Piše: Saud Grabčanović
Abdulah Pjanić delegat na oblasnom partijskom savjetovanju
U kasnu jesen 1943. godine bilo je planirano održavanje oblasnog partijskog savjetovanja na kojem su komunisti istočne Bosne željeli da daju ocjenu pređenog puta i odrede smjernice i pravce daljeg djelovanja na omasovljenju pokreta. Bilo je predviđeno da se savjetovanje održi 15. decembra 1943. godine u Vlasenici. Odložila ga je neprijateljska ofanziva. Nakon završetka neprijateljskih dejstava jedinice 3. korpusa NOV su ponovno ovladale jednim dijelom teritorije, u kojoj su Birač i Vlasenica njen centar. Savjetovanje je održano u Vlasenici i Bijeljini krajem februara i početkom marta mjeseca 1944. godine. ( Samija Rizvanović · Prilozi za istoriju KPJ/SKJ Tuzla 1986. str.251.)
Na oblasnom partijskom savjetovanju u Vlasenici govorili su: Rodoljub Čolaković, sekretar i član AVNOJ-a, Marko Peričin Kamenjar, komandant 36. vojvođanske divizije, Hasna Džafić ispred AFŽ-a, Nijaz Dizdarević ispred PK SKOJ-a za BiH, Brano Savić ispred AVNOJ-a i Abdulah Pjanić, predstavnik građana Bijeljine. Radni dio savjetovanja je otpočeo istoga dana u 14 časova, a završen je 2. marta 1944. godine. Referate su podnijeli C. Mijatović „O vojno-političkoj situaciji“ i Stevo Popović „ O organizacionom stanju Partije“.( Slavko Mičanović – Istočna Bosna u NOB-u 1941-1945-tom2- 1971., str.493 )
Abdulah Pjanić prvi pretsjednik opštine Bijeljina nakon oslobođenja
U Drugom svjetskom ratu Bijeljina je bila konačno oslobođena 2. aprila 1945. godine. Odmah nakon ulaska partizanskih jedinica u grad pristupilo se formiranju nove vlasti na teritoriji grada i sreza Bijeljine. Ponovno je na mjesto predsjednika NO opštine Bijeljina i predsjednika sreza Bijeljina izabran Abdulah Pjanić. Na toj funkciji Abdulah će ostati sve do marta 1951. godine. Abdulah Pjanić je bio veliki patriota, komunista i vizionar koji je živio za komunističku ideju, svoj narod, svoju zemlju i svoju partiju. Prema nizu svjedoka koji su bili službenici u Opštini Bijeljina u to vrijeme, on je za sve vrijeme svog mandata kao predsjednik Opštine i Sreza Bijeljina tu funkciju obavljao potpuno VOLONTERSKI! Za taj svoj posao nije želio uzimati platu koja ga je sljedovala na toj funkciji, nego je taj posao obavljao potpuno besplatno. Govorio je: “Ja želim da se taj novac upotrijebi za izgradnju naše socijalističke domovine. Abdulah Pjanić je time pokazao koje sve vrline, moral i ljudske kvalitete posjeduje kao istinski komunista, kojem vlast nije potrebna radi njega samoga, nego da on samo želi svojim radom dati doprinos svojoj državi i njenim ljudima. Nakon što bi sa posla u opštini došao kući i objedovao, Abdulah bi poslije podne svakoga dana išao u svoju sajdžijsku radnju u Janjica čaršiji i tamo radio kao sajdžija. Od zarade iz svoje radnje on je izdržavao i prehranjivao svoju mnogočlanu porodicu, petoro djece, sebe i svoju ženu!
Nakon ponovnog preuzimanja funkcije predsjednika bijeljinske opštine Abdulah se našao pred velikim problemima. U prvim godinama poslije rata se u cijeloj Jugoslaviji veoma teško živjelo u bijedi i oskudici. Cijela zemlja, pa tako i naša Bijeljina, bila je razorena u ratu, oskudni prijeratni privredni kapaciteti devastirani, stanovništvo desetkovano i osiromašeno, na ivici bijede i gladi! Oslobođenje je Bijeljinu zateklo kao tipičnu bosansku kasabu, sa svim atributima privredno i kulturno zaostale sredine. Grad skoro da od prije rata i nije imao nekih ozbiljnijih industrijskih kapaciteta, osim Vanekovog mlina, Ivkovića mlina, Devaltove ciglane, ciglane Sehnogradskog, gradske elektrane i nekoliko drugih manjih privatnih firmi koje su u ratu bile u vlasništvu Nijemaca iz Novog Sela. Svi ovi industrijski kapaciteti su bili devastirani u ratu. Industrijski kapaciteti koji su prije rata postojali u Novom Selu, mljekara, paromlin,f abrika furnira i ciglana bili su skoro potpuno uništeni prilikom povlačenja i seobe Nijemaca iz Novog Sela. Stanovništvo našeg grada se u to vrijeme skoro isključivo bavilo ekstenzivnom poljoprivredom i zanatstvom na nivou esnafskog privređivanja.
Trebalo je u Bijeljini i Semberiji pokrenuti privredu i poljoprivredu ili ono što je ostalo od nje, pa se Abdulah odmah dao na posao.Pod njegovim vođstvom u prvim godinama poslje rata u našem gradu se stvaraju novi privredni kapaciteti, začeci budućih fabrika. U gradu se 1946. godine osnivaju Krojačka i Obućarska zadruga koje su sačinjavali nekadašnji bijeljinski privatnici-zanatlije. Od te dvije zanatske zadruge kasnije su formirane poznate bijeljinske fabrike “Kurjak” i “Zenit”, koje su masovno zapošljavale stanovništvo našeg grada, a popularno su bile nazivane “sirotinjske majke”. U gradu je 1947. godine, u blizini Stare željezničke stanice, gdje je nekada bio mlin “Drina”, podignuta “Sava”, fabrika za preradu šljive, proizvodnju bestilja i kiselih krastavaca. Nešto kasnije, krajem 1948. Godine, uz Abdulahovu inicijativu formirana je i Zidarska zadruga, od koje će kasnije nastati građevinsko preduzeće “RAD”. Godine 1948. podignuta je mala hala u kojoj je bila smještena stolarska zadruga pod imenom “Stolar”, koju su stvorili bijeljinski stolarski radnici. Ona je bila začetak buduće fabrike namještaja i spavaćih soba “Stolar”. Godine 1946. Se, na Abdulahovu inicijativu, osniva Mašinsko-traktorska stanica iz koje je kasnije nastao “Univerzal”, preduzeće za proizvodnju metalnih silosa, fabrika stočne hrane i metalnih konstrukcija. Vanekov mlin, koji je postojao od prije rata i koji je bio nacionalizovan, dobio je ime “Žitopromet”. Nacionalizovana Vlastina štamparija dobila je ime “Bosna” i nastavila je sa radom.Tako je naš grad, zahvaljujući Abdulahu Pjaniću, svom prvom gradonačelniku, dobio sasvim nove industrijske kapacitete, pored nacionalizovanih Vanekovog mlina, Devaltove ciglane i Vlastine štamparije. (Mustafa Grabčanović-“Bijeljina i Bijeljinci” Tuzla 2006, str.127. )
Odmah nakon rata nove vlasti su nastojale da revitaliziraju poljoprivrednu proizvodnju u Semberiji i da je moderniziraju, kao i da izvrše “kolektivizaciju” agrara, u skladu sa komunističkim idejama. Tada se u selima oko grada Bijeljine, po uzoru na SSSR, počinju formirati prve seljačke radne zadruge, u čemu je i Abdulah imao velikih zasluga. On je išao po selima i držao govore u kojima je seljake ubjeđivao da prihvate život u zadrugama. Pored agitovanja za seljačke radne zadruge, Abdulah se aktivno bavio i problemima grada Bijeljine. Radio je na obnovi gradske infrastructure, gradskih ulica, trotoara, ulične rasvjete, uređenju gradskog parka, “marvene” i Zelene pijace…
Pored nastojanja da grad dobije nove fabrike, Abdulah je kao gradonačelnik nastojao da se u Bijeljini podigne na viši nivo kulturni i sportski život. U vrijeme njegovog mandata u junu 1945. godine je u Bijeljini osnovano Fiskulturno društvo i fudbalski klub “Radnik”. Nešto kasnije je u Bijeljini osnovan i DTV “Partizan”. Godine 1945. je u Bijeljini, u prostorijama ispod opštinske zgrade, formirana Narodna biblioteka “Filip Višnjić”. 1945. godine je obnovljen rad bijeljinskog amaterskog pozorišta “Scena”. Za vrijeme Abdulahovog mandata 1946. godine bio je obnovljen rad bijeljinskog kina “Edison”, koje je bilo vlasništvo Franje Berdice i koje je tada nacionalizovano i modernizirano. To novo kino je dobilo ime “Radnik”.
Pored rada na obnovi grada, njegove infrastrukture, novih privrednih kapaciteta, sportskih društava i objekata, za vrijeme Abdulahovog mandata u Bijeljini se puno pažnje posvećivalo školstvu i zdravstvu. Poslije oslobođenja 1945. godine u Bijeljini su radile dvije četvorogodišnje osnovne škole, koje su kasnije prerasle u osmogodišnje: “Fadil Jahić Španac” i “Radojka Lakić. Obnovljen je i rad Gimnazije “Filip Višnjić” u Bijeljini. Godine 1949. na Abdulahovu inicijativu u Bijeljini je osnovana Učiteljska škola, koja je smještena u adaptiranoj zgradi nekadašnje Trgovačke škole. U Novom Selu je 1947. godine otvorena Niža poljoprivredna škola.
1945. godine je u Bijeljini otvorena Škola učenika u privredi, koja je na Abdulahov i Roćkov prijedlog dobila ime “Alija Alijagić”. Odmah nakon oslobođenja obnovljen je rad bijeljinske bolnice koja je dobila ime “Nikola Spasojević”, po ljekaru partizanu iz okoline grada, koji je poginuo u NOB-u. U Abdulahovo vrijeme je bolnica bila temeljito rekonstruisana i dograđena. U isto vrijeme je u Bijeljini otvoren i “Dom narodnog zdravlja” u kojem su radili predratni privatni ljekari. (Mustafa Grabčanović-“Bijeljina i Bijeljinci” Tuzla 2006, str.233/259/260/261 )
Pored ovih izuzetno velikih Abdulahovih zasluga na planu poljoprivrede, industrije, gradske infrastrukture, školstva i zdravstva, on je ostao upamćeni kao posebno veliki humanista. Iz godina kada je on bio predsjednik opštine u Bijeljini posebno se ističe jedan veoma humani gest prema bijeljinskim Romima. Mnogi su ga “građani” Bijeljine svojevremeno kritikovali zbog tog poteza. Međutim taj njegov potez nam danas jasno dokazuje o kakvoj se moralnoj, ljudskoj i nadasve humanoj veličini radilo! Kada su vijećnici Opštinske skupštine u Bijeljini, Srbi, a i muslimani, izglasali odluku o protjerivanju Roma iz grada, Abdulah Pjanić se tome usprotivio! Rome su htjeli naseliti daleko van grada na teritoriji pored sela Jasenje u blizini rudnika Ugljevik. U to vrijeme taj je region bio jako nesiguran, jer su njim “krstarile” četničke skupine koje su terorisale stanovništvo, a muslimane ubijale. Romima kao muslimanima je prijetila sigurna smrt na tom području. Zato se Abdulah tome “preseljenju” suprotstavio riječima: “Sramotno je to što mi komunisti danas radimo! Ne smijemo ljude posmatrati dvostrukim aršinima. I ti Cigani za koje govorite da su nekorisni, zaostali, prljavi i lijeni su ljudi. Oni nisu krivi što su zaostali i siromašni, zato su krivi bogataši koji su ih vjekovima terorisali i proganjali. Njima treba dati šansu, trebaju se opismeniti i školovati pa će postati korisni članovi naše socijalističke zajednice!” Nakon ovoga je Abdulah pokrenuo akciju da se Romima izgradi naselje u blizini grada Bijeljine na napuštenom imanju- salašu koji je prije rata pripadalo Avramu Finciju, bijeljinskom Jevreju ubijenom u holokaustu. To će se naselje kasnije nazivati “Fincov Salaš”. Zbog ovog svog, iznad svega humanog poteza, Abdulah Pjanić je u partijskoj organizaciji, kao i u gradskoj upravi i gradu, dobio mnogo neprijatelja, koji su u vrijeme IB-a odigrali važnu ulogu u njegovoj diskreditaciji, žigosanju i lažnim optužbama da je Staljinov sledbenik i špijun te da za to treba odgovarati.
Romi, (koje mi u Bijeljini zovemo “gurbeti”) naselili su se početkom 19. vijeka u zeseoku Janjari, današnje Ravno polje, gdje su se bavili zemljoradnjom, nadničarenjem, krparenjem i kalajisanjem posuđa. U Drugom svjetskom ratu okupator je vršio represalije nad ovom skupinom, četnici su ih kao muslimane protjerali sa njihovih ognjišta u Bijeljinu, gdje im je narodna vlast poslije oslobođenja, u naselju “Fincov Salaš” sagradila oko 100 kuća, sa prosječnom okućnicom od 2 dunuma. Ovo naselje je nekada nosilo ime “Pjanića mahala” po predsjedniku Opštine Bijeljina Abdulahu Pjaniću, koji ih je spasio od prinudnog preseljavanja na rejon rudnika Ugljevik. Na tom preseljavanju su tada insistirali mnogi Srbi- komunisti zaposleni u gradskoj upravi i organima vlasti u Bijeljini! ( Mustafa Grabčanović-“Bijeljina i Bijeljinci” Tuzla 2006, str.179 ).
(nastaviće se)