Piše: Saud Grabčanović
Sigurnosno stanje u Bosanskom Ejaletu i Bijeljini nakon sklapanja mira
Karlovačkim mirom nova granica između Osmanskog carstva i Habzburške monarhije postala je rijeka Sava. Bijeljina je tako od nekadašnjeg grada u sigurnoj pozadini postala pogranični grad posrnulog Osmanskog carstva. U periodu koji je nastupio iza Karlovačkog mira, Osmanlije ubrzano reorganiziraju odbranu novih granica carstva. Uvode se nove pogranične kapetanije. U Bosanskom ejaletu se obnavljaju i dodatno utvrđuju postojeće tvrđave, a grade se nove utvrde i vojne fortifikacije. U to vrijeme, po naredbi sultana Mustafe II, dodatno se utvrđuju i novim topovima naoružavaju gradovi-tvrđave u blizini Bijeljine : Teočak i Zvornik. Nakon Karlovačkog mira turski sultan je reformisao svoju armiju. Uveo je novu podjelu i ustroj u odbrambene strukture u Bosanskom ejaletu i povećao broj kapetanija na granicama prema Austriji. U svakoj kapetaniji nalazio se najmanje jedan grad i jedna kula, a ponekad i pokoji utvrđeni čardak. Glavni posao svih tih kapetanija je bio danonoćno nadzirati i čuvati granicu od neprijatelja, a puteve od hajduka i razbojnika. Ovom sultanovom naredbom oko kasabe Bijeljine je izgrađen šarampov kao fortifikacijski objekat koji je trebao zaštititi naselje od budućih austrijskih napada, pošto je Bijeljina postala pogranično naselje.
2) Austrijsko-turski rat 1716-1718.
Osmansko carstvo je nakon Karlovačkog mira i 1699. godine neobjašnjivo čekalo i propuštalo veoma povoljne prilike da uzvrati Habzurškoj monarhiji za brojne ratne poraze. Habsburška Monarhija je od 1701. do 1714. bila uvučena u rat za španjolsko naslijeđe, u kojem je ratovala sa Francuzima, pa je većina njihovih trupa tada bila daleko od granica sa Osmanskim carstvom. Tadašnji osmanski sultani Mustafa II i njegov nasljednik Ahmed III su te međusobne kršćanske ratove samo statično posmatrali znajući za njih, ali ne koristeći ukazanu priliku. Razlog ovome su bile i velike unutarašnje poteškoće u carstvu izazvane ranijim 16. godišnjim ratom koji je opustošio carstvo i izazvao velika razaranja, epidemije zaraznih bolesti, te glad i bijedu kod većine stanovništva. U Osmanskom carstvu su vladale česte pobune i teška ekonomska kriza, što je osmanskog sultana sputavalo da vodi veće ratove. U to vrijeme je Osmansko carstvo bilo preokupirano i ratom protiv carske Rusije. Velika pobjeda osmanske vojske na rijeci Prutu 1711. god. nad ruskom vojskom, koju je predvodio ruski car Petar Veliki , podigla je Turcima moral i dala im nadu da bi se moglo vratiti ono što je izgubljeno Velikim bečkim ratom i Karlovačkim mirom. Poslije dužeg mirnog promatranja i iščekivanja raspleta međukršćanskih ratova u Evropi, sultan Ahmed III je odlučio napasti na najslabiju i teško poraženu stranu u tom ratu, Mletačku republiku. Turci su računali na iscrpljenost Venecije u ratu, kao i na iscrpljenost njezinih saveznika. Odmah poslije završetka rata za španjolsko naslijeđe Osmanlije su otpočele ratne pripreme protiv Venecije, najslabije članice “Svete lige”. Pronađen je beznačajan povod za objavu rata (odbijanje izručenja Crnogoraca koji su nakon poraza od Osmanlija izbjegli u Veneciju). Veliki vezir Damat Ali-paša poveo je vojsku protiv Venecije, te im u Grčkoj oduzeo Peloponez i Krit. Austrija se morala umiješati u ovaj rat, jer je ovaj Veliki vezir planirao povesti rat i protiv nje, kako bi ponovo osvojio Ugarsku. Zbog toga je i Habzburška monarhija sljedeće godine ušla u taj rat. Za ulazak u rat Austriji je pogodovala i smrt francuskog kralja Luja XIV, njihovog najopasnijeg suparnika, što je zaustavilo rat za španjolsko naslijeđe. Ne samo zbog slave i časti, nego i zbog vlastititih interesa, Habsburška monarhija je 13. aprila 1716. godine obnovila savez s Venecijom, koja je već tada bila u ratu sa Osmanskim carstvom. Pošto je Habzburška monarhija ušla u savez sa Mletačkom republikom, 1. juna 1716. Godine, Osmansko carstvo joj je objavilo rat. Sukob između Osmanlija i Habsburgovaca, čijom je vojskom do dolaska princa Eugena u Srem zapovijedao general Lefelholc, započeo je zauzimanjem Mitrovice (u osmanskom dijelu Srijema). Princ Eugen Savojski je skupio dobro uvježbanu i naoružanu vojsku s kojom je planirao prodor prema Beogradu, Banatu, Srbiji i Bosni. Bitka kod Petrovaradina 1716.godine, te opsada i osvajanje Temišvara i Beograda 1717. bili su ključni događaji koji su riješili sudbinu ovog rata. Nedugo nakon početka sukoba u Sremu koaliciji Venecije i Austrije priključila se i Rusija. Tako je nakon nepunih sedamnaest godina od potpisivanja Karlovačkog mira došlo do novog rata koji su protiv Osmanskog carstava sada vodile udružene evropske kršćanske velesile : Habzburška monarhija (Austrija), Ruska carevina i Mletačka republika (Venecija). Ovaj novi rat je bio kratak i trajao je dvije godine, od 1716. do 1718. Godine. Austrijskim trupama u ovom ratu je kao glavni komandant komandovao najveći austrijski vojskovođa svih vremena – princ Eugen Savojski. Ovaj je čovjek predstavljao istinskog ratnog genija i bio je nerješiva enigma za osmanske vojne stratege i komandante. Austrijanci su u prvoj godini rata ratovali sa osmanskim trupama na teritoriji današnje Vojvodine. Osmanlije su namjeravale zauzeti grad Petrovaradin, dobro utvrđenu i strateški vrlo važnu Habzburšku utvrdu. U junu 1716. godine Veliki vezir Damat Ali-paša je preko Save i Dunava poveo veliku osmansku vojsku od 200 hiljada ljudi. Namjera mu je bila zauzeti Petrovaradin, a zatim krenuti ka Ugarskoj i Budimu.Veliki vezir nije bio omiljen među svojim vojnicima i oficirima jer je bio slavoljubiv i jako strog, a imao je visoko mišljenje o sebi. Turci su se zaustavili nekoliko kilometara od Petrovaradina. Bitka nije dobro počela za Austrijance. Njihova prethodnica pod vodstvom grofa Palfija je napadnuta. Austrijanci su izgubili 700 ljudi, među njima je bio i grof Breuner, koji je zarobljen. U Eugenovom logoru zavladalo je loše raspoloženje. Generali su imali slabu nadu, jer je sultanova vojska višestruko brojčano nadmašivala carsku. Eugen je zapovijedao vojskom od oko 70 hiljada ljudi. Čak se u glavnom štabu austrijske vojske razmišljalo i o povlačenju, ali je nasuprot tome genijalni strateg princ Eugen naredio svojoj vojsci da ide u napad. Napad je počeo 5. avgusta , kad su sve carske jedinice bile prešle Dunav. Princ Eugen je bio u sredini s pješadijom. Lijevo krilo, na kojem je bila većina konjice, bilo je pod zapovjedništvom Maksa Štarhemberga. Ono je naišlo na veliki otpor janjičara, te im je u pomoć morao pristići grof Palfi i omogućiti povlačenje rezerve. Desno krilo, koje je vodio princ Aleksandar od Vitemberga, ostvarilo je proboj turskih linija na svojoj strani. Princ Eugen je u jednom trenutku bio u opasnosti da bude ubijen, ranjen ili zarobljen, jer je bio u prvim redovima i bodrio svoje vojnike kada su janjičari ugrozili središnje krilo. Osmanski Veliki vezir Damat Ali-paša je za to vrijeme, za razliku od Eugena, bio na sigurnom, u blizini svog šatora. Tek kada je sve bilo izgubljeno, Veliki vezir se zaletio u borbu i bio ranjen. Prilikom povlačenja turske vojske umro je na putu za Beograd. Osmanski Veliki vezir Damad Ali-paša je bio sultanov zet ( Damad znači na turskom : zet osmanske dinastije). On je sahranjen u Beogradu, a njegovo se turbe i danas nalazi na Kalemegdanskoj tvrđavi. Bitka kod Petrovaradina je trajala 5 sati, a skupljanje i podjela plijena od strane austrijskih trupa puno više. Carski vojnici nisu znali što da rade s egzotičnim životinjama poput deva, pa su ih jeftino prodavali. Od plijena je tu bilo još i puno riže, brašna, ječma i kahve. Eugen je sebi uzeo samo vezirov svileni šator. Nakon pobjede nad osmanskim trupama kod Petrovaradina, princ Eugene je sa svojim trupama napao i opsjeo grad Temišvar, veliku tursku utvrdu. Nakon duže opsade, 13. oktobra 1716. godine trupe princa Eugena su zauzele ovaj grad. Padom Temišvara Austrijanci su u potpunosti ovladali cijelim turskim Banatom. Nakon zauzimanja Temišvara, ratne operacije austrijske vojske su bile nešto smanjene i vođene su do kraja te prve godine rata najviše u Srijemu i Transilvaniji, kao i u Dalmaciji i južnoj Hercegovini, gdje su front držali Mlečani. U drugoj godini rata, 1717. godine, princ Eugen Savojski se odlučio da pređe Savu i Dunav i da zauzme Beograd. Planirao je da nakon zauzimanja Beograda napadane i zauzme cijelu Srbiju i po mogućnosti dođe do Makedonije. Pored ovoga, dio tog plana je bilo i zauzimanje dijelova Bosanskog ejaleta, gradova : Zvornika, Doboja, Banje Luke i Bihaća, i na toj liniji napraviti novu vojnu krajinu prema ostatku osmanskih teritorija u Bosni. Princ Eugen je ovim planirao napraviti tampon- zonu između Habzburške monarhije i Osmanskog carstva, isto onako kako je to, nekoliko vijekova ranije, u jesen 1463. godine, napravio najveći ugarski ( mađarski) kralj Matijaš Korvin.
(Nastaviće se)