Piše: Saud Grabčanović
Praistorijska sela u Semberiji
Arheološki nalazi širom Semberije danas svjedoče da su prije doseljavanja Slovena u VI vijeku na ove prostore sembersku ravnicu naseljavali razni narodi i to u mlađem kamenom, bronzanom i ranom željeznom dobu. Ovi arheološki nalazi svjedoče da je Semberija bila naseljena još od pradavnih vremena i da je u njoj postojao urbani kontinuitet, te da su u njoj postojala brojna naselja, kako seoska, tako i gradska. Širom Semberije otkriveni su ostaci prastarih naseobina –sela koja su naseljavali razni narodi koji su na ovim prostorima obitavali prije dolaska naših predaka. Do danas su širom Semberije na više lokaliteta pronađeni tragovi naseobina prastanovnika naših krajeva, tragovi naselja iz rimskog perioda, kao i iz perioda slavenskog naseljavanja. Najstariji potvrđeni tragovi života ljudi na prostoru Semberije potiču iz mlađeg kamenog doba-neolita (5.000-3.000 godine p.n.e.). Da je i na mjestu Bijeljine u predistoriji postojalo neko naselje-selo danas nam svjedoče arheološki nalazi kopalja i keramike pronađeni kod bolnice u Bijeljini. Ovo su tragovi koji nam govore o prisutnosti Ilira na ovim prostorima i o njihovoj kulturi iz ranog željeznog doba. Takođe, pronađeni su i materijalni ostaci iz perioda bronzanog i ranog gvozdenog doba u atarima sela Ostojićevo, Batković, Glavičice, Dvorovi, Kojčinovac, Patkovača i Triješnica. Prema arheološkim nalazima Semberiju su prije dolaska Slovena naseljavali Iliri, Kelti,Tračani…. Iliri su bili autohtoni stanovnici Bosne i starosjedioci. Iliri su naseljavali Bosnu sve do dolaska Slovena u 6. vijeku na ove prostore, sa njima su se izmiješali i ubrzo nestali sa istorijske pozornice. Prema arheološkim nalazima, Semberiju su naseljavali pripadnici dva ilirska plemena, Autarijati i Mezeji, kojih je najviše bilo u susjednoj Meziji (današnjoj Srbiji). U ranom željeznom dobu Semberiju, koju su do tada naseljavali Iliri, okupirali su Kelti, ratnički nomadski narod koji je u Evropu došao sa istoka, iz Azije. Kelti su bili superiorni i na višem kulturno-tehničkom stupnju razvoja od Ilira, jer su poznavali novu tehnologiju proizvodnje željeza i oružja od njega. Prema arheološkim nalazima njihovih naselja Kelti su u Semberiju stigli neposredno prije rimskih osvajanja ovih prostora između 8 i 1. vijeka p.n.e. Nakon pobjede nad Ilirima u dugotrajnom ratu koji je vođen od 229. p. n. e. do 168. p. n. e. prostore na Balkanu naseljene Ilirima, a time i današnju Semberiju, okupirali su Rimljani. Pod rimskom vlašću Semberija je ostala duže od 500 godina. U antičkom periodu (1-5 vijek nove ere) Semberija je, kao i cijela Posavina, bila dio rimske provincije Panonije. Sve to vrijeme Iliri, autohtoni stanovnici naših krajeva koji su bili u ratovima i pobunama protiv Rima desetkovani, dijelili su zajedničku sudbinu sa ostalim pokorenim narodima u Rimskom carstvu. U periodu viševjekovne vlasti Rima oni su dijelom izumrli, a dijelom se romanizirali, tako da su prostori današnje Bosne, kao i Semberije, bili veoma slabo naseljeni. U doba vlasti Rima, pored grada Bijeljine prolazio je veoma važan rimski put koji je vodio iz rimske pokrajine Dalmacije, od grada Narone, današnjeg Metkovića, sve do grada Sirmijuma, današnje Sremske Mitrovice. U periodu rimske vladavine na teritoriji današnje Semberije postojala su brojna naselja-sela čiji su ostaci pronađeni. Najznačajnija arheološka otkrića iz rimskog perioda pronađena su na lokalitetima Prekaje u Brocu gdje su pronađeni ostaci rimske vile, u selu Kojčinovcu pronađen je rimski nadgrobni spomenik, u Velikoj Obarskoj olovna pločica kultne namjene sa predstavom tzv. Podunavskih konjanika, u Amajlijama je pronađena rimska bronzana figurina visine 13 cm, takođe u Amajlijama pronađena je i jedna drahma iz helenskog grada Dyrrhachiuma (današnji Drač u Albaniji), u Modranu je pronađena veća ostava rimskog novca, a u Dijelovima su pronađene dvije kamene skulpture lavova. Takođe su otkriveni rimski lokaliteti u Janji, Dvorovima, Batkoviću, Patkovači, a selu Ćipirovinama kod Bijeljine otkriveni su ostaci rimskog puta, te rimski grobovi… Prema antičkim dokumentima na prostoru Donjeg Podrinja nalazilo se rimsko naselje Ad Drinum (Na Drini), međutim njegova tačna lokacija je danas nepoznata.
Semberija je u rimsko doba bila veoma važna saobraćajna raskrsnica rimskih puteva sa zapada na istok i sa juga na sjever prema Panoniji i limesu, granicama Carstva. Jedna od najranije izgrađenih, ali i najvažnijih rimskih cesta na ilirskim prostorima, bila je cesta Emona (Ljubljana) –Siscija (Sisak) -Sirmij (Sremska Mitrovica). Od Siscije, ta cesta je bila trasirana južno od Save, prelazila je Unu i vodila je preko Prosare i Lijevče polja do Motajice, zatim je prelazila na lijevu obalu Save i dalje išla Slavonijom, sve negdje nizvodno od današnje Gunje, gdje je ponovo prelazila na bosansku stranu, po svoj prilici između Račinovaca i Brezovog Polja (Bojanovski, 1984: 212-214). Ova je cesta dalje vodila područjem Semberije, otprilike trasom: Vršani – Dragaljevac – Donja Čađavica – Velika Obarska – Batković – Brodac, gdje se sastajala sa cestom koja je dolazila od Zvornika, kao jedna od trasa značajnog puta Salona (Solin)-Argentaria (Srebrenica) –Sirmij (Sremska Mitrovica). Iz Brodca, u kojem se vjerovatno nalazila putna stanica (mansio) Drinum flumen, cesta je prelazila Savu i vodila dalje prema Sirmiju. (Bojanovski, 1984: 216-220).
(nastaviće se)