Piše: Saud Grabčanović
Biografija našeg velikana
Ibrahim Alajbegović ef. Pečevija – Bošnjak , 1574.god.-1649.god. ( turski: İbrahim Peçevi, Peçuyli İbrahim Efendi, osmanski turski : پچوى ابراهىم افندى ), bio je veliki osmanski istoričar (hroničar). Dodatak uz njegovo ime i prezime Peçevi ili Pečevija znači da je on bio iz Pečuha. Pečevija je poznat po svom istorijskom djelu u dvije sveske: „Pečevijina istorija“ (Tarih-i Peçevi). Pečevija je jedan od najvažnijih i najznamenitijih bošnjačkih i osmanskih istoričara uopšte. Njegova familija je bila porijeklom je iz Bosne. U vrijeme nakon osmanskog osvajanja Ugarske u tu se zemlju doselio veliki broj naših Bošnjaka. U Bosni se početkom 16.vijeka odvijao proces velikog iseljavanja Bošnjaka u Evropu, sličan današnjem! Ali je razlika u tom i današnjem iseljavanju jako velika. Bošnjaci su se selili na prostore današnje Mađarske, Slavonije, Banata, Srijema i Erdelja da bi tamo postali feudalni gospodari nad kršćanima, a ne da im budu sluge kako je to danas! Svjedočanstvo o Bošnjacima u Ugarskoj ostavio nam je Pečevijin suvremenik Evlija Čelebija, slavni osmanski putopisac u svojoj „Sejahatnami“. Prilikom putovanja i obilaska gradova u osmanskoj Ugarskoj Čelebija je zapisao da su svi gradovi u ovoj pokrajini carstva tada bili naseljeni većinskim bošnjačkim stanovništvom i da se u tim gradovima, pored turskog, tada govorio i bosanski jezik! Majka Ibrahima Alajbegovića ef. Pečevije je bila iz poznate bošnjačke porodice Sokolovića, potomaka slavnog Mehmed –paše, a jedan od njene braće je bio čuveni Ferhad-beg Sokolović. Pečevijin šukunđed po ocu bio je spahija Kara Davud-aga u službi sultana Mehmeda II. Bošnjak Ibrahim Alajbegović Pečevija je rođen u Pečuhu 1574. godine a umro je u Budimu 1649. godine (oba grada su tada bila u osmanskoj Ugarskoj). Rodbinska veza sa Lala Mehmed-pašom Sokolovićem, jednim od najznačajnijih osmanskih državnika kraja 16. i početka 17.vijeka, omogućila mu je značajnu karijeru u osmanskoj finansijskoj upravi. Zbog toga je on bio vrlo dobro upoznat i dobro upućen u osmansku državnu politiku. Najprije je radio kao lični sekretar Lala Mehmed-paše Sokolovića. Kasnije je dobio unaprijeđenje od sultana, pa je bio sandžakbeg Stolnog Biograda (Sekešfehervara). U to je vrijeme napisao ovu svoju knjigu. Prvi dio Pečevijine knjige o istoriji Osmanskog carstva je dijelom utemeljen na radu starijih osmanskih istoričara. Druga knjiga ove istorije predstavlja Pečevijin originalni rad. Pečevija je napisao tu drugu knjigu kao akter istorijskih događaja koje spominje, a dio podataka je prikupio i od svjedoka. Djelo mu je veoma važno, jer je on stvari razumijevao kao osoba dobro upućena u tadašnju osmansku politiku. Pečevija se u pisanju svog rada obilato koristio i djelima tadašnjih zapadnih istoričara, a u svom radu se bavio i pitanjima osmanske svakodnevice. On je u svojoj knjizi opisao period velike ekonomske krize koja je u njegovo vrijeme zahvatila Osmansko carstvo i koja se reflektirala na sve sfere života u njemu. Ta je kriza, u stvari, započela kao monetarna, što je produciralo pad vrijednosti akče, osmanskog novca. Slično kao i putopisac Evlija Čelebija, koji je inače bio njegov savremenik, Pečevija je u svom djelu jezik Bošnjaka nazvao bosanskim. Da napomenem, u doba kada je Pečevija živio i radio u Pečuhu u ovom gradu su Bošnjaci predstavljali većinsko stanovništvo, a slična je situacija bila i u prijestolnici Budimu, kao i u većini većih gradova u tadašnjoj osmanskoj Ugarskoj. Pečevijinu knjigu sa osmansko-turskog jezika na bosanski jezik preveo je profesor iz Sarajeva Fehim Nametak.
Istaknuti članovi Pečevijine porodice u osmanskoj vlasti:
Prvi je Gazi Ferhat-paša Sokolović, koji je bio Pečevijin daidža. On je bio kliški sandžabeg od 1566. do 1574. godine. Ostao je poznat kao prvi bosanski beglerbeg i utemeljitelj džamije Ferhadije u Banjoj Luci. Godine 1588. imenovan je za budimskog beglerbega. Ubijen je u Budimu. Drugi je njegov rođak Lala Mehmed-paša Sokolović. On je bio brat glasovitog Mustafa-paše, budimskog vezira, a amidžić velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića Visokog. Obrazovao se na osmanskom dvoru. Godine 1566. je bio imenovan pod Sigetom bosanskim namjesnikom, odakle je pozvan 1574. godine u Istanbul da bude odgajatelj nekom osmanskom princu. Po tom zvanju on je dobio nadimak Lala.
(nastaviće se)