Piše: Umihana Sofić
Naselje “Ledinci”
U odnosu na ukupan obim stambene izgradnje u Jugoslaviji, individualna izgradnja je zauzimala značajno mjesto. Očekivalo se da će tako ostati i ubuduće. To se odnosilo na male i srednje gradove.
Bijeljina je svojom površinom i brojem stanovništva pripadala srednjoj veličini grada. Individualna izgradnja često nije bila adekvatno zastupljena u urbanističkim planovima. U cilju racionalnog koristenja zemljišta i stvaranja novog urbanističkog identiteta koji bi odražavao postojeće privredne, tehnološke i kulturne prilike, potreba da sesve to nadje u urbanističkim planu je bila očigledna.
Sistematsko istraživanje naše sredine zahtijevalo je da svoj doprinos, pored urbanista i arhitekata, daju i sociolozi stanovanja, istoričari, psiholozi, ali oni uglavnom nisu konsultovani. Najveći doprinos dali su neposredni korisnici prostora, budući vlasnici kuća. Njihova uloga počinjala je finansiranjem i uredjenjem zemljišta, ali je to otvorilo pitanje ima li opravdanja da oni, koji su prisiljeni da grade iz vlastitih sredstava, finansiraju i društvenu izgradnju, što je u to vrijeme bilo pravilo. Ali, to pitanje ostalo je neriješeno.
Kao primjer planske gradnje uzećemo bijeljinsko naselje Ledinci, koje je u novom Urbanistickom planu Bijeljine od 1982. godine našlo svoje mjesto. Tu je bila planirana izgradnja 165 individualnih objekata.
Analiza vertikalnog gabarita izgradjenih struktura u Bijeljini pokazuje da 60% izgradjenih objekata ima prizemlje ili prizemlje plus sprat. (P i P+1) Procenat zastupljenosti porodičnih objekata u odnosu na ukupnu gradnju u Bijeljini je tada bio 76,92%. Danas je, naravno, sasvim drugačije.
Prema tada važećem Urbanističkom planu, veličine parcela za gradnju individualnih kuća kretale su se od 300-500 kvadratnih metara. Veličina parcela u naselju ‘Ledinci, u dijelu nazvanom Kruševlje, bila je od 270-615 kvadratnih metara.
Ukupan broj parcela ispod 300 kvadratnih metara bio je samo 2,42% u odnosu na ukupan broj parcela, dok je 5,67% prekoračilo propisanu veličinu od 500 kvadratnih metara. Totalno odstupanje od dozvoljenih optimalnih površina je bilo 9.09%
Planom je preciziran i odnos parcele prema najbližoj saobraćajnici koja je u funkciji. Širina parcele je bila od 14-17 metara, a dubina 28-30 metara od ulice.
Način izgradnje naselja “Ledinci”
Na osnovu raspisanog konkursa od strane SIZ-a za stambeno- komunalnu oblast, a prema prihvaćenom idejnom rješenju regulacionog plana Ledinci, izvršena je podjela gradjevinskog zemljišta na 165 parcela. Uslovi koji su postavljeni budućim korisnicima bili su, pored obaveze da podignu objekte na kupljenom zemljištu, i to da ujedno finansiraju opremanje zemljišta neophodnom infrastrukturom.
Ranije pomunuta važnost učešća budućeg vlasnika kuće nije odigrala ulogu u početnoj fazi u izgradnji naselja “Ledinci”. Naime, vlasnici parcela su bili upoznati tek nakon objavljenih rezultata konkursa da će njihove buduće kuće izgledati kao dva, već usvojena tipska rješenja individualnih porodičnih zgrada. (T-1 i T-2)
Analiza socijalne strukture i uskladjenost predloženih planova individualnih objekata sa potrebama budućih korisnika nije uradjena. Anketom, koju je autor ovog teksta tada koristio kao jednu od metoda istraživanja, došlo se do saznanja da su ukupne površine predloženih objekata daleko veće od preporučene površine po članu domaćinstva iz Urbanističkog plana Bijeljine (18 kvadratnih metara po članu domaćinstva). Prosječan broj članova porodice u anketiranom naselju “Ledinci” bio je 3,6. Neophodna površina za četvoročlanu porodicu bila bi 72 kvadratna metra.
Usvojeni plan individualnog stambenog objekta T-1, prekoračio je predložene površine za 250%, dok je plan T-2 bio 289% veći od preporučene kvadrature za četvoročlanu porodicu.
Na sadržaj porodičnih kuća veliki uticaj imalo je i zanimanje korisnika, odnosno socijalna struktura porodice. Prema istraživanju, u naselju Ledinci u većini su živjeli radnici sa srednjom stručnom spremom. Radili su u preduzećima ili kao privatnici, a jedan broj je radio i živio u inostranstvu, tako da se u jednom dijelu naselja anketa nije mogla sprovesti. Većina anketiranih je migrirala sa sela. Evidentan je uticaj života koji su ranije vodili i koji su svjesno ili nesvjesno ugradili u novo naselje (izgradnja neuglednih pomoćnih objekata, neprihvatljivih detalja spoljnjeg izgleda, ograde oko parcela koje Odlukom nisu bile dopuštene…)
Naravno, bilo je i mnogo odstupanja od usvojenih planova individualnih objekata prilikom izgradnje, jer su vlasnici raspored prostorija uskladjivali sa svojim potrebama i načinom zivota.
Pošto tipski planovi nisu ponudili alternative ulaza prema saobraćajnicama, korisnici su bili primorani da sami traže rješenja. Ulazi u objekat diktirali su položaj stepeništa, tako da se u tim slučajevima umnogome odstupilo od predloženog plana.
(Nastaviće se)