Piše: Saud Grabčanović
Epilog osmanskog poraza pod Bečom, novi bojevi, početak Velikog rata
Tako se ogromna turska sila, koja je bila stacionirana u opsadi Beča, za svega nekoliko sati raspala pred brojčano daleko slabijim neprijateljem. Pod zidinama Beča ostalo je preko 10.000 poginulih Turaka, neprocjenjivi plijen u oružju i vojnoj opremi, ogromna količina hrane, raznih živežnih nmirnica i kafe u vrećama. Pod zidinama grada je ostao netaknuti ogromni i raskošni šator Velikog vezira Kara Mustafe. U šatoru ovog ekscentričnog paše pronađen je jedan živi afrički noj, kojeg je on vodio sa sobom u ratove kao svoju maskotu! (Poujoulat, 153—154; Richard F. Kreutel, Kora Mustafa vor Wien, dritte Auflage 1966, p. 110.) Nakon bitke je kralj Jan Sobjeski poslao papi u Rim, kao trofej posebne vrijednosti, a u znak pokornosti, odanosti i poštovanja, jednu veliku tursku zastavu sa riječima u pratećem pismu kojima je htio podsjetiti na velikog Gaja Julija Cezara : „Dođoh, vidjeh a Gospod pobijedi“, „Veni, Vidi et Deus Vici” ( Poujoulat,154). Već 18. septembra započela je potjera pobjedničke vojske za osmanskom vojskom u povlačenju. Turci su dostignuti kod Parkanisa. Sobjeski i Lorenski su kod tog mjesta 9. oktobra izvojevali novu pobjedu, koja je stajala Turke novih 10.000 poginulih i 1200 zarobljenih, među njima su bila šestorica osmanskih paša. Dana 20. oktobra Turci gube veoma važni i dobro čuvani Gran. U bitci kod Ostrogona se samo lijevo krilo osmanske vojske, koje su najvećim dijelom sačinjavali Bošnjaci, dobro držalo i uspješno pariralo neprijatelju. Prilikom borbe 5. septembra kod Ostrogona osmanska vojska se pod udarima poljskih husara počela povlačiti. Međutim, bosanska vojska je u toj borbi ostala na visini zadatka, pa su u naletu bosanskih spahija Poljaci bili potpuno razbijeni. Bošnjaci su taj dan uspjeli likvidirati oko 2.000 poljskih vojnika. Na trenutak se činilo da će, zahvaljujući bošnjačkim vitezovima, Osmanlije pobijediti, jer su se Poljaci u rasulu povukli. Međutim, dva dana kasnije poljski kralj Sobjeski je krenuo u novi napad, sada sa čak 50.000 poljskih i habzburških vojnika i kod Ostrogona se odigrala nova bitka. Bošnjaci su i u ovoj bitci čuvali lijevo krilo osmanske vojske, te su opet odgovorili zadatku, ali pošto je neprijatelj bio daleko brojniji, Bošnjaci su na kraju bili savladani zajedno sa ostatkom osmanske vojske. Kako su se u toj bitci Bošnjaci borili danas nam nedvojbeno govori podatak da je na bojnom polju kod Ostrogona palo čak 7.000 bošnjačkih šehida! U bitci kod Ostrogona je poginuo i bosanski beglerbeg Hizir-paša. Po Redlichu (335) opsada tvrđave Ostrogona (Grana) preduzeta je 22-og, a tvrđava se predala 27. oktobra, uz slobodan izlaz posade koja je brojala 4 do 6000 ljudi. Ovom pobjedom Austrijanaca praktično je bilo završeno ratovanje 1683. godine. Na drugoj strani se veliki vezir Kara Mustafa-paša donekle organizovano odupirao napadačima sve do 11. novembra, kada je ponovo doživio težak poraz i bio prisiljen na bijeg. Zaustavio se tek u Beogradu, »a poljski kralj se povratio u svoju zemlju ovjenčan „neumrlom slavom“. (Dr Milan Prelog, Povijest Bosne u doba osmanske vlade, I dio (1463—1739), Sarajevo, (1910), str. 103.). Mehmed IV je, uprkos strašnom porazu svoje vojske, i dalje imao veliko povjerenje u Kara Mustafu. Čak mu je po silahdaru Šahin Mustafa-agi poslao vlastoručno pismo, kaftan i mač. Međutim, poslije smrti mudre i energične carice-majke Turhan, „najvećeg stupa Carevine“, sultan, koji je ostao bez najvjernijeg i najrazboritijeg prijatelja i savjetnika, mijenja svoj odnos prema Kara Mustafa-paši. Neprijatelji Velikog vezira, među kojima su se isticali kizlaraga Jusuf i Bošnjak Sari Sulejman, kod sultana poveli su veliku kampanju protiv njega. Rezultat nije izostao. Ubrzo je izdejstvovan carski ferman o smaknuću Velikog vezira, koji je označen kao glavni krivac za poraz pod Bečom. Sultan je preko beogradskog paše saznao da se Kara Mustafa krije u Beogradu, pa je paši naredio da mu pošalje njegovu glavu. Specijalno upućeni Portini pouzdanici izvršili su ovu sultanovu odluku 25. decembra 1683. godine u Beogradu, a njegova je glava poslana sultanu Mehmedu IV u Istanbul. Tako je završio najnesposobniji, najlakomisleniji i najraskošniji Veliki vezir Osmanske carevine. Sljedeće 1684. godine je pod ingerencijom pape, svetog Inocenta XI (Benedetta Odescalchija), stvorena kršćanska vojna koalicija za borbu protiv Turaka „Sveta Liga“. U nju su ušli: Sveto rimsko – njemačko carstvo (Habzburška monarhija), Poljsko – litvanska unija i Mletačka presvijetla republika, a kasnije i Carska Rusija (tada je nazivana Moskovsko carstvo), Brandenburg, Bavarska i još neke njemačke države. U krstaški pohod protiv islama i Turaka su pozvani i svi ostali evropski kršćani: Njemci, Englezi, Francuzi, Škoti… Članice Sv. lige su uporno potiskivale Turke, nizale uspjehe. One su odlučile da Osmansku carevinu napadnu iz četiri pravca: Austrija kroz Ugarsku i Hrvatsku, Poljska kroz Podoliju i Moldaviju, a Mletačka Republika kroz Dalmaciju i Peloponez. To su bili novi krstaši. Koalicijom u srednjoj Evropi su komandovali herceg Karl von Lotharingen, markgraf Ludvig Badenski ( Ludwig Wilhelm von Baden-Baden) i bavarski izborni knez Maksimilijan II Emanuel. U poslednjoj fazi ovog velikog rata, koji je neprekidno trajao 16 godina, armijom je komandovao princ Eugen Savojski. Poslednja faza tog rata je bila obilježena velikom slabošću i brojnim porazima Osmanskog carstva, te pohodima, velikim ratnim pobjedama i osvajanjima fatalnog princa Eugena Savojskoga. Turci su protiv njega gubili bitku za bitkom. Savojski je nakon velike pobjede nad Turcima u ključnoj bitci kod Sente 1697.g odine izvršio prodor kroz Bosnu stigavši sve do Sarajeva, koje je spalio.Veliko Osmansko carstvo se pod udarima ove moćne armije odjednom našlo u poziciji totalne propasti. Turcima je zaprijetio gubitak svih teritorija osvojenih u Evropi, pa čak i mogući gubitak Istanbula! Osmanlije za kratko vrijeme gube sve svoje srednjo-evropske posjede a najteži je bio gubitak Budima i Ugarske. Austrijanci na kraju osvajaju skoro kompletnu Slavoniju i stižu na granice za rat nespremne Bosne. Na drugoj strani, austrougarske trupe sa trupama Svete lige uspjevaju zauzeti Beograd i izvršiti prodor kroz cijelu Srbiju i preko Kosova ući u Makedoniju. General Pikolomini je stigao do Skoplja, koje je osvojio i spalio.Veliko Carstvo je bilo na izdisaju, u tim najtežim trenutcima Osmanlije su od potpune propasti spasili Bošnjaci, njihovi najvjerniji saveznici u Evropi, koji su u Bosni uspjeli da zaustave napredovanje moćnih kršćanskih armija. U kontraudaru osmanskih trupa kršćanske su se vojske morale povući iz dubine Osmanskog carstva, pa su se ratne operacije prenijele na Srem, Bačku, Banat i Erdelj, gdje su se odigrale mnoge velike bitke, kao što je bila bitka kod Slankamena i na kraju bitka kod Sente, koja je odlučila pobjednika u ratu. Nakon bitke kod Sente u jesen 1697. godine princ Eugen Savojski je izvršio prodor u Bosnu stigavši do Sarajeva. Taj rat, koji je trajao 16. Godina, praktično je slomio kičmu Carstva, iscrpio je sve raspoložive resurse, srušio ekonomiju Carstva, izazvao velika razaranja, proizveo veliko i naglo siromašenje, kako feudalne gospode tako i običnog puka, izazvao veliku glad, patnje i preseljavanja stanovništva. Pratile su ga i velike epidemije strašnih zaraznih bolesti koje su desetkovale borce i stanovništvo, posebno kuge -„crne smrti“. Taj je rat ostavio teške posljedice po stabilnost osmanske države i sistema na duže staze. Raspad države i slabljenje čvrstine osmanskog sistema izazvali su sukobe i previranja unutar samoga Osmanskoga carstva. U tom se periodu dešavaju stvari koje su ranije bile nezamislive. Dolazi do pobuna janjičara, smjena sultana, te unutrašnjih sukoba turske feudalne vlastele i pobuna širom Carstva. Ovaj je proces neminovno doveo do slabljenja centralne vlasti osmanske dinastije i samoga sultana, i do jačanja vlasti lokalnih feudalnih gospodara najviše u perifernim dijelovima Osmanskog carstva. Ovaj strašni rat se konačno završio potpisivanjem mira u Semskim Karlovcima 1699. godine i veoma velikim proširenjem granica Habzburške monarhije na dotadašnje teritorije Osmanskog carstva. Osmansko carstvo se nikada više nije oporavilo od ovog katastrofalnog poraza. Velikih turskih osvajanja i napada na okolne zemlje više nije bilo. Osmanlije su prešle u totalnu defanzivu i odbranu „golog“ života, što je rezultiralo velikim nazadovanjem njihove države… Osmanski poraz pod Bečom je imao katastrofalne i nesagledive posljedice po do tada jedno od najmoćnijih carstava na svijetu. Bitka za deblokadu Beča je predstavljala veliku prekretnicu u istoriji kršćanske Evrope. Osmansko carstvo je nakon ovog poraza i Velikog bečkog rata potpuno izgubilo svoju snagu i moć. Na drugoj strani, jedna do tada drugorazredna država koja je bila u defanzivi, Habzburška monarhija, iz ovog rata je izvukla ogromnu korist. Za samo desetak godina Habzburška monarhija je na uštrb Osmanskog carstva višestruko uvećala svoju površinu i od jedne do tada male države postala je jedna od najmoćnijih i najbogatijih država na svijetu!
