Piše: Saud Grabčanović
Naseljavanje Bijeljine i Semberije u toku austrijske okupacije 1718/1737.
U jesen 1718. godine izvršeno je službeno razgraničenje dva carstva, u kojem je sa austrijske strane učestvovao baron Petraš, koji je vodio operacije napada na grad Bijeljinu u avgustu 1717. godine ,u kojima je grad bio potpuno uništen, a veliki dio njegovog stanovništva brutalno pobijen. Nakon razgraničenja između dvije carevine, austrijske su trupe zaposjele razrušenu i potpuno praznu Bijeljinu. Tada oni u Bijeljini grade svoju vojničku postaju i čardake u koje smještaju pogranične trupe. Ostatke Atik džamije su katolički svećenici nakon zaposjedanja grada u jesen 1718. pretvorili u katoličku crkvu za potrebe austrijskih vojnika. U jednom austrijskom dokumentu iz 1725. godine navodi se da je prije rata Bijeljina bila znamenito mjesto, napredno i bogato, a da se sada na području grada vide samo ruševine na sve strane, oštećena džamija i hamam, kao i ruševine nekadašnjih prostranih i lijepih begovskih kula te ostaci turskih grobalja. Austrijanci su grad Bijeljinu djelimično obnovili i naselili ga novim stanovnicima tek 1725. godine. Tada su u razrušeni i pusti grad naselili Srbe, svoje graničare, uskoke i šajkaše sa njihovim porodicama. U Bijeljinu je tada naseljeno 55 porodica srpskih graničara, 23 porodice starih uskoka i 7 porodica novih uskoka. Grad je u narednih 19 godina bio dijelom Habzburške monarhije. Bijeljina je dobila sasvim drugačiji izgled i potpuno drugo stanovništvo. Između 1718. i 1725. godine ukupno je bilo naseljeno u Bijeljinu oko 70 porodica srpskih uskoka i graničara. Ti novi naseljenici su u to vrijeme podigli prvu pravoslavnu crkvu u dotadašnjoj istoriji grada Bijeljine. Ta je crkvica bila izgrađena od pletera oblijepljenog blatom i oprilike se nalazila na mjestu današnje Robne kuće. O ovome postoje zapisi u dokumentima Mitropolije beogradske iz 1735. godine.
Većeg napretka grada Bijeljine u to vrijeme nije bilo, jer je grad sada služio samo kao posljednja odbrambena crta na austrijsko-turskoj granici i kao baza za buduće vojničke pohode u novim ratovima protiv Turaka, koje su Habzburzi planirali u budućnosti. U jednom austrijskom dokumentu iz tog vremena spominju se i neka sela u Semberiji koja su i danas poznata pod tim imenima. Za selo Obarsku se kaže da je “pust kraj”, ali su zato sela Patkovača i Brodac naseljena. Isti dokumenat spominje Kuzovrat i selište Kosovac. Dalje u njemu stoji da je” prostor od Drine do Obarske i Dvora (Dvorova) naseljen uskocima i graničarima koji su svi šizmatici” (pravoslavci). ( Ibid 381) Oko 1735. godine pominje se „varoš“ Brodac sa 72 kuće i crkvom od hrastovih daska i „varoš“ Belina sa 70 domova i crkvom od „plota“ oblijepljenog zemljom, te selo Dvorovi sa 21 domom i selo Batković sa 13 domova (D. Ruvarac Nav, delo 157,203).
Rat iz 1737/1739. godine, poraz Austrije i Beogradski mir
Požarevački mir između poraženog Osmanskog carstva i pobjednika- Habzburške monarhije bio je potpisan na dvadeset godina. Međutim Habzburzi nisu mogli čekati dvadeset godina da bi zadali „završni“ udarac Osmanskom carstvu u svom planu zaposjedanja ostatka Osmanskog Carstva u Evropi („Drang nach Osten“ – prodor na istok). Austrijski car Karlo VI objavio je rat Osmanlijama i poslao svoje trupe pod komandom princa Josepha Hildburghausena na Bosnu 1737. godine da je zauzme. Uslijedio je novi krvavi rat u kojem se sreća osmijehnula Osmanskom carstvu. Austrija je 14. jula 1737. godine napala na Bosnu velikim snagama iz četiri pravca, koristeći odsustvo bosanske vojske, koja je bila angažovana u tursko-ruskom ratu. To su bili pravci: prema Banjoj Luci (kod Gradiške), prema Zvorniku (od Bijeljine), prema Bužimu i prema Staroj Ostrovici. Austrijanci su najprije napali na grad Zvornik i pokušali da osvoje ključnu tvrđavu u tom gradu. Međutim, pod Zvornikom su Austrijanci doživjeli težak poraz, pa su se povukli prema Bijeljini koju su držali od ranije. U kontranapadu bošnjačke vojske pod komandom slavnog gazi Mehmed-bega (paše) Fidahića, zvorničkog kapetana, a na čijem je čelu stajao Sadik-aga, janjičarski bimbaša, krajem jula 1737. godine Bijeljina je bila oslobođena od višegodišnje Habzburške okupacije. Nakon ovih pobjeda Bošnjaci su protiv Austrijanaca vodili još nekoliko bitaka i sve ih dobili. Bile su to bitke kod Stare Ostrovice, Bihaća, Cetina i Bužima. Ključna, poslednja i odlučujuća bitka ovog rata u Bosni odigrala se kod Banje Luke 4. avgusta 1737. Godine, kada je bošnjačka vojska, predvođena sbosanskim vezirom Ali-pašom Hećimovićem i gazi Mehmed-begom Fidahićem, do nogu potukla Astrijance koji su opsjedali taj grad i protjerali ih preko Save. Ovaj rat je završen 1739. godine bitkom kod Grocke (Hisardžika) i velikom pobjedom Osmanskog carstva. Nakon poraza Habzburške monarhije potpisan je novi mir u Beogradu. „Beogradskim mirom“ iz 1739. godine Osmansko carstvo je povratilo pod svoju vlast sve svoje posjede koje je izgubilo 1718. Godine, a time i Bijeljinu i Semberiju. U toku i na kraju ovog rata uslijedio je novi egzodus stanovništva, habzburških naseljenika iz Semberije preko Save u Austriju. Tako su Semberija i Bijeljina nakon ovog egzodusa ponovno ostali potpuno pusti! Preživjeli srpski uskoci i šajkaši su pobjegli sa svojim porodicama preko Save u Srem, gdje su se naselili u selima Kuzminu i Bosutu. U selo Kuzmin su se tada iz Broca doselile porodice: Komendat i Stanković, a u manastir Šišatovac su došli iz istog sela Miško Teodorović i Pavle Vojnović. (Radojčić, Istorija Kuzmina) Osmanska vlast je nakon ovog rata i velike pobjede izvršila novu kolonizaciju-naseljavanje skoro potpuno novog stanovništva, kako bošnjačkog u Bijeljinu i Janju, tako i srpskog seoskog stanovništva u okolinu grada na prostore Orlovog polja i Balatuna, koji se od tog vremena počinju postepeno nazivati svojim novim zajedničkim imenom „Semberija“. U naseljavanju seoskog stanovništva u opustjelu Semberiju glavnu ulogu su igrali novi bijeljinski begovi koje je sultan za njihove zasluge u ratu nagradio velikim zemljišnim posjedima u okolini Bijeljine.
(Nastaviće se)