Piše: Saud Grabčanović
Mladi Ali-beg (paša) Fidahić, pristalica sultanovih reformi
U vrijeme vladavine bosanskog valije, vezira Hadži Mustafa-paše, došlo je do velike pobune sarajevskih janjičara protiv reformi sultana Mahmuda II koji je namjeravao ukinuti ovaj prevaziđeni i zastarjeli vojnički rod i uvesti novu vojsku – nizam. Sultan je zbog ove pobune u Sarajevu smijenio neodlučnog vezira Hadži Mustafa-pašu sa mjesta vezira Bosanskog ejaleta i na to mjesto je postavio odlučnog i krvoločnog Abdurahman-pašu, ranijeg beogradskog muhafiza. Novi bosanski vezir Abdurahman-paša nije se usudio ići iz Beograda direktno u pobunjeno Sarajevo, nego je najprije došao u Zvornik koji je izrazio lojalnost sultanu i dao podršku njegovim reformama. Bosanski vezir Abdurahman-paša je stigao u Zvorniku sredinom februara 1826. godine. Odmah nakon dolaska on je poslao u Sarajevo mladog Ali-bega Fidahića sa 1000 vojnika da savlada i pohvata pobunjenike protiv sultanovih reformi i dovede ih u Zvornik na suđenje. Taj mladić iz roda Fidahića je u to vrijeme bio na velikom glasu u cijelom Zvorničkom sandžaku kao nenadmašan i vješt ratnik, veoma veliki junak, srčan i posebne snage, a osim toga on je tada bio i pristalica sultanovih reformi. Odluka novog vezira da ovom mladom i odlučnom čovjeku povjeri taj specijalni zadatak pokazala se kao veoma dobar potez. Mlađani Ali-beg je zadatak uspješno izvršio, prodro je sa svojim vojnicima u Sarajevo i pohvatao vođe pobune protiv sultanovih reformi i ukidanja janjičara, te ih je odveo u Zvornik na suđenje. U Zvorniku ih je nakon kraćeg mučenja, saslušanja i suđenja vezir Abdurahman-paša dao pogubiti 7. marta 1827. godine. Tom su prilikom bili ubijeni: Mujaga i Sulejman Tahmiščija, Ibrahim-aga Bakarević, Ali-aga Ruščuklija (zapovjednik janjičara), Fejzaga Turundžija, Avdaga Milošević i bajraktar Ibrahim Pinjo. Glave pogubljenih poslane su u Istanbul. Kasnije su im pobožni Zvorničani uoči vjerskih praznika palili svijeće, smatrajući ih šehidima. Za učinjene usluge Abdurahman-paša je dobio od sultana na dar sablju ukrašenu draguljima. Mladi Ali-beg Fidahić je dobio zvanje paše i beglerbegluk Zvornika. Tuzla-kapetan i braća Mehmed-beg i Ibrahim-beg Sulejmanpašić su dobili kapidžibašluk („glavni vratar“ – počasna osmanska titula). Fadil efendija je postao kajmakam „nekibul ešrafa“ ( to je bila posebna titula osmanske uleme koja je davala velike privilegije) (Safvet-beg Bašagić : Kratka uputa u prošlost Bosne i Hercegovine). Kako smo već kazali, mladom Ali-begu je beratom data zvornička kapetanija i zvanje paše, što je bilo protivno tradiciji nasljeđivanja kapetanluka gdje je sin nasleđivao oca, a uz to, Zvornička je kapetanija od ranije već imala svog kapetana! Tako je Zvornik krajem dvadesetih godina 19. vijeka imao dva kapetana, a zvornički kapetani bili su amidžići Mahmud-beg i Ali-beg Fidahić. Obojica su podržavali sultanove reforme iz 1826. kojim su ukinuti janjičari i uvedena regularna vojska (nizam), zbog čega su obojica od sultana bili nagrađeni titulom paše 1828. godine. Razlog za ovo je, mislim, bila lukava osmanska politika koja je imala za cilj da „drži na uzdi“ zvorničke kapetane da se ne bi kojim slučajem okrenuli protiv sultana! Ovo dvovlašće je izazvalo rivalitet i sukobe između dva najbliža rođaka-amidžića : Ali-bega, novog paše, i Mahmud-bega, takođe novog paše. Tako su u Zvorniku paralelno postojala dva kapetana. Ovaj je sukob trajao sve do Ali-pašinog poraza i progona iz Bosne 1832. godine. Dvojica paša Fidahića došli su sukob oko prevlasti u proljeće 1830. godine u vrijeme vlasti novog bosanskog vezira Namik-paše. U sporu je oružano intervenisao Husein-kapetan Gradaščević. Spor je okončan u korist Mahmud-paše, jer je Husein-kapetan, zbog neraščišćenih „starih računa“ sa Ali-pašom, otvoreno stao na Mahmudovu stranu. Husein je pri tom Ali-pašu zarobio i odveo u Gradačac, ali se tamo desio neobičan obrat u odnosima njih dvojice, nakon čega su oni postali veliki prijatelji ! Ali-paša Fidahić je kasnije odigrao značajnu ulogu u Pokretu za autonomiju Bosne.On je kao vojskovođa vodio bosansku vojsku u pobjedi na Kosovu. Nakon poraza Pokreta, Ali-paša je sa Husein-kapetanom pobjegao u Austriju, gdje su dobili vijest da su od sultana osuđeni na smrt. Ubrzo su bili pomilovani, pa su u decembru 1832. godine preko Beograda otišli na raport sultanu u Istanbul. Nakon sloma Pokreta, hvatanja i progona Ali-paše iz Bosne, Mahmud-paša Fidahić je ostao jedini kapetan Zvorničke kapetanije do ukidanja te kapetanija 1835. godine. (Kreševljaković, 1991,75, 185-190). Ali-paša je u Carigradu ostao do 1835. godine, kada mu je dozvoljeno da se vrati u Bosnu, ali ne u Zvornik, već u Bijeljinu. Nakon ukidanja kapetanija u Bosni on je organizovao novu pobunu zvanu „Posavska buna“ koju je lično predvodio. Nakon sloma ove bune buntovni Ali-paša je bio ponovo protjeran iz Bosne i to krajem 1836. godine na Kipar, gdje je umro 1845. godine.
(Nastaviće se)