Piše: Umihana Sofić
Uticaj migracije na stambenu izgradnju u Bijeljini
Da bi se došlo do odredjenih saznanja o uticaju migracije na stambenu gradnju u Bijeljini, potrebno je vratiti se u prošlost i objasniti motive njenog postojanja.
Najstarije stanovnistvo Bijeljine činilo je muslimansko stanovništvo, dok je pravoslavno doseljavano iz Hercegovine. Postoje saznanja da su Srbi iz Hercegovine naseljavali bijeljinsku opštinu po nagovoru Turaka, zbog trgovine i veoma plodne semberske zemlje. Podaci govore da su se u Bijeljinu doseljavali i iz okoline, početkom 19. vijeka. Najveći broj vodi porijeklo iz Hercegovine, Srbije, Turske, rumunskih oblasti, Austrije, Madjarske, Albanije.
Nakon razaranja Bijeljine od strane austrijskih trupa 1716. godine u gradu je ostalo vrlo malo porodica. Podaci vojne katastarske evidencije (Glavni Zemaljski muzej – Sarajevo), iz 1722-1723. spominju svega desetak pravoslavnih porodica. Iz ovog perioda potiče naseljavanje rumunske etnicke manjine Karavlaha. Došli su iz madjarskog dijela Erdelja u današnje selo Batković.
Beogradskim mirom iz 1739. godine Bijeljina je ponovo pripala Turcima. Naseljavanje muslimanskog stanovništva je ponovo počelo.
U vrijeme rata izmedju Austrije, Turske i Rusije, Bijeljina dobija nove stanovnike – “muhadžere”. To su iseljenici iz Bukurešta i Galca iz Rumunije. Neka naselja u Bijeljini i danas su zadržala imena po njima. (Bukreš, Galac)
Sredinom 19. vijeka Bijeljina je imala oko tri hiljade stanovnika. Nakon bombardovanja Beograda, Srbija je protjerala veliki broj muslimanskog življa, koji se naselio u Bijeljini. Oni su došli iz Užica, Beograda, Šapca i drugih mjesta. 1879 godine izvršen je popis stanovništva. Ustanovljen je broj od 6090 stanovnika Bijeljine.
Odmah poslije okupacije Austro-Ugarske, u Bijeljinu se doseljavaju trgovci, Nijemci i Jevreji. 1882. godine, na 3 km od grada, naselili su se Nijemci iz Srema i Banata (porijeklom iz Virtemberga). Naselje je dobilo naziv Franc Jozefsfeld i postojalo je do 1942. godine, kada su se iselili u Njemačku.
Sa Nijemcima, u Bijeljinu su došli kolonisti Madjari. Oni su se naselili na mjestu današnjeg naselja Pašine Bašče, a jedan dio u sela Brijesnicu i Čadjavicu. Broj stanovnika je rastao od 1895. godine sa 9.320 stanovnika, do 1958. godine kad je Bijeljina imala 17.000 stanovnika.
U vrijeme okupacije Njemačke, pravoslavno stanovništvo je odlazilo u Srbiju, dok su u Bijeljinu dolazili stanovnici sa područja Vlasenice i Srebrenice, sklanjajući se od ratnih strahota.
Od Drugog svjetskog rata, sa ekonomskim i opštim razvojem, kontinuirano se povećavao i broj stanovnika.
Generalnim Urbanistickim planom Bijeljine iz 1957. godine, bilo je predvidjeno da će do 1980. godine Bijeljina imati 23.020 stanovnika. Popis iz 1981. godine pokazao je da Bijeljina ima 31.117 stanovnika.
Motivi migracija stanovništva
Semberske šume zemlja oduvijek su bili osnovni razlozi radi kojih je naseljavano ovo područje. Migracije su se dešavale i u vrijeme ratova. Neki stanovnici su odlazili sa ovih područja u to vrijeme, da bi se vraćali u mirno doba.
Odlazak stanovnika na sezonske radove u susjedne krajeve zadržao se i kasnije. Stalno migriranje radne snage poslije Drugog svjetskog rata zahvatilo je Bijeljinu, kao i čitavu zemlju. Naročito je bilo privlačno zapošljavanje u državnim službama.
Donošenjem prvih planskih dokumenata (Urbanistički plan Bijeljine iz 1957. godine), počinje proces urbanizacije, koji je u čvrstoj vezi sa industrijalizacijom i deagrarizacijom. Grad je postao privlačan za stanovništvo sa sela. Pri tome dolazi do pojave trajnih migracija, tj. preseljavanja stanovnistva iz okolnih sela u Bijeljinu.
Odlazak stanovništva na rad u inostranstvo ekonomski ih ojačava, pa grade nove kuće u gradu, ostavljajući sembersku poljoprivredu starcima i nejakima.Ova migracija je najčešće privremenog karaktera.
Takodje, postojali su i dnevni migranti, koji su svoju sigurnost obezbijedili zaposlenjem u gradu (u privredi, industriji, društvenim djelatnostima), a dopunskim radom u poljoprivredi poboljšavali su standard življenja.
Koncentracija radnih mjesta, kao i u većini gradova Bosne i Hercegovine, bila je u opštinskom centru (preko 10.000 ili 92,5%). Stoga, jedan broj zaposlenih je bio prisiljen da dnevno putuje od mjesta stanovanja, iz okolnih sela, do radnog mjesta u gradu.
Ovakva pojava je bila uzrok jednog vida bespravne stambene izgradnje. Stihijno formirana naselja narušavala su zaštitni pojas saobraćajnica, dovodila do sukobljavanja funkcije puta i naselja, a linijski karakter ovakvih naselja otežavao je njihovo opremanje komunalnom infrastrukturom i urbanom opremom. Rješenja postojećih problema nađena su u dugoročnom planiranju i planskom rasporedu radnih mjesta, njihovoj ravnomjernijoj prostornoj distribuciji i u približavanju mjestu stanovanja. Na ovaj način su se smanjile dnevne migracije, neplansko doseljavanje u blizini grada i pretjerana koncentracija u opštinskom centru. U toj 1957. godini projekcija broja stanovnika za 2000. godinu bila je 42.335 u odnosu na tadašnji broj stanovnika od 34,076 u opštinskom centru.
(Nastaviće se)