Piše: Saud Grabčanović
Abdulahove dileme po pitanju agrarne reforme,prisilne kolektivizacija i otkupa
Agrarna reforma koja je provedena 1945. godine u FNRJ, kojom je od “kulaka”- veleposjednika u Jugoslaviji, a time i u našoj Semberiji, oduzeta zemlja, bila je samo prva etapa ka konačnom “rješenju seljačkog pitanja”, u skladu s učenjem marksista o ukidanju privatnih seljačkih posjeda. Jugoslovenski komunisti nastojali su do konačnih ciljeva doći taktikom od nekoliko koraka i prikrivanjem svojih konačnih ciljeva.Trebala im je podrška seljaka u ratu i odmah nakon njega, pa je pokušaj oduzimanja zemlje izvršen tek 1948. godine, kad je državna vlast učvršćena i kad je trebalo dokazati “pravovjernost” međunarodnom komunističkom pokretu i drugu Staljinu. Abdulah Pjanić je kao stari i ubijeđeni marksista u početku bezrezervno podržavao ovaj projekat kao ispravan i koji će po njemu dati pozitivne rezultate. On se odmah po oslobođenju počeo intenzivno baviti propagandom vezanom za kolektivizaciju po selima širom Semberije. U svojim govorima Abdulah je hvalio kolektivizaciju i pokušavao pridobiti seljake za taj komunistički projekat.
Osim podjele zemlje i kolonizacije, glavno obilježje komunističke agrarne reforme iz 1945. godine je bio i sistem “obveznog otkupa”- tačnije rečeno prisilnog otimanja poljoprivrednih proizvoda od seljaka. Cijeli sistem se temeljio na prisili, a seljaci nisu mogli uticati ni na cijenu ni na količinu proizvoda koje su morali predavati u državne magacine. Prvih nekoliko godina nakon rata bile su jako nerodne, zbog velikih suša koje su tada vladale. Postojala je velika oskudica hrane u gradovima, pa su vlasti pribjegle sistemu “fasunge”, tj.strogo kontrolisane podjele hrane pojedincima po sistemu”tačkica”, koje su podrazumijevale razrede podjele hrane vezane za vrstu i težinu posla koju pojedinac obavlja. Poljoprivredni proizvodi iz magacina dijelili su se po tom sistemu gradskom stanovništvu. Zbog sistema kontrole narastao je i administrativni aparat potreban za podjelu hrane. Na drugoj strani rastao je otpor seljaka protiv tog prisilnog i destimulirajućeg sistema. U to vrijeme su seljaci u Jugoslaviji bili često mobilizirani na različitim povremenim ili, čak, trajnim poslovima u industriji i rudarstvu, što se nazivalo „aktivizacija radne snage”. Sve je to pored suše veoma nepovoljno djelovalo na rezultate u poljoprivredi. ( D. Bakić, “Jugoslavija u hladnom ratu”, 176 – 179. )
Pokušaj nasilne kolektivizacije seljačkih posjeda u Jugoslaviji, po ugledu na SSSR, i stvaranja seljačkih radnih zadruga od 1949. do 1952. godine na kraju nije uspio. Kolektivizacija individualnih posjeda, prisilni otkup i tzv.”obaveza” su naišli na žestok otpor seljaka širom zemlje, pa tako i u Semberiji. Bilo je čak i nekoliko seljačkih pobuna protiv kolektivizacije širom zemlje, a najpoznatija je bila ona u Cazinskoj krajini, kada je protiv pobunjenih seljaka oružano intervenisala i JNA! Kao odgovor na taj seljački neposluh uslijedio je žestok protuudar komunista po njima svim sredstvima. Danas postoji bezbroj pisanih dokumenata i svjedočanstava o mučenjima, zatvaranjima i ubistavima seljaka od strane UDB-e i predstavnika tadašnje vlasti, kako u cijeloj zemlji, tako i u našoj Semberiji. Zbog izuzetno velike nestašice hrane stanovništvo u gradovima se nalazilo na ivici gladi. Zbog toga su komunističke vlasti naredile uvođenje dodatnih represivnih mjera nad seljaštvom pod imenom “obavezna isporuka”, po kojoj je svim seoskim domaćinstvima bila određena količina poljoprivrednih proizvoda koje godišnje moraju dati državi. “Obaveza” je određivana prema veličini zemljišnog posjeda i stočnog fonda kojim je seljak raspolagao. Ukoliko se “obaveza” ne bi izmirila, za nosioca domaćinstva su slijedile kaznene mjere pa čak i zatvorska kazna. Seljaci su se nakon uvođenja novih mjera našli u još težem položaju, jer mnogi nisu mogli ispuniti tu “obavezu” koja je često bila prevelika i prevazilazila njihove proizvodne mogućnosti! ( na pr. seljak koji je držao ovce trebalo je godišnje po ovci da isporuči čak 5 kg vune!) Iz tog razloga mnogi seljaci su morali kupovati od svojih komšija u selu potrebne namirnice da bi ispunili svoju “obavezu” i da ne zarade “hapsa” u bijeljinskom zatvoru. Pored ovoga, u Semberiji, kao i u cijeloj zemlji, praktikovano je prisilno oduzimanje pšenice i kukuruza od seljaka kao porez nakon žetve, od strane novih “narodnih” poreskih organa, a uz asistenciju “podobnih” seoskih partijskih doušnika. To prisilno otimanje žita od semberskih seljaka vršeno je uz asistenciju specijalnih jedinica UDB-e, čiji su pripadnici bili naoružani dugim cijevima. Ja sam kao dijete od mog oca čuo ovo: “Narod semberskih sela bi često pred zekutorima izbjegao iz sela u obližnje šume i potoke, a mi bismo zatekli u selu samo nekoliko nemoćnih staraca. Njih je narodna milicija mlatila da priznaju gdje su ostali pobjegli! To što sam tada doživio veoma je ličilo na priče o zulumu i sakupljanju harača u turskom vaktu” ( iz usmenog predanja mog rahm.oca Mustafe Grabčanovića, tadašnjeg šefa Uprave prihoda u Bijeljini)
U to teško vrijeme predstavnici seljaka su iz sela širom Semberije masovno dolazili kod Abdulaha Pjanića, predsjednika NO Opštine i sreza Bijeljina i žalili mu se na nepravde i teror koji trpe od strane nove vlasti. Abdulahu su posebno teško padale pritužbe njegovih dojučerašnjih najvjernijih drugova iz semberskih sela, koji su bili komunisti i borci NOB-a. Ogorčeni predstavnici seljaka su Abdulahu postavljali ovakva pitanja: “Abdulahu, jesmo li se mi za ovakvu današnjicu borili u ratu i krv lili u njemu ? Pa danas nam je gore sa UDB-om i narodnom milicijom nego kad su nas tukli kraljevi džandari!” Ovakve reakcije i pritužbe njegovih dojučerašnjih drugova su Abdulaha, kao komunistu i velikog humanistu, veoma teško pogađale pa ih je on počeo iznositi na partijskim sastancima i kritizirati nasilje UDB-e. Ovim svojim potezima Abdulah je vrlo brzo došao u nemilost funkcionera tadašnje UDB-e . U njegovu odanost Partiji i revoluciji se počelo sumnjati. Od strane čelnika UDB-e u gradu on je optužen da ima reakcionarne nazore opasne po revoluciju, te da ga stoga treba pomno pratiti i špijunirati. Kasnije, kada je Abdulah bio optužen da je IB-ovac i ovaj “grijeh” je pridodat njegovoj optužnici. (Svjedočenje autoru od strane pok. Poznana Stefanovića, starog komuniste i velikog Abdulahovog prijatelja )
(nastaviće se)