Piše: Jusuf Trbić
Presude su utvrdile i jasan obrazac etničkog čišćenja na cijeloj teritoriji pod kontrolom Karadžićevih Srba, koji je imao za cilj trajno uklanjanje nesrpskog stanovništva s tih prostora. To pokazuje i primjer Višegrada, u kojem su počinjeni neki od najstrašnijih zločina: u tom gradu su uoči rata Muslimani bili skoro dvostruko brojniji od Srba, a 1997. udio Srba u stanovištvu iznosio je 95,9 posto, dok je udio Muslimana pao na manje od 1 posto. Vrhunac kampanje etničkog čišćenja bio je dokazani genocid u Srebrenici, jedini genocid u Evropi nakon Drugog svjetskog rata.
Sličan obrazac ustanovljen je i u odnosu Tuđmanove Hrvatske prema BiH i djelovanju Hrvatske vojske i HVO na njenoj teritoriji. „Nema sumnje da su Republika Hrvatska i HZ-HB imale isti krajnji cilj, a to je priključenje hrvatskih provincija Bosne i Hercegovine jedinstvenoj hrvatskoj državi…Vijeće stoga konstatira da je sukob između HVO-a i ABiH u Bosni i Hercegovini postao međunarodni intervencijom snaga Republike Hrvatske“ (predmet „Naletilić i Martinović“). Sud je ustanovio da je HV direktno intervenisala u BiH, a Hrvatska je „imala sveukupnu kontrolu nad HVO-om tako što je HVO-u obezbijedila pomoć u finansijama i obuci, vojnu opremu i operativnu podršku, i tako što je sudjelovala u organizaciji, koordinaciji i planiranju vojnih operacija HVO-a“ (predmet „Kordić i Čerkez“). „Vijeće smatra…da su HV i HVO združeno rukovodili operacijama u BiH“(predmet „Prlić).
Rezultat rada Tribunala je i osam presuda za agresiju na BiH, pet za Hrvatsku i tri za Srbiju. To su presude za udružene zločinačke poduhvate u kojima su učestvovali najviši zvaničnici iz Hrvatske, Srbije, takozvane Herceg Bosne i entiteta Republika Srpska. Za najteže zločine je odgovarao kompletan vojni, politički i policijski vrh RS-a, i ne postoji ni jedan od najtežih ratnih zločina za koji neko od njih nije osuđen. Te presude danas su izvor prava i dio prakse međunarodnog pravnog sistema, to je neosporna tekovina koja sadrži hiljade dokaza, dokumenata i svjedočenja, i u civilizovanom svijetu nije moguće negirati tako utvrđene činjenice. To je moguće samo u haotičnim, nakaradnim i nedovršenim društvima potonulim u blato paranoidnog nacionalizma, u kojima se, pred domaćim sudovima, redovno izbjegavaju koristiti dokazi iz arhive Haškog tribunala, u nastojanju da se iskrivi i poništi istina o zločinima i ideologijama koje su te zločine proizvele.
Negiranje istine
Nepoštovanje zvaničnih presuda najvažnijih svjetskih sudova znak je opšte anarhije i nacionalističkog ludila koje teoretičari (Marija Todorova) nazivaju jednostavno: balkanizacija. Neprihvatanje presuda dva međunarodna suda pravde (ICTY/MKSJ i MCJ-Međunarodnog suda pravde), slavljene zločinaca i negiranje zločina, sve to govori o programskom, sistematskom, od države kreiranom nepoštovanju normi međunarodnog prava, koje su jedna od najvažnijih tekovina i temelja savremenog svijeta. Presuđene pravne činjenice govore ne samo o konkretnim slučajevima, već i o opštem kontekstu u kojem nove nacionalističke etno-konfesionalne politike nastavljaju masovnu proizvodnju novokomponovanih mitskih obrazaca nasuprot svijetu, demokratiji, pameti, civilizaciji. Te činjenice mogu bitno doprinijeti objektivnijem sagledavanju prošlosti i povratku razorene kulture sjećanja, a posebno odnosu prema žrtvama koje su već tri decenije svrstane u redove, pod parolom: naše žrtve su vrijedne poštovanja, naši zločinci su heroji, naša prošlost je čista, mi smo pravedni, moralni, slobodoumni. Na njihovoj strani je sve suprotno od toga. Nepriznavanje genocida, negiranje haških presuda i stalni pokušaji da se novim „istraživanjima“ i presudama poništi već dokazana istina mogu se zaustaviti samo logikom koju nude štiva poput knjige Julije Bogoeve i zapisa drugih istraživača haških arhiva i naše nedavne prošlosti. Naslijeđe Tribunala, suda UN-a, stvoreno dugogodišnjim naporima sudija i istražitelja iz cijelog svijeta ne može se više ničim izbrisati, tim prije što je to potkrijepljeno i drugim važnim aktima. Recimo, presudom Međunarodnog suda pravde država Srbija je presuđena kao jedina država u svijetu kriva za nesprečavanje i nekažnjavanje genocida. Savjet bezbjednosti UN-a je 15. maja 1992. Rezolucijom 752 zahtijevao povlačenje stranih oružanih snaga iz Bosne, pogotovo JNA, a petnaest dana kasnije konstatovao da to nije u potpunosti ispunjeno. To je bilo u skladu s ranijim zahtjevom EZ od 11. maja te godine i Deklaracijom KEBS-a od 12. maja u kojoj se potvrđuje agresija na BiH. U avgustu 1992. Generalna skupština UN-a donijela je rezoluciju u kojoj se takođe zahtijeva povlačenje JNA i Hrvatske vojske iz Bosne. Sankcije uvedene SRJ od strane Savjeta bezbjednosti rezultat su nepoštovanja zahtjeva međunarodne zajednice. U presudama za udruženi zločinački poduhvat dužnosnicima Herceg-Bosne jasno je naglašeno da je postojala simbioza političkog i vojnog vrha Hrvatske i njihove ispostave u BiH, s ciljem dominacije Hrvata na željenim teritorijama, očišćenim u potpunosti od muslimanskog stanovništva. Sve je to propraćeno mnoštvom nedvosmislenih i jasnih dokaza, mnoge od njih iznosi u svojoj analizi i Julija Bogoeva, i nizom presuda za najteže zločine.
U zaključku svoje knjige ona kaže: „ Pregled dopušta da presude MKSJ ostavljaju sadašnjim i budućim generacijama valjano utvrđene činjenice o uzrocima rata u bivšoj Jugoslaviji, njegovim glavnim protagonistima i žrtvama i o grubom kršenju ljudskih prava i zakona ratovanja koje su ga odlikovale tokom čitavog trajanja. Bez MKSJ većina tih činjenica ne bi bila poznata do današnjeg dana…Na osnovu svih dokaza, u presudama je utvrđeno da je sukob po prirodi bio ekspanzionistički i međunarodni, da je rasprostranjeni i sistemski napad na civilno stanovništvo bio njegov glavni atribut, i da su etnička čistoća, to jest etničko čišćenje, bili cilj, a ne posledica rata“.
Sve je to suštinski važan doprinos Tribunala dokumentovanju krvavog rata, zasnovanog na plemenskim nacionalističkim politikama, na ludilu šovinizma, političke religije, lažne prošlosti, na sakaćenju kolektivnih identiteta, planskom pomračenju pameti, primitivnoj homogenizaciji obezličenih pojedinaca, dekonstrukciji kulture pamćenja i razaranju kulturnog modela na kojem je počivala zajednička država, na masovnoj proizvodnji iskrivljene svijesti, na novoj ideologiji rase, krvi i tla, na falsifikovanju stvarnosti i svake neodgovarajuće istine. Kultura sjećanja pretvorena je u kulturu zaborava, kako bi se, na svaki način, legitimirali novi vlasnici istorije i stvarnosti, koji u rukama drže ubojita oružja etničke i vjerske mržnje, fabrikovanja haosa i sveopšte materijalne i kulturne bijede, palanačkog duha, jednodimenzionalnih identiteta, zadatog modela kolektivnog vjerovanja, a rezultat je vidljiv na svakom koraku: bolesno, dezorijentisano i slijepo plemensko društvo koje se gubi na stranputicama istorije i svijeta.
Zbog toga knjige poput rukopisa Julije Bogoeve djeluju opominjuće.
„ Presude i stenogrami suđenja pred MKSJ su otrežnjujuća hronika apsurdnosti nacionalizma-šovinizma i efikasnosti nikad promenjenog obrasca propagande i drugih metoda manipulacije stanovništvom“, napisala je ona na kraju svog rukopisa. „Kroz upečatljive pojedinosti oni dokumentuju besmislenost, krajnju surovost i patnju nasilnog sukoba, pustošenje i propast koju donosi rat, kako je zabeleženo u jednoj od presuda. Mnogobrojne lekcije koje presude i spisi MKSJ nude, ako budu naučene, služile bi sprečavanju budućih ratova, umesto njihovog večnog ponavljanja“.