Nema tog stanovnika semberskog i majevičkog kraja koji ne zna priču o vozu “Ćiri”. Istina, manje je onih koji ga stvarno pamte i koji su imali to zadovoljstvo putovati u njemu, a više onih koji su priče o “Ćiri “ slušali od starijih .
Priča o vozu zapravo počinje sa pričom o pruzi 1899. godine kada je u Ugljeviku otvoren rudnik mrkog uglja.
Ugalj do Bijeljine i Rače tada je prevožen zapregama, što je bilo sporo i skupo. U takvim uslovima rudnik nije imao šansu da se razvija.
Tek 1916. godine, u jeku Prvog svjetskog rata, Austrougarska smatrajući da je porazila Srbiju počinje radove na izgradnji pruge koja bi vodila od Ugljevika, preko Bijeljine, do Bosanske Rače. Zanimljiv je podatak, da su za izgradnju pruge austrougarske vlasti angažovale i ruske zarobljenike. Prema nekim predanjima, u Rači postoji i grobnica ruskih zarobljenika koji su gradeći ovu saobraćajnicu izgubili živote.
Pruga je završena 1918. godine (prema nekim izvorima i 1917.). Ukupna dužina pruge bila je 44 km. Širina kolosjeka bila je 0,60 m. Pruga je u početku bila namjenjena za prevoz uglja u malim rudarskim vagonetima, a od 1919. u pravom smislu je stavljena u pogon, ali sada i za prevoz putnika. 1921. godine vrše se radovi na pruzi i te godine prelazi na standardni putnički uski kolosjek od 76 cm, tj. na širinu kolosjeka tadašnjih pruga u BiH.
Izgradnjom pruge do Rače i stanice sa utovarnom rampom u Ugljeviku omogućen je veći kapacitet otpreme uglja, a naročito onima koji su ga dobijali vodenim putem – Savom. To se odrazilo na naglo povećanje proizvodnje u 1919. i, pogotovo, u 1922. godini.
Do još lakšeg i bržeg transporta uglja preko Save došlo je 1927. godine izgradnjom viseće dvoužetne žičare od Bosanske Rače do Sremske Rače, duge 4200 m, sa kapacitetom 60 tona na sat.. Tako je bila omogućena veća isporuka uglja željeznici, koja je tada bila rudnikov glavni potrošač. Ova žičara je uništena u Drugom svjetskom ratu i nikada nije bila obnovljena.
Most preko Save u Rači napravljen je i svečano otvoren na Vidovdan 1934. godine. Originalno ime mosta bilo je “Most Kraljice Marije”.
Zbog proširenja Rudnika “Ugljevik” pruga je 1939. godine produžena do Mezgraje, preko Bogutovog Sela.
U toku Drugog svjetskog rata, partizani su često, da bi onemogućili proizvodnju i transport uglja, napadali vozove i minirali prugu. Nakratko, ovaj kraj je i oslobođen 1943. godine i partizanska vlast je uspostavila proizvodnju uglja i željeznicki saobraćaj. Početkom marta 1944. godine jake okupatorske snage ponovo su zauzele Bijeljinu i Ugljevik.
Nakon povlačenja okupatora, uništili su sve što se moglo uništiti. Pruga od Bosanske Rače do Ugljevika je oštećena, a krak pruge od Modrana (Ugljevičkog) do Mezgraje potpuno je uništen, tako da se morao graditi novi.
Odmah poslije rata pristupilo se popravci željezničke pruge. Krak pruge od Modrana do Mezgraje građen je do 1. maja 1947. godine, jer nije bilo dovoljno šina, pragova i ostalog materijala.
Do obnove pruge do Mezgraje, otkop uglja se obavljao samo u Ugljeviku. Svi proizvodni objekti rudnika spojeni su prugama od 0,60 m kolosjeka sa utovarnom rampom na željezničkoj stanici Ugljevik.
1950. godine dovršena je pruga normalnog kolosjeka Šid – Bijeljina, sa mostom preko Save, a u isto vrijeme je demontirana uzana pruga Bijeljina – Bosanska Rača. Sav ugalj koji je dolazio iz Ugljevika i Mezgraje, u Bijeljini se pretovarao i transportovao samo željeznicom.
1967. godine zatvara se krak pruge do Ugljevika. Pruga i dalje vodi prema Mezgraji i tamošnjem kopu rudnika “Ugljevik”.
27.11.1977. godine počinju radovi na izgradnji termoelektrane u Ugljeviku. Nije bilo više potrebe za prugom tako da se 1979. godine zatvara pruga uskog kolosjeka Bijeljina – Mezgraja. Prema podacima nađenim na njemačkoj Wikipediji, posljednja vožnja se desila 26. maja 1979. godine. Na taj način zatvorila se zadnja pruga uskog kolosijeka u Evropi na kojoj je obavljan putnički saobraćaj.
Stariji mještani ugljevičkog kraja pamte emotivni rastanak sa starim Ćirom koji je na svoju zadnju vožnju krenuo iz Mezgraje . Zadnjim piskom lokomotive pozdravio je svoje vjerne putnike koji su ga suznih očiju ispratili u nezaborav.
Zatvaranje pruge imalo je za posljedicu da čitav Ugljevik bude preseljen na novu lokaciju – sadašnji Ugljevik, a jedan broj mještana koji su ostali na prvobitnoj lokaciji od tada nasele mjesto pod novim imenom – Stari Ugljevik.
Nostalgični mještani ovog kraja,članovi udruženja Kolona BB, u znak sjećanja na Ćiru, a u sklopu kulturne manifestacije “Dani Starog Ugljevika”, ovih dana otkrili su u njegovu čast spomen tablu na jednoj od nekadašnjih usputnih željezničkih stanica – Modranu.
Postoje i nagovještaji da će lokomotiva “83-175” biti revitalizovana i postavljena u centru Ugljevika – malom gradu vrijednih rudara .
Prisjećajući se sa sjetom lijepih , bezbrižnih vremena nadaju se Ugljevičani da će se Ćiro ipak vratiti u svoj stari zavičaj, kao svjedok jednog srećnog i bezbrižnog vremena, na radost i zadovljstvo mnogobrojnih Majevičana i Semberaca.
Pripremila : Snežana Milošević
(infobijeljina.com)