Piše: Jusuf Trbić
Vrijeme nakon 1995. godine i završetka rata protiv BiH obilježeno je opštim propadanjem svih društvenih i moralnih vrijednosti. Čitava jedna nova elita neprosvećenih, gramzivih, nemoralnih ljudi uzela je vlast i okupirala javni prostor, srušila osnove na kojima je počivao stari sistem i razorila ekonomiju, kulturu, školstvo, pravičnost i dostojanstvo običnog čovjeka. Čini mi se da će najteže posljedice ostaviti besprizorni sistem neodgovornosti, koji je proizveo najgori obrazovni proces u ovom dijelu svijeta. S padom svih etičkih normni bivši ponavljači su došli na svoje. U svakom gradu i malo većem selu nikle su škole i fakulteti u kojima se diplome daju i prodaju u bescijenje. Novokomponovani bogataši i političari preko noći su postali vlasnici fakultetskih, magistarskih i doktorskih titula, pa su počeli predavati studentima, fabrikujući iste takve stručnjake kakvi su i oni. Njihova djeca i srodnici na isti način su pozavršavali visoke škole, pa su se uhljebili u velikim firmama i državnoj službi, a onima koji nešto znaju ostalo je da hljeb potraže u inostranstvu. Sudbina države i građana došla je tako u ruke polupismenih, nadmenih, korumpiranih, neodgovornih, nemoralnih neznalica, koji čitav svijet oko sebe sad oblikuju po sopstvenoj mjeri. Bosna i države oko nje liče danas na pijacu na kojoj se budzašto rasprodaje pamet.
A kad pogledamo iza sebe, vidimo da je nekad sve bilo drugačije. Semberija je dugo bila uboga balkanska provincija, ali društvena pravila su se znala i poštovala. Školovani ljudi su bili rijetki, ali zlata vrijedni, i njihovo mjesto u društvu se znalo. Govori o tome sjećanje generacija, ali i rijetki tekstovi o istoriji ovog kraja.
……………………….
Ko su bili prvi Semberci koji su završili visoke škole?
U knjizi “Korzo stare Bijeljine” Slobodan Petrović piše da su među prvim studentima iz ovog kraja bili Stevo Opalić, Moric Finci, Branko Todorović, Mehmed Fidahić, Dimitrije Manojlović, Vaso Ristić. Svi iz bogatih i uglednih porodica, koje su mogle snositi velike troškove tadašnjeg školovanja. Svi ti mladi ljudi pokazali su, tokom odrastanja, da u njih vrijedi ulagati, i svi su to povjerenje opravdali. Vaso Ristić je bio istaknuti profesor i član Zemaljske vlade BiH, Mehmed Fidahić, pravnik sa Bečkog univerziteta, bio je član Vrhovnog suda BiH, dr Moric Finci, prvi semberski agronom, otišao je u Izrael i bio je načelnik Ministarstva za poljoprivredu te države, dr Pero Todorović, praški student i prvi bijeljinski ljekar bio je upravnik bolnice u Travniku. Mihajlo Vidaković, pravnik, bio je narodni poslanik za tuzlanski okrug, Milo Jovičić, prvi inžinjer, bio je direktor Željezare u Zenici, Aco Bogdanović poznati advokat, a Hamdija Ćemerlić iz Janje bio je prvi Semberac koji je doktorirao pravo na Sorboni u Parizu, i bio je prvi univerzitetski profesor iz Semberije. Bio je vijećnik AVNOBiH-a i AVNOJ-a, akademik i rektor Sarajevskog univrziteta i jedan od kreatora prvog Ustava Jugoslavije.
……………………..
Školstvo je u Semberiji naglo napredovalo nakon otvaranja Gimnazije, 1919. godine. Za ono vrijeme to je bila elitna škola i taj je status zadržala sve do nesretne reforme školstva pred kraj Titove vladavine. U moje vrijeme, sedamdesetih godina dvadesetog vijeka, bijeljinska Gimnazija je svojim đacima davala fakultetski nivo obrazovanja i bila čuvena u čitavoj Jugoslaviji. Danas Bijeljina ima pet univerziteta, a Pariz dva. Znanje je postalo najjeftinija roba. Stare Gimnazije više nema. Obrazovanje kao da više nikome ne treba.
A te 1919. godine stekli su se bili uslovi da Bijeljina dobije takvu opšteobrazovnu instituciju, da mladi ljudi ne bi morali odlaziti u Srbiju ili inostranstvo da se školuju. Vlasti su, opet, smatrale da je dovoljna Trgovačka škola, koja je tada bila na glasu, mada su njeni kapaciteti i profil školovanja bili ograničeni. Bijeljinci su se povodili za okolnim gradovima (Tuzla, Sremska Mitrovica, Šabac) koji su već dobili gimnazije, pa su njihovu zahtjevi na kraju uslišeni, i Bijeljina je u septembru 1919. godine dobila novu školu visokog ranga.
Taj zadatak nije bilo lako obaviti, jer je valjalo obezbijediti sve uslove, posebno finansiranje, zgradu, nastavno osoblje. Ipak, građanska klasa je već bola dovoljno jaka, a njene potrebe za znanjem nesumnjive. Molbu Ministarstvu prosvete potpisalo je 30 najuglednijih građana. Slobodan Petrović navodi ko su bili ti ljudi i vrijedi to ponoviti, da se zapamti : Vaso Marković, predsjednik opštine, Hadži Muharembeg Pašić, posjednik, Stevo Nikolić, okružni školski nadzornik, dr Ilija Ćorlukić, ljekar, Ibrahim Edhemović, direktor Muslimanske banke, dr Milan Kubović, advokat, Stevo Todorović, trgovac, Viljem Švicer, trgovac, Murat Sinanagić, nastavnik Trgovačke škole, Rifatbeg Rifatbegović, veleposjednik, Josip Bordaš, mesar, Joco Vulešević, predsjednik Srpsko-pravoslavne crkveno-školske opštine, Haim Papo, trgovac, Diko Jovičić, trgovac, Milan Panić, trgovac, dr Đorđe Cvjetković, advokat, dr Vladimir Stanišić, advokat, Ilija Petrović, inžinjer, Omerbeg Salihbegović, veleposjednik, Vaso Kojić, opančar, Makso Marković, abadžija, dr Mojsije Violoni, advokat, Izetbeg Salihbegović, posjednik, Đoko Milošević, trgovac, Halil Ademović, mesar, Hasanbeg Salihbegović, posjednik, Nikola Jovanović, upravitelj škole, Jefto Đajić, apotekar, Vasko Ljubojević, posjednik, i Vaso Marković, trgovac.
Poslije dvije urgencije i mnogo molbi ( jer je školska godina već bila počela), 12. septembra je stiglo rješenje kojim se odobrava da se “ u gradu Bijeljina otvori niža četvororazredna gimnazija.” Bijeljinci su bili oduševljeni. Sad je hitno trebalo naći zgradu u koju će nova škola biti smještena. Zahvaljujući razumijevanju ljudi iz Srpske crkvene opštine, obezbijeđena je zgrada Srpske osnovne škole, u centru grada, izgrađena 1902. godine. Tu je kasnije bila smještena Osnovna škola “Radojka Lakić”. Djeca iz osnovne škole prebačena su u zgradu Komunalne osnovne škole, u kojoj je već bila smještena Trgovačka škola.
Za prvog direktora postavljen je Lazar Kondić, profesor matematike i fizike, a čitav prvi i dio drugog razreda Trgovačke škole prešao je u Gimnaziju. Bilo je nešto više od pedeset učenika, u dva razreda.
Pošto je broj učenika stalno rastao ( a Trgovačka škola se postepeno ugasila), sagrađena je i dodatna zgrada, u kojoj je Gimanzija bila sve do aprila 1979. godine.
……………………..
Nekako s preseljenjem Gimnazije u novu zgradu u Račanskoj ulici, ili ubrzo nakon toga, počeo je i pad školskog sistema, koji se 1995. godine nastavio potpunim srozavanjem svih kriterija. I sve dok se znanje i moral ne podignu ponovo kao vrhunski društveni ideali, nema kraja tom propadanju. A da li će se to ikad desiti, veliko je pitanje.