Osman-pašino porijeklo i porodično stablo
Dolazak Osmana pazvandžije u Donju Tuzlu i život u njoj.
Prema osmanskim dokumentima i francuskom poslaniku Merijažu koji je boravio u Vidinu početkom 19. vijeka, kako smo i mi naveli, pradjed Osman-paše Pazvanoglua se zvao Osman, djed Ibrahim, a otac Omer. Osmanov djed Ibrahim, kao i otac Omer, rođeni su u gradu Donjoj Tuzli u Bosanskom ejaletu. Njegov pradjed Osman se doselio u taj grad negdje pred kraj 17. vijeka. On je porijeklom bio krimski Tatar, a u Donju Tuzlu je došao kao vojnik. Krimski Kanat iz kojeg je Osman došao bio je u ta vremena saveznik Osmanskog carstva, pa su tatarske vojne jedinice učestvovale zajedno sa osmanskim trupama u borbama protiv Austrijanca i njihovih saveznika. Kasaba Donja Tuzla se u doba austro-turskih ratova nalazila na veoma važnom mjestu za odbranu teško poraženog i oslabljenog Osmanskog carstva i njegovog Bosanskog ejaleta od upada austrijskih trupa. Zbog ovoga su u kasabi Donjoj Tuzli 1688. godine osmanske vlasti po naređenju sultana Sulejmana II izgradile palanku sa kamenom tvrđavom u sredini. Tada su bili izgrađeni stražarski i utvrdni objekti i u drugim važnim mjestima za odbranu tuzlanske nahije i donjotuzlanske kasabe.( Mühimme defter br. 105). Kamena tvrđava, sa u sredini prepoznatljivom „Dizdar kulom“ i satom „ala turko“, nalazila se u centru današnje Tuzle, tačno na današnjem glavnom gradskom Trgu slobode. Ta tvrđava je služila za smještaj osmanske vojske i administracije, a bila je veličine kao današnji gradski trg. Imala je pravougaonu osnovu sa kulama na četiri ćoška, a imala je i dvije ulazne kapije. Ta tvrđava je bila sjedište Tuzlanske kapetanije i tu je bila kasarna osmanskih vojnika – janjičara i njoj su se nalazila i skladišta oružja i hrane, kao i barutana. Svojim izgledom je podsjećala na zamak. Ovu tvrđavu su srušili Austrugari nakon okupacije 1878. godine.
Osim ove tvrđave, oko centralne gradske jezgre kasabe Donja Tuzla i čaršije sa solnim trgom, bila je izgrađena palanka, drvena palisada kružnog oblika sa vanjskim šarampovom u koji je bila navedena voda iz rijeke Jale. Kasnije je ova drvena palisada zamijenjena kamenim zidom. Ova vanjska, veća gradska utvrda je u zidinama imala četiri kapije : Staru, Jalsku, Džindićku i Poljsku ( današnja „Kapija“) koje su se noću zatvarale. I ovu utvrdu su srušili Austrougari nakon okupacije. Pradjed Osman-paše Pazvanoglua, koji se zvao kao i on – Osman, u Donjoj Tuzli je najprije služio kao vojnik u centalnoj tvrđavi, a nešto kasnije je bio postavljen za gradskog pasvandžiju.To je u ta vremena bila veoma važna državna služba vezana za javnu bezbjednost i sigurnost u naseljenim mjestima koje imaju tvrđavu i čaršiju. Pazvan je bio naoružani noćni čuvar (noćobdija) grada i gradske čaršije, a ovaj turski naziv dolazi od persijske riječi „pasban“. Naš narod u ta vremena je ove ljude nazivao „pasvandžije“. Pazvan je predstavljao neku vrstu noćnog gradskog policajca ili onovremenog „sekuriti“ službenika i dežurnog vatrogasca. Njegova je dužnost bila da pred noć uz lupanje doboša zaključava gradske kapije i da naoružan cijelu noć sa svojim pomoćnicima dežura i čuva grad i čaršiju od provalnika i hajduka, kao i da upozorava građanstvo na opasnosti, te da pazi da u gradu po noći ne bi došlo do požara. Ujutro bi Pazvan uz lupanje bubnja ponovo otključavao gradske kapije i otvarao ih za nesmetan protok ljudi i robe u grad. Preko dana za bezbjednost u gradu se starala druga služba, koju su predstavljali sejmeni, posebna vojna jedinica potekla iz janjičara i koja se može uporediti sa današnjom žandarmerijom.
U Donjoj Tuzli se Osman Pazvandžija oženio Bošnjakinjom (ime nepoznato) i sa njom je imao brojno potomstvo. Osmanova djeca su prema poslu kojim se on bavio nazvana Pazvanovi sinovi ili turski : Pazvan-oglu ( sin noćnog čuvara ). Ovaj nadimak Osmanovih sinova je kasnije postao njihovo porodično prezime, koje su nosili svi njegovi potomci, a među njima i najslavniji njegov potomak i imenjak, inače njegov praunuk, Osman-paša Pazvanoglu. U Bugarskoj se naziv „pazvan“ izgovara kao „pazvant“ što na bugarskom znači „pozivač“. Prema turskim izvorima Osman je bio omiljen čovijek u cijelom gradu, a bio je veoma veliki prijatelj sa katolicima u gradu. U to vrijeme su u Tuzli i cijeloj tuzlanskoj nahiji od kršćanskog stanovništva živjeli isključivo katolici, dok pravoslavaca uopšte nije bilo! Pravoslavno stanovništvo se u okolinu grada doselilo tek nakon Beogradskog mira 1739. godine. Turski izvori dalje navode da je Osman znao ići na ponoćke u katoličku crkvu u Donjoj Tuzli. Turski istoričari ovo tumače kao nekakvo Osmanovo „šurovanje“ sa ćafirima. Ja mislim da su te procjene pogrešne i da je on to činio u znak poštovanja prema komšijama, u skladu sa starom tradicijom bošnjačke tolerantnosti. U Donjoj Tuzli Osmanu se rodio i sin Ibrahim, koji je tu i odrastao. Ibrahim je bio veoma lijep i pametan mladić, koji je uz to bio i ludo hrabar i bio veoma vješt u jahanju konja i rukovanju sabljom, pa je vremenom izrastao u velikog ratnika i gaziju. Učestvovao je u više ratova koje je tada vodilo Osmansko carstvo protiv Austrije, Venecije i Rusije, u kojima se istakao velikom hrabrošću.
Zahvaljujući tome stekao je veliki ugled u osmanskom drušvu i titulu age. Zbog velikih zasluga u venecijansko-rusko-austro-turskom ratu koji je vođen od 1735. do 1739. godine, a posebno zbog uloge koju je imao u čuvenom Banjalučkom boju 4. avgusta 1737. godine, Ibrahim-aga, sin Osmana, donjotuzlanskog pazvandžije, dobio je kao nagradu od sultana timar sa dva sela raje u okolini grada Vidina. Pored ovoga, on je od sultana dobio i posjed kod grada Burse u Maloj Aziji. Mogao je birati gdje će dalje nastaviti da živi u izobilju! Pošto je grad Vidin bio puno bliži njegovoj rodnoj Donjoj Tuzli, Ibrahim je odlučio da se tu preseli. A šta se dešavalo u životu rodonačelnika porodice Pazvanoglu – pazvana Osmana, govore nam osmanske hronike. Osman je početkom 18.vijeka krenuo na hadž u Meku i na tom putu je bio ubijen od strane hajduka negdje u blizini Prištine.
(Nastaviće se)
Piše : Saud Grabčanović