Piše: Umihana Sofić
Uticaj migracije na stambenu gradnju
Jedan od glavnih razloga odlaska stanovnistva na privremeni rad u inostranstvo i u obližnje krajeve na sezonske radove svakako je velika nezaposlenost na području opstine Bijeljina. Finansijska dobit ostvarena radom u inostranstvu najviše je iskorištena za ulaganje u gradnju stambenih objekata, odnosno sopstveno rješavanje stambenog problema. Prilikom razgledanja grada i danas se jasno može uočiti niz primjera izgradjenih stambenih objekata bez kontrole nadležnih organa. Objekti su obično veliki i neprimjereni broju članova porodica koje žive u njima.
Materijali i ukrasi koji su korišteni za spoljnje i unutršanje uredjenje stambenog objekta nisu ni tada odgovarali sredini u kojoj se grade. Na fasadama objekata uočavaju se detalji posudjeni iz drugih kultura u stambenoj gradnji. Autor ovog rada je sproveo anketu među vlasnicima stambenog prostora u objektima koji svojom veličinom i izgledom skreću pažnju prolaznika i narušavaju skoro ujednačenu liniju visine okolnih objekata. Anketa je sprovedena kod 30 vlasnika takvih kuća. S obzirom na to da se ne radi o pojedinačnim slučajevima, već o pojavi za koju postoji osnova za dalje širenje (dokaz je veliki broj objekata čija je gradnja bila u toku), potrebno je ukazati na njene uzroke i posljedice.
Prosječan broj članova porodica koje žive u stambenim objektima bio je u to vrijeme je 8; tu su uglavnom zastupljene 1-2 porodice (roditelji ili roditelj sa jednim djetetom i njegovom porodicom). U opštini Bijeljina, prosječna veličina domaćinstva u 1948. godini je bila 4,8, dok se 1981. godine smanjila na 3,7 članova prosječnog domaćinstva.
Kod anketiranih romskih porodica u nekim kućama je vidljiv odredjeni oblik zadruga (stanovanje više porodica na jednom mjestu). Odvojenost porodica je izvršena po vertikali – svaka porodica ima po jedan sprat. Pored podruma, prizemlja i sprata, porodice adaptiraju i potkrovlje za stambeni prostor.
Prosječna veličina objekata je 250 kvadratnih metara. Stavimo li to u odnos sa brojem članova porodice, dolazimo do podatka da na jednog člana porodice dolazi 31,25 kvadratnih metara.
Uporedimo li tadašnji opštinski minimum sa dobijenom površinom po članu domaćinstva kod anketiranih korisnika, dobićemo da je on za 58% veći.
Od ukupno 30 anketiranihRoma, 22 su imala do 4 razreda škole, 3 korisnika 4 i više razreda osnovne škole i 5 su bez ijednog razreda škole. Radnika u radnom odnosu ima 13 (radnici sa internim kvalifikacijama u fabrikama u Austriji i Njemačkoj), dok su ostali bez ikakve stručne kvalifikacije. Dvanaest korisnika je angažovano na sezonskim radovima u Sremu, za 4 se ne zna šta rade (rade negdje na moru), dok jedan radi blizu rumunske granice.
Anketa je sprovedena u maju mjesecu, a tada su u kućama anketiranih ostali samo starci i djeca.
Interesantno je pomenuti da su korisnici kuća prilikom gradnje obično željeli napraviti kuću koja se razlikuje os svih ostalih u okolini. Po projektima uzetim u inostranstvu, izgradjeno je 30% objekata, 20% po tipskim projektima “Naš stan” Beograd, a ostali su uzeli tipske projekte “GIK” “Rad” Bijeljina. U toku realizacije, stambeni objekti su pretrpjeli velike promjene u spoljnjem i unutrašnjem izgledu.
Individualni stambeni objekti izgradjeni su na parcelama prosječne veličine 1000 kvadratnih metara. Površine parcela, propisane Opštinskom odlukom za šire urbano područje, bile su 800 kvadratnih metara. Svi korisnici su izjavili da se ne koriste cjelokupnim prostorom i da im je raspoloživi prostor dovoljan.
Gradnja pomenutih objekata izvršena je u zonama grada za koje ne postoje izradjeni regulacioni planovi u nadležnoj opštinskoj komisiji. Ovakvim potezima se ispoljavala neekonomičnost u korištenju gradjevinskog zemljišta, s obzirom na narasle svakodnevne potrebe za gradjevinskim parcelama. Uz to, nekontrolisana gradnja stambenih objekata ukazivala je i na neracionalno ulaganje u suvišne detalje na objektima, a takodje u uticaju broja članova domaćinstva i izgradjene površine na nefunkcionalnost objekata.
(Nastaviće se)