran antički nalaz na tlu Semberije.
Kako navodi Edin Šaković, u to doba je veliki dio stanovništva izbjegao pred naletima varvarskih plemena i sklonio se u brdovite krajeve, jer u ravnici je odbrana bila nemoguća. Najviše ih se zadržalo na prostoru između Zvornika i Kalesije, gdje su gradili utvrđenja. A rimske ceste, koje su nekada donijele blagostanje, sad su poslužile ratničkim hordama da lakše stignu i ovladaju ovim krajevima. Nakon česte smjene različitih skupina, krajem 6. vijeka stižu avarsko-slovenska plemena, koja uništavaju i posljednje tragove antičke civilizacije. Time i Semberija ulazi u mračno doba ranog srednjeg vijeka.
Kako je zabilježio Edin Mutapčić ( “Semberija kroz vijekove”), pisani srednjovjekovni izvori potvrđuju da je tokom cijelog srednjeg vijeka rijeka Drina bila granica bosanske države ( o tome su pisali pop Dukljanin, Ivan Kinam i drugi), što dokazuje i mreža utvrđenja pored Save i Drine, to jest na granicama države. To je u svojoj Povelji potvrdio i bosanski ban Stjepan II, koji je tu zapisao da vlada “od Save do mora i od Drine do Cetine”, što znači da se i područje Semberije još od ranog srednjeg vijeka nalazilo u granicama “zemlje” Usore, odnosno srednjovjekovne bosanske države.