Piše: Saud Grabčanović
Razlozi ženidbe turskih sultana stranim robinjama
U Osmanskom carstvu je vladao običaj ženidbe turskih sultana robinjama iz svoga harema. Na drugoj strani, u ta vremena, u drugim državama, posebno evropskim kršćanskim carevinama i kraljevinama, vladao je sasma drugačiji običaj. Carevi i kraljevi tadašnjih evropskih država ženili su se isključivo kćerkama kraljeva i careva iz susjednih prijateljskih zemalja ili kćerkama visokorangiranih feudalnih plemića. Takođe, oni su svoje kćerke ili sestre udavali za careve, kraljeve i visoko-rangirane plemiće iz susjedstva. Ovakav način sklapanja brakova je vremenom stvarao kod njihovih rođaka po majčinoj liniji pravo na titule, privilegije i zemljišne posjede u tim zemljama. Posebno je ovo bilo karakteristično u slučaju da u toj zemlji izumre vladajuća dinastija po muškoj liniji. Tada je pretenzije na vladarsko prijestolje te zemlje imala sva rodbina izumrle dinastije po ženskoj liniji. Primjer ovoga imamo i u bosanskoj istoriji, kada je ban Tvrtko, a kasnije kralj Tvrtko I Kotromanić, uprkos tome što je bio katolik, po pravu naslijeđenom od svoje nene Jelisavete (Elizabete), srpske princeze, imao pravo da naslijedi zemljišne posjede i krunu Nemanjića koji su bili pravoslavci! Pošto je dinastija Nemanjića izumrla, došlo je do borbi za naslijeđe unutar srpskog carstva. Pošto mu je nena prpadala dinastiji Nemanjića, bosanski ban Tvrtko imao je pravo na teritoriju Srbije i srpski prijesto i on je to iskoristio, pa je ratom zauzeo dio Srbije. Takođe, on je uzeo i krunu srpskih kraljeva i careva koja mu je pripadala i njom se okrunio kao naš prvi kralj. Tvrtko je tako postao kralj Bosne i Raške (Srbije), a nešto kasnije i Hrvatske i Dalmacije. I u ostalim evropskim srednjovjekovnim državama često je dolazilo do dugih i krvavih ratova za naslijeđe. Najbolji primjeri za ovo su „Stogodišnji rat“ koji je vođen između Francuske i Engleske i rat za „Špansko naslijeđe“ koji su uspješno vodili austrijski Habzburzi protiv Francuza. Bilo je i drugačijih epiloga, mnoge su dinastije koje su bile slabe, a nisu izumrle, intervencijom iznutra ili izvana bile zbačene i uništene od strane svojih rivalskih rođaka -pretendenata na njihov prijesto. Te su pretenzije obično bile plod ranijih brakova i orođavanja između tih evropskih dinastija.
Zbog potencijalnih problema sa naslijeđem, kod vladarskih dinastija, kako u Evropi tako i u Aziji i Africi, od davnina je postojala praksa čiji je cilj bio očuvanje integriteta vladajućih dinastija. Sklapani su brakovi između najbližih krvnih srodnika i to samo po muškoj liniji.Vladajuće su dinastije na ovaj način pokušavale sprečiti rasipanje svojih posjeda i eventualne buduće pretenzije od strane srodnika po ženskoj liniji. Kraljevska djeca rođena u takvim incest- brakovima su u najvećem dijelu slučajeva bila degenerici sa raznim genetskim deformacijama, maloumnošću i često sterilnošću, što je vremenom onemogućavalo produžetak vijeka te dinastije. Zato su mnoge slavne evropske kraljevske i carske dinastije vremenom izumrle i ostale samo u istorijskoj uspomeni. Primjer ovoga imamo i u starom Egiptu, gdje je faraon ženio vlastitu sestru i sa njom imao djecu, što je za epilog imalo rađanje defektne djece. U krajnjem epilogu to je dovodilo do izumiranja faraonske dinastije. Zato su se u staro egipatskoj istoriji smijenile na prijestolju čak 32 dinastije faraona! Sličan je slučaj sa poznatom carskom porodicom Habzburga, koja je vladala u Srednjem vijeku, pored Austrije, još i Španijom, Holandijom, dijelovima Francuske i Njemačke, te Češkom, Ugarskom i Hrvatskom. Habzburzi su polovinu svoje velike imperije ranije stvorili bez rata ženidbama i udajama. Oni su u cilju očuvanja svojih posjeda i čistote svoje dinastije u kasnijoj fazi pribjegli ženidbama i udajama unutar svoje porodice, da time spriječe eventualne buduće pretenzije drugih na habzburški carski prijesto. Tako je kod Habzburga bilo slučajeva da je ujak oženio sestričnu ili su se uzela djeca od dva brata. Kod Habzburga se vremenom zbog incesta pojavio problem genetske deformacije. Posebna odlika te njihove deformacije je bila tzv. „habzburška usna“ ili tačnije jako isturena donja vilica unaprijed, sa ogromnim jezikom koji ne može stati u usta nego strši van! Zbog ove prakse Habzburzi su u Španiji izumrli u 17. vijeku a u Austriji su izumrli u 18. vijeku. Posljednji pripadnik te dinastije je bila Marija Terezija. Zbog toga ona je udala –oženila za Karla von Lotringera, njemačkog grofa. Tako je nastala nova dinastija Habzburg-Lotringer koja je kasnije vladala i našom Bosnom.
Na drugoj strani, turski sultani nijedan od ova dva problema nisu imali, zahvaljujući svojoj genijalno zamišljenoj strategiji produženja vijeka svoje dinastije. Dinastija Osmanović, nazvana po utemeljitelju sultanu Osmanu I, je neprekidno vladala ukupno 623. godine. Prvi sultan je bio Osman I i stupio je na prijesto 1299. Godine, a posljednji sultan je bio Mehmed VI „Vahdetin“, koji je abdicirao 1922. godine. Svi su osmanski sultani bili direktni potomci prvog sultana. Nijedna zapadnoevropska imperija, carstvo ili kraljevina nije u istoriji imala na svome čelu dinastiju koja je duže postojala! Od kršćanskih dinastija po sličnom kontinuitetu postojanja može se izdvojiti samo ruska dinastija Rurikovića, koja je imala vikinško porijeklo i koja je vladala Rusijom oko 600 godina. I Rurikovići su, kao i osmanski sultani, imali svoje hareme, ali potajno. Osmanska dinastija svoje uspješno preživjaljavanje i tako dugo postojanje može zahvaliti samo svom originalnom receptu za rađanje novih sultana. Osmanski sultani su, zahvaljujući poligamiji i haremima u kojima su držali zdrave žene-robinje, koje su ima rađale djecu, izbjegli sve moguće genetske probleme. Takođe su oni time eliminisali svaku mogućnost da neko drugi, sa strane, jednoga dana na osnovu nekih nasljednih prava potraži svoje naslijeđe u osmanskoj državi. Tako su Osmanlije u startu eliminisale mogućnost da se budućim osmanskim sultanima pojave bilo kakvi unutrašnji ili spoljašnji rivali koji mogu ugroziti njihovu vlast. Međutim, ova praksa rađanja djece sa ženama neturskog porijekla je vremenom dovela do toga da je dinastija Osmanovića skoro u potpunosti izgubila svoje turske genetske korijene. Tako je dinastija Osmanovića vremenom postala dinastija mješanaca, jedna potpuno hibridna i kosmopolitska miješavina, sa genima raznih naroda u čijim venama je teklo najmanje turske krvi !
(Nastaviće se)