Zadužbine Osmana Pazvanoglua u Vidinu
Osman Pazvanoglu je dao ogroman doprinos razvoju grada Vidina. U gradu je izgradio više javnih objekata, uredio ulice i druge prateće sadržaje, tako da je od Vidina načinio jedan od najčistijih gradova u Osmanskom carstvu. Osim navedenog, Osman-paša Pazvanoglu je u Vidinu kao svoj vakuf izgradio vrlo lijepu džamiju, a uz nju još i medresu i biblioteku, a osim ove džamije izgradio je još jednu, koju su bugarske vlasti nakon 1878. godine porušile. Vakif Osman-paša je ove objekte podigao kao vakuf u znak sjećanja na svoje umrle roditelje. Džamija i biblioteka su do danas sačuvane, za razliku od drugih osmanskih sakralnih objekata kojih je nekad bilo puno u gradu Vidinu. Osman-pašina medresa koja se nalazila u blizini ovih objekata, uništena je. Džamija je velikih dimenzija sa lijepom orijentalnom arhitekturom. Građena je od 14. maja 1801. do 4. maja 1802. godine. Prema nekim bugarskim istoričarima, Pazvanoglu je džamiju posvetio svome ocu Omeru, a prema drugima posvetio ju je bugarskom stanovništvu. Na vrhu džamije koju je on izgradio umjesto polumjeseca danas se nalazi okrenuto srce! Današnji bugarski istoričari to tumače kao izraz nekakve njegove „nezaustavljene i neobuzdane ljubavi“ ili „njegovih velikih težnji za nezavisnost o sultanu“. Po njima je polumjesec bio rašireni simbol osmanske države, a tokom druge opsade Vidina iz 1798. godine Osman Pazvanoglu je bio proglašen neprijateljem islama. Zato oni pretpostavljaju da je vladar Vidina iz tih „razloga“ postavio to „srce“ umjesto mjeseca, kao simbol svoje snage, moći i pobjede. Moje je mišljenje da su sve ovo samo floskule smišljenje u svrhu pravdanja. Pazvanoglu je bio poznat kao veliki vijernik i pravi musliman i on sigurno ne bi izgradio džamiju na koju nije postavljen osnovni simbol islama koji krasi sve džamije na dunjaluku! Ja mislim da je obrnuto srce naknadno postavljeno na Pazvanogluovu džamiju kao i biblioteku, pošto su mjesec i zvijezdu skinule bugarske vlasti u novije vrijeme. Animozitet Bugara prema Turcima i svemu što je islamsko veoma su poznati, pa kad njihove vlasti nisu uništile Pazvanogluovu džamiju niti spalile „turske“ knjige, željele su je oskrnaviti postavljanjem tog famoznog srca, slično kako su Mađri u Pečuhu oskrnavili prelijepu Kasim-pašinu džamiju stavljanjem krsta na njeno kube! Pazvanogluova džamija je danas poznata i kao „muška džamija“. Proglašena je spomenikom kulture od nacionalnog značaja republike Bugarske. Zanimljivo je napomenuti da je isti simbol kao na džamiji postavljen na Vidinskom konaku i biblioteci. Njegova javna biblioteka bila je jedinstvena u svoje vrijeme kada ju je 1802 – 1803. godine Osman-paša Pazvanoglu sagradio pored svoje džamije. Biblioteka je sagrađena od kamena, kvadratnog oblika, pokrivena kupolnim olovnim krovom, sa malim otvorima. Prema natpisu na ulazu može se zaključiti da je Pazvanoglu biblioteku posvetio svojoj majci. Biblioteka je raspolagala sa ukupno 2.664 knjige raznih tema. Za vrijeme svoje vlasti Osman Pazvanoglu je izgradio u Vidinu i zgrade tzv. „Križne kasarne“. Ova je kasarna izgrađena u obliku križa iz funkcionalnih razloga. U Pazvanogluovo vrijeme ona je služila kao veza između različitih zgrada u Kalatu (Vidinska tvrđava), poput kasarne, oružarske radionice i štale. Naredbom Osman-paše u gradu su bile izgrađene i brojne javne fontane. Felix Kanitz izvještava da je u gradu također bila izgrađena velika akumulacija iz koje se “ljeti svakodnevno dijele ogromne količine leda za siromašne i za male naknade od bogatih”. U vreme Pazvanoglua u Vidinu je izgrađeno i nekoliko škola. U njima je školovanje bilo obavezno i besplatno za muslimansku djecu oba pola.
Biblioteka Pazvanoglu
Biblioteka Osman-paše Pazvanoglua u Vidinu
Osman-paša Pazvanoglu je 1802-1803. godine sagradio zgradu biblioteke pored svoje džamije u Vidinu. To je do danas dobro očuvana zgrada koja je izgrađena od kamena i cigle, a pokrivena olovnom kupolom. Na kupoli biblioteke postavljen je isti simbol okrenutog srca, umjesto tradicionalnog polumjeseca, kao i na munari njegove džamije. Njegovi savremenici, kao i strane diplomate koje su posjećivale Vidin i sa njim kontaktirale, zapisali su da je Osman-paša Pazvanoglu bio dobro obrazovan i veoma kulturan čovjek koji je govorio nekoliko jezika i zanimao se za svjetovne znanosti, istoriju i vojne nauke i vještine. O bogatstvu njegove zbirke knjiga svjedoči činjenica da je 1888. godine, kada je Pazvanogluova zaostavština bila predata Nacionalnoj biblioteci kraljevine Bugarske, sadržavala 24 sanduka sa 2664 knjige! Prema katalogu iz 1837. godine, u biblioteci su dominirala djela o šerijatskom pravu, djela o gramatici, istorijske knjige, pjesnička djela na perzijskom jeziku, knjige o medicini… Jedan dio ovih knjiga je pripadao i Pazvanogluovom ocu Omeru. U ovoj se zbirci knjiga nalaze pravi biseri kao i jedno od najranijih evropskih izdanja čuvene knjige Ibn Sine (Avicene) :”Kanon medicine”. Knjiga je na latinskom jeziku i štampala ju je štamparija Mediči u Rimu 1593. godine. Od 2664 knjige koje su 1888. godine prenijete iz Vidina u Sofiju, u Nacionalnoj biblioteci Bugarske danas ih ima samo 650. Ostatak Osmanovih knjiga je 2014. godine poklonjen Republici Turskoj.
(Nastaviće se)