Piše : Jusuf Trbić
U svijetu se 9. novembar obilježava kao Međunarodni dan borbe protiv fašizma i antisemitizma, kao sjećanje na Kristalnu noć 1938.godine, kojom je Hitlerova Njemačka započela pogrom Jevreja i niz strašnih zločina u Evropi i svijetu. Kod nas samo male organizacije antifašista spominju taj dan, ali njih niko ne sluša. Razumljivo, jer je ovdje antifašizam pretvoren u svoju suprotnost. Fašistička svijest je do te mjere zavladala političkim i javnim prostorom, da se više ne zna šta je šta, pa su fašizam i antifašizam zamijenili mjesta.
Prije neki dan je policija Srbije zabranila antifašistički skup kojim je trebalo da se ukloni veliki mural sa likom Ratka Mladića u Beogradu. Slobodni mediji su reagovali, pa je predsjednik Izvršnog odbora Regionalne akademije za razvoj demokratije Vojvodine Balša Božović, podsjećajući da je Ratko Mladić osuđen za najgore zločine na tlu Evrope nakon Drugog svetskog rata, za genocid, progone, mučenja i ubistva civila, rekao da je zaštita zločinaca postala zvanična politika Srbije. Predsednik Građanskog demokratskog foruma (GDF) Zoran Vuletić izjavio je da “politička deca i naslednici ratnih zločinaca Miloševića i Šešelja, danas kao vlast u Srbiji, pokušavaju da celo naše društvo izjednače sa politikom agresije, zločina i genocida koju su sprovodili tokom ratova 1990-ih godina”, a Dragan Bursać je istakao da se danas, umjesto zločinaca, zabranjuju antifašisti. Odluku o zabrani ovako je prokomentarisao Aleksandar Vulin, ministar policije: “Beograd je grad antifašista i pobednika i niko to svojom zlobom neće promeniti. Skup je zabranjen.“
Tako smo, po ko zna koji put, doživjeli da se fašizmu i antifašizmu jednostavno zamjenjuju mjesta, što je jedinstven slučaj u Evropi. Ali, to nije ništa novo. Sjećam se vremena kad je to krenulo. U prvomajskom broju Semberskih novina, sad već davne 1991. godine, objavio sam tekst pod naslovom « Četnici opet jašu», u mojoj stalnoj rubrici «Pogled iskosa». Bila je to logična reakcija na pojavu četništva, koja je nama, odraslim u društvu temeljenom na antifašizmu, djelovala bizarno. Istakao sam tom prilikom i nešto neobično – da Šešelj i njegovi sljedbenici podržavaju i fašističku ideju Velike Srbije i komunistu Slobodana Miloševića, što predstavlja opasno približavanje nacionalizma i socijalizma. Ta kombinacija, poznata po skraćenici « nacionalsocijalizam», ostavila je najcrnji trag u istoriji. Jedna od posljedica je i to što se Milošević našao u Muzeju holokausta u Vašingtonu ili u Muzeju Nirnberškog procesa, rame uz rame s najistaknutijim nacistima, pa se posjetioci tog muzeja mogu upoznati s postavkom «Zločini srpskog režima u Srebrenici» i vidjeti poster «Kosovo-genocid», pored Slobine slike. Ovdje se o tome ćuti.
Od početka vraćanja četnika na scenu do danas, sve se promijenilo. Četnici su, pola vijeka nakon istorijskog poraza fašizma, naknadno pobijedili, i to usred Evrope, kojoj je antifašizam temelj i osnovna civilizacijska vrijednost. I ne samo da su notorni zločinci dobili svoje ulice i trgove, već se četništvo uselilo i u knjige istorije i u školske udžbenike, odakle su naglavačke izbačeni antifašisti. A ti zločinci i saradnici okupatora su i zakonski rehabilitovani. U Republici Srpskoj je još 5. decembra 1999. godine usvojen Zakon o pravima boraca RS. U članu 2. toga zakona izjednačeni su u pravima učesnici antifašističke borbe i pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini. Tako su bosanski Srbi još jednom pokazali da su veći Srbi od onih u Srbiji, jer je to u Srbiji učinjeno «tek» 2004. godine. Ali, dotle su već bile izvršene sve pripreme. Sjećamo se kako je Vuk Drašković još 1992. godine otkrio spomenik Draži Mihajloviću na Ravnoj Gori (kasnije su podignuti spomenici i u Ivanjici, Lapovu, kod Kosjerića itd, dokje u okolini Dobruna, kod Višegrada, u RS-u, na mjestu hapšenja Dražinog, SPC podigla manastir). I tamo su četnici ušetali u knjige istorije i udžbenike, a Draža Mihajlović je sudski rehabilitovan. Kao što je poznato, Draža je osuđen na smrt 15. jula 1946. godine, na procesu koji je obznanio brojne dokumente i dokaze o saradnji četnika s okupatorima. Streljan je dva dana kasnije, zajedno sa grupom osuđenika, među kojima su bili i zloglasni Dragi Jovanović, organizator policijske službe i kvislinški upravitelj Beograda, Kosta Mušicki, komandant pronacističkog Srpskog dobrovoljačkog korpusa, Boško Pavlović, pomoćnik komandanta Srpske narodne straže, Tanasije Dinić, Nedićev ministar i drugi. Interesantno je da su se, pred kraj rata, saveznici otvoreno suprotstavili četnicima, označivši ih kao njemačke pomagače, pa je i kralj Petar ii Karađorđević izdao naredbu svojoj «vojsci u otadžbini» da prekine saradnju s okupatorom i potčini se komandi partizana. Bilo je to 12. septembra 1944. godine. Kralj je na Radio Londonu pročitao naredbu: „Pozivam sve Srbe, Hrvate i Slovence da se ujedine i priđu narodnooslobodilačkoj vojsci maršala Tita. Samo tako ujedinjeni u borbi moći ćemo sačuvati neokaljanu čast i slavu Jugoslavije i sa ponosnom pobedom završiti najlepšu legendu junaštva i ljubavi za slobodu, koji su zadivili svet. ..Svi oni koji se još oslanjaju na neprijatelja, protivno interesima svog vlastitog naroda i njegove budućnosti i koji se ne bi odazvali ovom pozivu neće se oprati žiga izdajstva ni pred narodom ni pred istorijom. Ovom svojom poslanicom odlučno osuđujem zloupotrebu Kraljevog imena i autoriteta Krune, kojom su pojedinci pokušavali da opravdaju saradnju sa neprijateljem i da izazovu razdor u vlastitom narodu u najtežim časovima njegove istorije, čime su koristili samo neprijatelju…Neka živi naša velika, slobodna i federativna Jugoslavija.»
Mihajlović je naredbu odbio, pa su ga Nijemci postavili na čelo svih kvislinških snaga u Srbiji. Pored njegovih četnika, tu su bili i Srpska državna straža, Srpski dobrovoljački korpus i Srpska granična straža. A da bi pokazao koliko cijeni njihov doprinos, Hitler je 11. oktobra te 1944. godine odlikovao Gvozdenim krstom Pavla Đurišića, jednog od najbližih Dražinih saradnika. Đurišić je bio jedan od glavnih realizatora četničkog programa stvaranja Velike Srbije iz 1941. godine, kojim je naloženo „preseljavanje i izmena stanovništva, naročito Hrvata sa srpskog i Srba sa hrvatskog područja“, a pripadnici drugih naroda nisu se mogli nadati ni tome. Taj program pod naslovom „Homogena Srbija“ konkretizovan je nizom naredbi, pa je planirano da se, u cilju stvaranja Velike Srbije, protjera 2, 675.000 muslimana sa teritorija koje će uzeti Srbi, a da se na tim teritorijama naseli 1,300.000 Srba koji će tu biti dovedeni. Sam Draža Mihajlović zatražio je preuzimanje znatnog dijela Hrvatske i «čišćenje Srbije od svih nesrpskih elemenata.». A 20. decembra te 1941. godine stigla je konačna naredba četničkog štaba, da se ide na stvaranje etnički čiste Velike Srbije, koja se sastoji od Srbije, Crne Gore, BiH i Vojvodine, « očišćenih od svih nacionalnih manjina i nenarodnih elemenata.» Ova naredba naglašava potrebu za « čišćenjem muslimanske populacije iz Sandžaka i BiH.»
Evo, recimo, instrukcije koju u decembru 1941. godine, Draža Mihajlović šalje svojim komandantima Đorđu Lašiću i Pavlu Đurišiću. On piše : « Ciljevi naših odreda jesu : 1. borba za slobodu celokupnog našeg naroda pod skiptrom njegovog veličanstva Kralja Petra. Pod 2. Stvoriti Veliku Jugoslaviju i u njoj Veliku Srbiju, etnički čistu, u granicama Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Srema, Banata i Bačke. Pod 3. Borba za uključenje u naš državni život i svih neoslobođenih slovenačkih teritorija pod Italijanima i Nemcima, dakle do granice Trst, Gorica, Istra, Koruška, kao i Bugarske, severne Albanije sa Skadrom. Dakle, to je ta država. Pod 4. Čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata. Pod 5. Sa komunistima, partizanima, ne može biti nikakve saradnje, jer se oni bore protiv Dinastije i za otvarenje socijalne revolucije.
Postupak : sa arnautima, muslimanima i ustašama, koji se podrazumeva da je to sinonim za Hrvate, prema njihovim zaslugama za njihova gnusna nedela prema našem življu, to jest iste treba prepustiti narodnom sudu. Prema Hrvatima koji su pod okupacijom Italijana, postupiti prema njihovom držanju u datom trenutku.»
U Bijeljini, koja je dala devet narodnih heroja i hiljade antifašista, Skupština grada je izglasala podizanje spomenika tom istom Draži Mihajloviću, koji već dugo ima svoj trg, dok njegovi saradnici, poput Raje Banjičića i Pere Stanića, imaju svoje ulice. Nisu im zasmetali bezbrojni dokumenti o saradnji četnika sa Nijemcima i ustašama, pri čemu su četnici Raje Banjičića u ofanzivi na Kozaru zarobljene Srbe predavali Pavelićevim koljačima, ni zajedničke ofanzive Nijemaca, četnika i ustaša protiv partizana, niti brojni zločini četnika nad Srbima Semberije.
Ali, činjenice nikad nisu smetale našim krojačima nove istorije, pa je u Hrvatskoj srušeno preko 3 hiljade spomenika antifašistima, u dijelu BiH pretežno nastanjenom Hrvatima, fašizam cvjeta bolje od duhana, a u Sarajevu se školi daje ime ustaše Mustafe Busuladžića i rehabilituju se najcrnje sluge fašista. Fašizam je postao poželjan zvanični narativ političara na svim stranama, jer nudi sve što vlasti na ovom dijelu Balkana žele: nacionalizam, autoritarnu svijest, kolektivizam i etnokratiju, laž i nemoral kao stubove društvene svijesti, glupost kao paradigmu vladanja, krađu i korupciju epohalnih razmjera, beznađe i sveopštu bijedu – to je tužna geografija naših života. Fašizam je u Drugom svjetskom ratu posijao sjeme mržnje koje danas daje plodove, i to na svim stranama, što savršeno odgovara onima koji kroje naše sudbine, jer samo strah, podjele i nacionalistička isključivost njima obezbjeđuju vladavinu za koju nikome ne polažu računa. Zato oni fašizam „ubrizgavaju“ mladima preko obrazovnog sistema, površnih religijskih shvatanja i politike koja uništava naše živote. I to traje već tri decenije, i više od toga.
Zar je onda čudno što oni kojih se stidi sav normalan svijet kod nas postaju zvijezde vodilje mladih naraštaja?