Stanovništvo, sela u Semberiji i bijeljinske spahije prije Velikog Bečkog rata
Prema relevantnim osmanskim istorijskim dokumentima „Mühimme“ defterima, prije Velikog Bečkog rata i fatalnih događanja vezanih za njega, koja su trajala skoro pola vijeka, Semberija je bila jako slabo naseljena i broj naseljenih mjesta-sela je bio jako mali. Prema tim defterima u tadašnjoj Semberiji je prije Velikog Bečkog rata, pored kasabe Biljene, postojalo tek desetak sela. Da je Semberija, odnosno Orlovo polje, kako se je ranije zvala, bila veoma slabo naseljeno područje pred Bečki rat, govore nam danas turski defteri iz tog doba. U okolini grada se u njima spominje 17 sela : Grm, Mirkovci, Kuzovrat, Batković, Tvrtkovac, Gornja i Donja Ruhotina, Tomaševac, Popovi, Gunjevac, Obrovac, Triješnica, Mareštica, Gojsal selište, Crnjelovo, Brodac i Rača Bosanska. Što se tiče spahija-begova koji su tada bili posjednici zemlje u Semberiji, u popisu bosanskih spahija iz 1711. godine se pominju i sljedeći bijeljinski begovi : Alija Čukojević, Mahmud Lužac, Mahmud Batković i Durak Tomaševac. I u ranijem spisku spahija iz aprila 1533. i oni su bili popisani, a za njih je navedeno da su iz Biljine (stari način izgovora imena našega grada), (Skarić V.:„Popis bosanskih spahija iz 1123 po Hdž. ili 1711.godine“ Glasnik zemaljskog muzeja u Sarajevu 1930.godine). Međutim, nakon 1739. Godine, Beogradskog mira i oslobođenja grada Bijeljine nakon 20-godišnje austrijske okupacije, više se ne spominju stanovnici grada sa ovakvim prezimenima. Ova nam činjenica jasno govori o tome da se u Bijeljinu nakon Beogradskog mira vjerovatno nije vratila ni jedna od begovskih porodica koja je ranije u njoj živjela. Kao uspomena na navedene bijeljinske begove iz tog vremena ostali su nam danas nazivi nekih sela u okolini našega grada koji podsjećaju na njihova prezimena. To su sela : Batković (zove se po begu Mahmudu Batkoviću), Čukojevići (zvalo se po begu Aliji Čukojeviću, a danas se zove Modran), Tomaševac (zvalo se po begu Duraku Tomaševcu, a danas zove Patkovača) i Lužci (zvalo se po begu Mahmudu Lužcu, a danas zove Glogovac )! Ovakva imena ovih sela nam nedvosmisleno govore da je prije katastrofe Bijeljine iz 1717. godine i austrijske dvadesetogodišnje okupacije koja je uslijedila, u našem kraju vladao običaj da se selima koja je naseljavala kršćanska raja daju imena po begovima koji su bili vlasnici zemljišnih posjeda na kojima su ta sela bila podizana! Dokaz ovoj mojoj tvrdnji jeste i podatak koji je o selu Čengićima naveo Mustafa Grabčanović u knjizi „Bijeljina i Bijeljinci (str.134). Prema predanjima, ovo je selo dobilo ime po Ali-paši Čengiću koji je bio vlasnik timara na kojem su njegovi kmetovi podigli ovo selo. Danas nijednog od navedenih prezimena nema u Bijeljini niti u okolnim mjestima. Jedino postoji prezime Čukojević i to u Sarajevu, a nosioci tog prezimena za sebe tvrde da su oni stare Sarajlije!
U 16 i 17. vijeku je poljoprivreda u Osmanskom carstvu bila dominantna privredna grana, ali Semberija u to vrijeme za Carstvo nije bila previše interesantna. Razlozi za to su bili veoma jednostavni i praktični. Mala Semberija, iako bogata plodnom obradivom zemljom, bila je u to vrijeme manje interesantna jer je Osmansko carstvo tada raspolagalo ogromnim resursima prvoklasne plodne obradive zemlje u Ugarskoj, Erdelju, Slavoniji, Bačkoj, Banatu, Sremu, Mačvi… U toku Velikog Bečkog rata i niza ratova nakon njega, Osmansko carstvo je nepovratno izgubilo sve ove teritorije. Nakon gubitka ovih teritorija, značaj Semberije, Posavine kao i Mačve u Srbiji u evropskom dijelu Osmanskog carstva jako je porastao.Tek nakon Beogradskog mira, kojim je okončan period velikih ratova koji je trajao oko pola vijeka između Osmanskog carstva i Habzburške monarhije, Semberija je postala veoma poznati poljoprivredni kraj. U tom se periodu, sredinom 18. vijeka, opustjela Semberija počela ponovno naseljavati potpuno novim stanovništvom. Broj ranijeg domicilnog seoskog stanovništva koji je preživio stradanja u proteklim ratovima i dočekao doseljenike bio je minoran. O tome nam danas jasno svjedoče predanja koja postoje kod semberskih seljaka o nekakvim starosjediocima zvanim „Šijaci“, koje su njihovi pretci zatekli u Semberiji kada su se tu doselili iz Crne Gore i Hercegovine. Za njih se govorilo da su hrišćani, ali da „skroz drugačije zbore u odnosu na Srbe rišćane“ i da „sasma drugačije šaraju česnicu“ (za Božić) te da su to bili nekakvi „tatovi širokijeh gaća“. ( Jeremić, „O poreklu“ str.155). Ova narodna predanja semberskih seljaka jasno govore da je prije Srba, Crnogoraca i Hercegovaca- „Era“, koji su se doselili u Semberiju sredinom 18. vijeka, tu živio narod koji je govorio drugim jezikom. koje su Turci nazivali Vlasi. Prema osmanskim dokumentima koji datiraju iz perioda prije Velikog Bečkog rata, kasabu Bijeljinu, kao i jedan dio okolnih sela, pretežno su naseljavali bosanski muslimani a sva ostala sela su naseljavali etnički Vlasi, narod koji je svojim jezikom i običajima bio vrlo sličan današnjim Rumunima. Jedan manji dio ovih Vlaha se islamizirao. Ranije domicilno seosko i gradsko stanovništvo se iselilo iz Semberije u toku velikih ratova koji su se više od pola vijeka vodili između Osmanskog carstva i Austrije. Takođe je jedan dio tog ranijeg stanovništva stradao u ratnim operacijama, kao i u epidemijama zaraznih bolesti koje su pratile te ratove. Tek jedan mali dio ranijeg vlaškog stanovništva dočekao je u svojim selima Beogradski mir i konačno oslobođenje Semberije i Bijeljine i kasnije se stopio sa slavenskim došljacima. Vlasi su se pretežno bavili stočarstvom i bili su loši poljoprivrednici.Tako je u Semberiji prije Bečkog rata preovlađivalo stočarstvo, dok je poljoprivredna proizvodnja bila jako slabo razvijena, te su obradive povšine bile jako male. Semberija je u ta vremena najvećim dijelom bila pokrivena stoljetnim šumama u kojima je preovladavao hrast lužnjak (Quercus robur) i koje nam u svojem „Putopisu“ spominje Evlija Čelebija. Tadašnji bijeljinski begovi, kao i begovi iz okolnih mjesta, rado su lovili u okolnim šumama izuzetno bogatim raznim zvjerinjem, pa je naš kraj u ta vremena bio poznato lovište.
(Nastaviće se)