Piše: Saud Grabčanović
Nastanak srpske kraljevske dinastije Nemanjića
Nastanak Raške, vazalstvo i nestanak Bizanta sa političke scene:
Otac prve poznate srpske države Raške, Veliki župan Stefan Nemanja, rođen je 1113. godine u Ribnici (kod Podgorice) u Duklji (Crna Gora). Kasnije se njegova porodica preselila u Rašku, u kojoj je postala vladarskom dinastijom. Njegov otac Zavida je bio prvi raški župan, a imao je četiri sina: Tihomira, Stracimira, Miroslava i Nemanju.U ratu su Ugri zarobili i ubili župana Zavidu, pa ga je na prijestolu zamijenio sin Nemanja. Kao Veliki župan Nemanja je upravljao oblastima oko Toplice, donje doline Ibra, Rasine, Reke i Dubočice. Veliki župan Raške Stefan Nemanja je bio oženjen Ankom Boričević, za koju Mauro Orbini kaže da je bila kćerka bosanskog bana Borića. Anka je prilikom vjenčanja sa Nemanjom i prelaska na pravoslavlje dobila ime Ana. Ona se zamonašila otprilike kada i njen muž Nemanja, a nakon smrti proglašena je pravoslavnom sveticom i danas je srpska pravoslavna crkva slavi kao svetu Anastaziju ( to joj je crkveno ime). Stefan Nemanja je sa bosanskom princezom, Bošnjakinjom Anom, dobio tri sina : Vukana, koji je bio kralj Duklje, Stefana, koji je bio prvi kralj Raške poznat po nadimku „Prvovenčani“, i Rastka koji se zamonašio i uzeo crkveno ime Sava i koji je bio otac autokefalne srpske pravoslavne crkve. Nakon smrti Sava je proglašen svecem, pa je danas Sveti Sava najveći svetac srpske pravoslavne crkve, a kao sveca ga priznaje još nekoliko pravoslavnih crkava. Raški župan Stefan Nemanja je nakon stupanja na prijestolje pristupio antivizantijskoj koaliciji sa Mlečanima i napao je na vizantijske gradove na Jadranu.Nakon poraza od Bizanta 1172. godine i propasti ove koalicije, Nemanja se predao bizantskom caru Manojlu Komnenu i priznao ga za svog suverena. Tako je Raška na kratko izgubila nezavisnost, a Nemanja je došao u vazalni položaj prema Bizantu. Kao Bizantski vazal učestvovao je sa svojom vojskom u bitci protiv Turaka Seldžuka kod Miriokefalona 1176. godine. Nemanja je dugo vremena ostao u vazalskom odnosu prema Bizantu. Tek nakon smrti cara Manojla Komnena 1180. godine Nemanja je uspio ponovo osamostaliti Rašku, pa je ratovao protiv Bizanta. Prvo je u savezu sa Mađarima napao Vizantiju, a potom i sam, i uspio je proširiti svoju državu priključivši Raškoj kraj između Zapadne i Velike Morave, oba Pilota, Duklju, Travuniju, Hum, Kosovo, Lab i Hvosno (današnja Metohija). Poslije neuspješnog pokušaja sklapanja saveza protiv Vizantije sa krstašima, koje je vodio njemački car Fidrih Barbarosa, on je morao Vizantiji vratiti osvojene teritorije preko Morave, ali je uspio zadržati samostalnost Raške. Nemanja je 1185. godine napao i razorio primorske dijelove Duklje. Tom prilikom je osvojio gradove : Danj, Sard, Skadar, Svač i Ulcinj, a osvajanje gradova u Duklji (Zeti) završio je 1186. godine. Grad Bar je pao u Nemanjine ruke oko 1189. Godine, s tim što mu je ostavljena izvjesna autonomija. Grad Kotor se predao bez borbe, pa je bio pošteđen razaranja, a veliki župan je u njega prenio i jednu od svojih rezidencija (“dvor”). Nemanja je ratovao i sa Dubrovnikom, pokušavao ga je osvojiti, kao i otok Korčulu. Pošto nije uspio osvojiti Dubrovačku Republiku, sklopio je sa njom mir 1186. godine. Nakon zaokruženja državnog teritorija Nemanja se na unutrašnjem planu okrenuo učvrščivanju svoje vlasti u zemlji. U to vrijeme su se u Raškoj pojavili bogumili koji su pristigli iz Bugarske, čije je učenje prihvatio veliki dio stanovništva. Pošto je bogumilsko učenje bilo smatrano jeretičkim, Nemanja je sazvao crkveni sabor protiv bogumila, nakon kojeg se , uz pomoć svoje vojske, surovo obračunao sa sledbenicima ovog učenja u Raškoj. Preživjeli bogumili su pobjegli u banovinu Bosnu, gdje ih je prihvatio Kulin-ban, Nemanjin zet, i gdje nisu bili proganjani. Kulin-ban je bio oženjen Vojislavom, sestrom Stefana Nemanje, a njegova sestra je bila supruga zahumskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje! Godine 1196. Stefan Nemanja se odrekao prijestola u korist srednjega sina Stefana , zamonašio se u manastiru Studenici i uzeo ime Simeon, a potom otišao na Svetu Goru, gdje je sa najmlađim sinom, Svetim Savom, podigao manastir Hilandar. Stefan Nemanja, crkvenog imena Simeon, nekadašnji vladar Raške, umro je u manastiru Hilandaru 13. februara 1199. godine. Nakon smrti srpska pravoslavna crkva ga je proglasila svecem i uvrstila njegovo ime u svoj kalendar. Kada su krstaši 1204. godine zauzeli Carigrad i tako uništili Vizantiju koja je predstavljala stožer pravoslavlja, potpuno se je promijenila geopolitička situacija na Balkanu. Od nekadašnje slavne Vizantije ostale su samo neke manje teritorije u Maloj Aziji : Nicejska carevina, kao posljednji baštinik pravoslavlja, i Trapezuntska carevina, koja je prihvatila katoličanstvo. U ta vremena, kada je vizantijsko pravoslavlje nestalo na Balkanu, neki od potomaka Stefana Nemanje su se više ili manje priklanjali papskoj kruni.
( Nastaviće se)