Piše: Jusuf Trbić
Pred šakom ljudi koji su počeli raditi u “Preporodu” našao se težak zadatak : da pokušaju spašavati zajedničko sjećanje, boreći se istovremeno protiv novog fašizma, protiv terora, protiv zločinaca koji šetaju slobodno gradskim ulicama i kulta zločina koji vlada manjim bosanskim entitetom. Kakve su sve prepreke i problemi bili na tom putu – o tome ne treba ni govoriti. Ali, “Preporod” je brzo uspio u jednom : svratio je pažnju medija i međunarodnih predstavnika na bijeljinski kraj, pogotovo otvorenim i argumentovanim iznošenjem istine o žrtvama velikosrpskog fašističkog pohoda i o stanju u društvu i politici u ovom dijelu Bosne. Uz oba Medžlisa Islamske zajednice, u Bijeljini i Janji, i bijeljinsko Udruženje “Povratak i održivi opstanak”, “Preporod” je krenuo u ponovno osvajanje istorijskog pamćenja Bošnjaka i podizanje zastave istine u vremenu sveopšte laži. Izgledalo je da su se bijeljinski Bošnjaci počeli boriti za svoj zavičaj tek kad su ga izgubili. Ali, za takvu borbu, kako se čini, nikad nije kasno.
Radom do rezultata
Već 2004. godine, nepunu godinu nakon osnivanja, objavljena je prva knjiga. Bila je to knjiga hafiza Abdulaha Budimlije “Moja sjećanja”, čije je objavljivanje pomogao Bijeljinac Jasmin Ahmetović, koji živi u Hrvatskoj. Promocija te knjige u Tuzli okupila je osam stotina posjetilaca, a promocija u Sarajevu, u sali Bošnjačkog instituta, bila je kulturni događaj čak i za glavni grad BiH. Iste te godine pokrenuta je web stranica, počelo je sakupljanje knjiga za biblioteke “Preporoda” u Janji i Bijeljini i formiran fond za stipendiranje đaka i studenata. U saradnji s Univerzitetom u Tuzli upisano je 13 studenata na tuzlanske fakultete, a krajem godine održana je prva javna priredba pod nazivom “ Bijeljina k*o nekad”, u gradskom bioskopu.
Početkom iduće, 2005. godine, “Preporod” je formirao i registrovao Bošnjačko kulturno-umjetničko društvo “Mula Alija Sadiković” u Janji, koje i danas radi vrlo uspješno, okuplja desetine članova i ima niz nastupa kod nas i u inostranstvu. Te godine održana je prvi put komemoracija civilima ubijenim u aprilu 1992. godine, uz jako policijsko obezbjeđenje i veliko interesovanje medija. A već u maju te godine održana je velika priredba pod nazivom “Harmoniko moja”, čiji je snimak stigao u domove mnogih Bijeljinaca širom svijeta. U julu je, nakon dženaze identifikovanim žrtvama iz porodica Sarajlić, Sejmenović i Malagić, u velikoj Sali Doma omladine, u centru grada, održana javna tribina o zločinima, sa velikim brojem učesnika, pred prepunim gledalištem. U Janji je te godine prvi put održana sad već tradicionalna kulturna manifestacija “ Ljetne večeri”, a 24. septembra te godine, na Dan oslobođenja Bijeljine ( u bijeljinskoj opštini se taj praznik tada nije obilježavao), organizovana je najveća kulturna manifestacija Bošnjaka koja se pamti. U tuzlanskom BKC-u, pred više od hiljadu posjetilaca, koji su zakrčili ulaze u salu i sve hodnike, održano je veče pod nazivom “Bijeljina u srcu”. Postavljena je izložba fotografija stare Bijeljine, kao i izložba slika, promovisane su knjiga o zločinima “Gluho doba” i zbirka poezije “Mrakom počinje dan” Jusufa Trbića, izvedena je monodrama “Priča Muzafera Čorbaša”, održana modna revija bosanske nošnje, a zatim i veliki koncert sa mnoštvom poznatih pjevača i muzičara. Promocija tih knjiga održana je i u Bijeljini, u sali Doma omladine, a interesovanje je bilo ogromno. Izložba fotografija stare Bijeljine dr Adija Rifatbegovića postavljena je u bijeljinskoj Galeriji “Milenko Atanacković”.
Sljedeća, 2006. godina, biće zapamćena po izdavanju značajne knjige “Bijeljina i Bijeljinci”, sačinjene od rukopisa hroničara ovoga kraja rahmetli Mustafe Grabčanovića, uz potpunu finansijsku podršku Jasmina Ahmetovića. Nepunu godinu nakon toga štampane su dvije knjige dokumentarne proze “Majstori mraka I i II” Jusufa Trbića, čije su promocije ponovo izazvale ogromnu pažnju. Televizija TK snimila je dokumentarni film o “Majstorima mraka”, koji su doživjeli više veoma posjećenih predstavljanja, pored ostalog i u Zagrebu, a uz to je objavljena i zbirka pjesama istog autora “ Grad ni na nebu ni na zemlji”. Te godine održana je ponovo komemoracija povodom 2.aprila, kao i javna tribina o zločnima nad djecom, u sali Skupštine opštine, u saradnji s Dječijom ambasadom “Međaši”. Otvorene su dvije kancelarije “Preporoda” u Bijeljini i Janji, sa dvije biblioteke, od kojih je ona u Janji posebno značajna. U 2008. godini, pored uobičajene javne tribine povodom 2. aprila, televizijski gledaoci su mogli da vide i TV duel Jusufa Trbića i vojvode Mirka Blagojevića, koji je izazvao neviđeno interesovanje, doživio je više repriza i već godinama se nalazi na internet-portalima. Te godine štampana je knjiga Asima Osmanbašića “Povratak u Janju” i postavljena izložna fotografija “Stara Janja”, a krajem septembra održana je javna priredba povodom petogodišnjice rada bijeljinskog “Preporoda”, u velikoj sali BKC-a u Tuzli.
Naredne, 2009. godine, objavljene su dvije knjige : antologija bošnjačkog pjesništva Bijeljine i Janje “Semberija u stihu i srcu” i roman Zlatka Dukića “Izjava”, a “Ljetne večeri” su održane u renoviranom objektu Doma kulture u Janji, gdje je i biblioteka “Preporoda” dobila svoje prostorije.
Mnogo, i više od toga
I tako je, iz godine u godinu, BZK “Preporod” Bijeljina-Janja radio ono što vijekovima niko od Bošnjaka nije. Do kraja 2015. godine objavljeni su i romani “Legenda o Bijeloj džamiji” Jusufa Trbića i “Lovac na štakore” Zlatka Dukića, i knjige Asima Osmanbašića “Porodice u Janji”, u dva toma, i “Janja – fotomonografija” istog autora, kao i knjige Jusufa Trbića “Tamni gosti”( poezija) i “Istine i laži”, a zatim i obimni zbornik “Semberija kroz vijekove”, sačinjen od radova niza istoričara koji su učestvovali na naučnom skupu o kulturnoj baštini Semberije, u organizaciji “Preporoda”, prvom takve vrste u ovom kraju. Štampana je i knjiga “Dnevnik posrtanja” Jusufa Trbića i drugo izdanje romana “Legenda o Bijeloj džamiji”, uz niz drugih aktivnosti. Ako se uzme u obzir da “Preporod” radi u teškim uslovima, da se sve radi volonterski i uz vrlo mali broj ljudi, mora se reći da je urađeno mnogo, pa i više od toga. I da je sve to za Bijeljinu, a pogotovo za Bošnjake, od izuzetne važnosti. Tome svakako treba dodati i web stranicu www.preporodbn.com, koja svakodnevno objavljuje nove tekstove.
U godinama nakon rata protiv Bosne činilo se da izlaza nema, jer, nakon što vijekovima ništa nisu zapisali o sebi, došao je uragan velikosrpskog pohoda, koji je Bošnjake potpuno eliminisao s ovih prostora i izbrisao njihovu kulturu i istoriju. Učinilo se tada da njih ovdje nikada nije ni bilo. A onda je ipak krenuo povratak, iz pepela su se ponovo izdigle džamije, a “Preporod” je počeo sakupljati ostatke sjećanja i bilježiti istinu za buduća pokoljenja. Sve što je učinjeno, svaka objavljena stranica, biće jednoga dana zalog postojanja Bošnjaka pod ovim nebom.
I tekstovi koji su pred vama dio su te borbe koja traje, i, nadamo se, trajaće još dugo.