Piše: Saud Grabčanović
Pečevijina „Istorija Osmanskog carstva“
Opis i analiza rada
Pečevijina „Istorija“ opisuje događaje u Osmanskom carstvu u njegovo vrijeme, a obuhvata period od 1520. do 1640.godine. Ova knjiga je zbirka velikog broja radova i predstavlja pravu riznicu istorijskih podataka. Danas ona predstavlja jednu od najpoznatijih knjiga o istoriji Osmanskog carstva uopšte. U ovom Pečevijinom djelu su po prvi put u osmanskoj istoriografiji navedena mišljenja kako istočnih, tako i zapadnih učenjaka. Ibrahim Alajbegović Pečevija (1572–1640) spada među prve osmanske istoričare koji su koristili prvorazredne dokumente osmanske administracije, a specifičnost njegova djela je i navođenje brojnih izvora. Ibrahim Alajbegovića Pečevija je živio na razmeđu klasičnog i tranzicijskog perioda u istoriji Carstva i bio svjedok brojnih promjena, kao i velike krize koja je tada vladala u carstvu. Pečevija nam u svom radu opisuje tešku finansijsku situaciju i pojavu mita, tadašnje prilike u pograničnim područjima, korumpiranost osmanskih zapovjednika, zanemarivanja vojske i raje, te rušilačkih pobune. Sve su ovo bili faktori koji su bili uzrok tadašnje velike krize koja je slabila Osmansko carstvo. Nepravilnosti u sistemu funkcioniranja Osmanskog carstva su bile primijećene i od strane nekih rijetkih pojedinaca već u posljednjoj deceniji 16.vijeka (napr. Hasan Kjafija-Pruščak). U ta su vremena nastale prve političke poslanice u kojima su autori nastojali upozoriti sultane na negativne promjene u osmanskoj državi. Pisanje ove vrste se nastavilo i u 17.vijeku. Želja autora je bila da se zadrže zakoni, pravila i običaji iz vremena vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog (Zakonodavca, 1520–1566) koje je uzimano kao „zlatno doba“ Osmanskog carstva. U 18. vijeku su se osmanski učenjaci, posebno iz evropskog dijela carstva, okrenuli Evropi i izlaz za krizu osmanskog sistema potražili u evropskim rješenjima. Pitanje početka i uzroka krize Osmanskog carstva je djelimično razriješeno u „Istoriji“ Ibrahima Alajbegovića Pečevije. Sam autor je imao bogatu karijeru koja mnogo svjedoči o njegovim sposobnostima. Bio je u vojnoj službi, obavljao je dužnost defterdara (osmanski činovnik odgovoran za državnu blagajnu) u nekoliko pokrajina Osmanskog carstva i na tom planu se posebno isticao. Radio je kao lični sekretar Lala Mehmed-paše Sokolovića, a najviši položaj u Carstvu koji je obavljao bila je funkcija sandžakbega Stolnog Biograda (Sekešfehervara). Pečevijina „Istorija“ obuhvata period od dolaska na vlast sultana Sulejmana Zakonodavca 1520. godine pa sve do smrti sultana Murada IV 1640. godine. Pečevija u svom djelu hronološki prati događaje i često poredi dešavanja iz svog vremena sa onim iz doba sultana Sulejmana Zakonodavca. Njegova su poređenja veoma interesantna, a Pečevija nam govori o stanju u osmanskoj državi do 1640. godine. Pečevija u svom radu ne opisuje samo pohode osmanskih sultana i velikih vezira, kako je to pisala većina većine njegovih savremenika, nego on bilježi i brojne druge zanimljive događaje. Njegova „Istorija Osmanskog carstva“ sadrži elemente ljetopisa i putopisa, navodi biografije poznatih ličnosti toga vremena, a opisuje i neke narodne običaje, što je čini važnim izvorom za izučavanje ne samo političkih, nego i kulturnih prilika u Osmanskom carstvu toga vremena. Pečevija spada među prve istoričare koji su stručno, kao izvore za svoje djelo, koristili dokumente osmanske administracije poput berata, fermana, bujuruldija i deftera. Njegova Istorija je vrijedna i stoga što detaljno navodi djela koja je koristio. U izradi svog rada on se služio kako istočnim, tako i zapadnim vrelima. Pored korištenja prvorazrednih dokumenata, svoju napisanu Istoriju je upotpunio i usmenim izvorima koje čine visoki osmanski dužnosnici: Ferhat-paša Sokolović, Lala Mehmed-paša Sokolović, Hasan-paša… (Sućeska, 1965: 52-76; Inaldžik, 1974: 254-263; Faroqhi, 1994: 411-623; Pelidija, 1995: 111-117; Mantran, 2002: 272-314; Ihsanoğlu, 2004: str. 54-73; White, 2011: 345.2 ,Bašagić, 2007: 499-500; Šabanović, 1973: 290-316; Nametak,1989: 140-144; Ljubović i Grozdanić, 1995: 145-148; Pečevija, 2000: I. 5-14; Mujadžević: 2009, 379-394.)
( Nastaviće se)